Varto denilince, ilk akla gelen, yakın geçmişteki büyük deprem ve bunun yıkıcı sonuçları. Ama, Varto aynı zamanda, Avrupa ülkelerinde birçok işçimizin ve ailelerinin de memleketi olarak öne çıkıyor ve bu insanlar, yaz aylarında memleketlerine geldiklerinde, ilçe de, muhteşem güzel görüntüler ortaya çıkıyor.
Yani, buraya gerçekten, özellikle yaz döneminde insanların görüntüleri ve hatta bazı yurt dışında çalışanların buraya yaptırdıkları güzel evleri görünce, tam bir modern şehir havasının hakim olduğunu görüp inanmamak mümkün değil. Özellikle, ilçe merkezinde, iki katlı, yemek yenilebilen güzel bir restoran vardı, yanılmıyorsam ismi de ilginç “Paris” olsa gerek, gayet güzel bir restoran olarak hatırlıyorum.
ULAŞIM
İlçenin, Muş il merkezine uzaklığı: 56 km. dir.
TARİHİ
Yörede, Urartular döneminden bu yana, yerleşim bulunduğu tahmin edilmektedir. Devam eden tarihi süreçte ise, yörenin birçok kez, işgallere uğradığı görülür. Özellikle: 1840 yılından bu yana, ilçeye kaymakam ataması yapılıyor olması, ilgi çekicidir. Yani, yöre, 1840 yılından bu yana, İlçe statüsündedir. Ancak, buranın tarihi sürecinden söz ederken, özellikle:1966 yılında meydana gelen büyük deprem öne çıkar. Bu depremde, ilçe, konut yönünden büyük hasara uğramıştır. İlçe merkezi ve köylerdeki konutların, tamamı yıkılmış veya kullanılmaz hale gelmiştir. Takip eden süreçte, kamu olarak bu konut ihtiyacının büyük bölümü giderilse de, günümüzde de yörede konut sıkıntısı bulunmaktadır.
Varto isminin, Urartular döneminden geldiği düşünülmektedir. Part dilinde, vart kelimesinin anlamı “gül” demektir.
GENEL
İlçenin denizden yüksekliği: 1650 metredir. Yazları kurak ve sıcak, kışları ise soğuk ve yoğun kar yağışlı olarak geçer. İlçe, Bingöl dağlarının eteğinde uzanan, düz ovalık kısımda kurulmuştur.
Yöre insanının başlıca geçim kaynakları: hayvancılık üzerine yoğunlaşmaktadır. Bunun dışında, yöre insanının büyük bölümü veya yakınları, yurt dışında işçi olarak çalışmakta ve yaşamaktadırlar. Ayrıca, yoğun olarak, gezginci arıcılık ta yapılmaktadır. 6000 civarında arı kovanı bulunmaktadır.
Yörede, tipik karasal iklim görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve kar yağışlı geçer.
Bölgedeki ilk deprem: 1946 yılında olmuştur. 1966 yılına, 19 Ağustos günü bölgede yine büyük bir deprem yaşanmıştır. Bu deprem sonucu, konut yönünden büyük hasarlar oluşmuş, Varto ilçe merkezi tamamen yıkılmıştır. İnsan kaybı ise, 2118 kişidir. İlçe merkezi ve köylerdeki konutların, hepsi, tamamen yıkılmıştır. Konut ihtiyacı her ne kadar günümüze kadar giderilmeye çalışıldı ise de, halen konut açığı mevcuttur.
NE YENİR
İlçe merkezindeki restoranda, güzel bir yemek yiyebilirsiniz, ama yöresel yemek kültürü yaygın değil.
NE SATIN ALINIR
Varto’ya yolunuz düşerse, buradan mutlaka kaşar peyniri satın alın. Muhteşem bir lezzet. İlçe merkezinde, kaşar peyniri mandırası var. Ayrıca, iyi bal da bulup satın alabilirsiniz.
GEZİLECEK YERLER
KAYALIDERE-KALE ŞEHİR
İlçe merkezine 20 km. Muş şehir merkezine 40 km. uzaklıktadır. Kayalıdere
köyündedir.
Burası: bir Urartu dönemi yerleşim yeridir. MÖ. 764-735 yılları arasında yaşayan, Urartu kralı II. Sarduri devrinde yapıldığı bilinmektedir.
1965 yılında İngiliz arkeologlar tarafından yapılan arkeolojik kazılar sonucu bulunmuştur. Bu kazılarda ortaya çıkarılan bölümler: mezar, şarap mahzeni, tapınak ve kaledir. Özellikle: kale yapısı, tamamen sağlam olarak günümüze ulaşmıştır. Tapınak yapısında ise: avlu, taş döşelidir.
Burada, yani tapınakta: MÖ. 7’nci yüzyıla tarihlenen: düğmeler, ok başları, tunç aslan heykeli, tunç iğneler, aslan tasvirli kemer parçaları bulunmuş ve halen Ankara-Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir.
HAMURPET GÖLLERİ
Bunları, Hanşeref dağları üzerinde bulunan, iki krater gölüdür. Büyük ve küçük olmak üzere ayrılırlar.
