Beşikdüzü, Trabzon arası uzaklık: 45 km. Beşikdüzü, Eynesil arası uzaklık: 17 km. Beşikdüzü, Tonya arası uzaklık: 21 km. Beşikdüzü, Şalpazarı arası uzaklık: 17 km.
TARİHİ
Tarihi süreç içinde, Beşikdüzü ile ilgili ilk kayıt: 1’nci yüzyılda Plinius tarafından burada bulunan bir limandan “Liviopolis Limanı” olarak söz edilmesiyle görülür. Osmanlı tahrir defterlerinde Livopolis bir Subaşılık olarak kayıtlıdır. 1834 yılında Padişah fermanı ile müstakil nahiye olmuş ve 1916 yılında Vakfıkebir nahiyesine bağlanmıştır. 1987 yılında ilçe olur.
Peki neden Beşikdüzü ismi? “Beşik” kelimesi, Türkçede “soy, akraba, ata yurdu” anlamında kullanılır. Bu yüzden Türkler, eski yerleşmelere “Beşik” adını verirler, çünkü bu yerlerin kendi soy ve akrabalarından kaldığına inanırlar. Bugünkü ilçenin güneyinde yükselen Beşikdağı’nın da böyle bir anlamı olduğu düşünülür. Çünkü dağın çevresinde birtakım eski yerleşmelere ait kalıntılar bulunmaktadır.
GENEL
İlçe, Karadeniz kıyısına paralel uzanan, Doğu Karadeniz Dağlarının batı ucu olan ve Harşit çayı ile Değirmendere vadilerinin şekillendirdiği dağlık bölgenin sahil kesimindedir. Yani, deniz kıyısında sahil yerleşimidir. Beşikdüzü doğal bir limana sahiptir. İlçe merkezi düz olup deniz seviyesindedir. İç kesimleri ise oldukça engebelidir. Deniz kıyısında sahil yerleşimi dedim ancak Beşikdüzü, Karadeniz sahil yolunun en fazla yıkıp geçtiği ilçe olarak bilinir. Eskiden deniz kenarında olan ilçenin günümüzde sahille hiçbir bağlantısı kalmamıştır.
Yörede tipik Karadeniz iklimi hakimdir. Buna bağlı olarak yazları serin, kışları ılık geçer. Trabzon yöresinin en kültürlü yerlerinden birisidir. Çünkü burada çok fazla okumuş insan vardır. Hatta burada kurulan Köy Enstitüsü, 1940-1953 yılları arasında eğitim vermiştir. Kapatıldıktan sonra ise Anadolu Öğretmen Lisesine dönüştürülmüştür. Böylece her evde bir öğretmen bulunmaktadır. Günümüzde burası yatılı Beşikdüzü Fen Lisesi olarak eğitim vermektedir.
BEŞİKDÜZÜ MAYIS YEDİSİ ŞENLİKLERİ
Bu şenliklerin kökeni Orta Asya’ya kadar uzanır. Çepni Türkleri, bu geleneklerini günümüze kadar sürdürmüşlerdir.
Mayıs Yedisi şenlikleri, bahar mevsiminin bitip yaz mevsiminin başladığını, yaylalara çıkma zamanın geldiğini bildiren bir gelenektir. Bu şenliklerde: yaylalara çıkacak olanlar sahile inerler, denizde büyükbaş hayvanlarını yıkarlar, bahara veda eğlenceleri yaparlar.
Ardından aklanan paklanan hayvanlarıyla birlikte yaylalara çıkarlar. 20 Mayıs 2000 tarihinde bir deniz kazasında 38 kişi ölmüştür ve kazanın sebepleri araştırıldığında, Mayıs Yedisi şenliklerinin herhangi bir organize yapılmadan kutlandığı anlaşıldı.
Çünkü yöre insanı, iç kesimlerden gelenlerin de katılımıyla bu geleneksel şenlikleri yaparken, iki balıkçı teknesi kapasitesinin çok üstünde yolcu almış ve alabora olarak deniz kazası meydana gelmiştir. Ardından resmi makamlar tarafından “Mayıs Yedisi Şenlikleri” nin, organize bir şekilde yapılması için şenliklerin, 20 Mayıs tarihini de içine alacak şekilde her yıl “18-19-20 Mayıs” tarihlerinde yapılmasına karar verilmiştir.
TELEFERİK TESİSLERİ
Teleferik hattı toplam 3100 metredir. Karadeniz bölgesinin en uzun teleferiğidir. Teleferik Beşikdüzü sahili ile 550 rakımlı Beşikdağı Tepesi arasında kuruludur.
Beşikdağı tepesi, hem ilçeye ve hem de Büyük Liman adıyla bilinen doğal koya hakim durumdadır.
Teleferik, iki kabinli “var-gel” sistemiyle çalışıyor. Her kabini 55 kişilik kapasiteye sahiptir. Saatte 400 kişi taşıyabiliyor. Yolculuk 10 dakika sürmektedir. Bölgeyi kuşbakışı izlemek için bence bu teleferik yolculuğunu yapınız.
NE YENİR
Buralara yolunuz düşer ve yerel lezzetlerden tatmak isterseniz: karalahana çorbası, sarması ile pazı tercih edebilirsiniz. Isırgan oto yemeği de düşünülebilir. Kuymak ve kaygana da unutulmamalıdır. Ayrıca her mevsimde her türlü deniz balığını bulmak mümkündür.
DENİZE GİRİLECEK YERLER
Belediye Plajı Sosyal Tesisleri
Çağlar Parkı ve Adacık Mahallesindedir.
Beşikdüzü Liman arkası
Burada da denize girilebiliyor.
GEZİLECEK YERLER
ŞEHİT ÜSTEĞMEN ERDAL KURTOĞLU PARKI
İlçe sahilindeki bu park Karadeniz bölgesinin en güzel parklarından birisidir. Park, 1992 yılında yapılmış ve hizmete açılmıştır. Park içinde, çay ocağı, çocuk oyun alanları, havuz ve açı oturma gurupları vardır. Parka 1994 yılında Güneydoğu Anadolu’da şehit düşen Üsteğmen Erdal Kurtoğlu’nun ismi verilmiştir. Öğrendiğime göre, park alanının satılma durumu söz konusuymuş.
DİLEKTAŞI TATİL KÖYÜ-PİRİNÇLİK PARK TESİSLERİ
2007 yılında Pirinçlik Park Tesisleri adıyla hizmete açılmıştır. Tesiste 10 tane bungalov ev, 300 kişilik aquapark, 250 kişilik restoran, kamelyalar, spor alanları ve 200 metre uzunluğunda kumsal bulunmaktadır.
ÇEŞMEÖNÜ KALE KALINTISI
İlçe merkezinin batısında, Ağasar deresinin çıkışındaki limanın mendirek başlangıcında, denize doğru uzanan burnun ucunda bir kale kalıntısı vardır.
Ancak bu kale kalıntısı, büyük ölçüde tahrip olarak günümüze ulaşmıştır.
Yapılan araştırmalara göre, bu kale kalıntısının muhtemelen “Liviopolis” olduğu düşünülür. Diğer bir olasılık ise, Liviopolis kalesinin Eynesil kalesi olmasıdır. Yapılacak arkeolojik araştırmalar ile bu durum netleşecektir.
Tüm bunların ardından, biraz bugünkü Çeşmeönü Kalesinden söz edelim. Kale, Akhisar deltasının 1 km kadar batısında, alçak bir burun üzerindedir. Deniz seviyesinden 5 metre kadar yüksektedir.
Burun üzerinde, sur duvarlarıyla çevrili alan oldukça küçüktür. Sur duvarlarının hepsi, günümüzde yıkılı durumdadır. Duvarların kalınlığı 1 metredir. Dış yüzü doğal taşlarla örülmüştür. Bunların arasında kalan boşluklar ise küçük taşlar ve kiremit parçalarıyla doldurulmuştur.
Kara tarafında, kare planlı iki büyük kule kalıntısı bulunmaktadır. Kalenin kapısının burada bulunduğu tahmin edilir. Çeşmeönü kalesi, 1486 yılına ait kayıtlarda Liyopoli diye geçer. Daha sonra bu isim Yavabolu’ya dönüşmüştür.
Sonuç, Çeşmeönü kalesinin tarihine ait hiçbir bilgi bulunmamaktadır. Ancak eski denizcilik haritalarında bu sahilde bir demir atma yeri işaretlidir. Bu kale ve önündeki doğal liman, bir zamanlar Karadeniz’deki deniz ulaşımında önem taşıdığını göstermektedir.
BAYIRKÖY KAYA KİLİSELERİ-KAPILIKAYA
Beşikdağı Tepesinin doğu yamacında, Bakırköy’de iki tane kaya kilise bulunmaktadır. Bunlar 14 ile 15’nci yüzyıla tarihlenir. Sultan II Mehmet döneminde (1451-1481) Osmanlı egemenliği altındaki bölge Hıristiyan nüfusuyla birlikte yeniden yapılandırılmıştır. Yani, Beşikdağı eteklerinde kaya kilisesi yapmak için uygun ortam vardı.
Kaya kiliselerinden biri, Bakırköy merkezine yakındır. Yol kenarında ve üst kesiminde doğal bir mağara vardır. Mağara: kuzey-güney yönünde, geniş bir mekandan oluşur. Mağaranın dibinde, iki odalı olarak kaya kilise oyulmuştur. Mağara girişinden, batı odasına girilir. Doğu odasında ise apsis vardır. Bu odada sonradan açılan bir aydınlatma penceresi bulunur.
Kapılıkaya
İkinci kaya kilise, yine yolun üst kesimindedir. Bir kaya kütlesinin köşesine oyulmuştur. Kapılıkaya olarak tanınır. Kilisenin kapısı: dikdörtgen ve yüksek eşiklidir. Kapının üzerine kemer görünümü verilmiştir.
Duvarlar düzeltilmiştir, duvarlardaki izler buradaki kaya yüzeyinde bir zamanlar fresk bulunduğunu kanıtlar. Girişin doğusunda: duvar düzeltilerek bir kaya panosu yapılmıştır. Bu panonun bir ikon olduğu düşünülüyor. Kilisenin kapısından sonra ön odaya giriliyor. Ön oda ölçüleri: 2.5 x 2.2 metre ölçülerindedir.
Odanın tavanı, zeminden 2.6 metre yüksekliktedir. Zeminin çevresi 20 cm yükseklikte bir seki ile çevrilidir. Duvar yüzeylerinde izler görülür, bu izlerin bir zamanlar burada freskler bulunduğunu kanıtlar.
Ön odanın doğusunda, yarım daire şeklinde oyulmuş apsis odası bulunur. Bu odanın çapı, 1.6 metredir. Apsis duvarının ortasında aydınlatma penceresi vardır. Pencerenin uzunluğu 53 cm dir. Zeminin çevresi seki ile çevrilmek istenmiş, ancak yarım kaldığı görülmektedir.
Muhtemelen apsis duvarları da bir zamanlar fresklerle kaplıydı. Sonuç: kaya kilisenin: yüksek eşikli kapı girişi nedeniyle bir çilehane işlevi gördüğü düşünülmektedir.
ŞAHMELİK KALESİ-KALEGÜNEY KALESİ
İlçe merkezine bağlı Kalegüney ve Ardıçatak köyleri arasındadır. Kalegüney köyü üzerinden buraya ulaşılır. Bu yüzden, kaleye Kalegüney kalesi de denir.
Bir sırt üzerinde bulunan kale kalıntısı, kuzeydeki köyün adına istinaden “Şahmelik Kalesi” olarak bilinmektedir. Kalenin yapım tarihi net değildir, muhtemelen Geç Roma, Erken Bizans döneminde yapıldığı düşünülmektedir.
Kale 13 x 17 metre boyutlarındadır. Hem kuzeyden hem de güneyden, kayaya oyularak yapılan basamaklardan çıkılır. Üst kısımda, çeşitli büyüklükteki mekanları ifade eden kaya kesikleri ve direk delikleri bulunur. Bu izler ele alındığında, kalenin yöreyi ve yolu kontrol eden bir karakol kalesi olduğunu kanıtlamaktadır.
Kaleden günümüze kalan kalıntılar: Sahildeki Eynesil kalesi ile bu kalenin üst kesimlerinde bulunan köyleri, dağlık kesime bağlayan sırt yolu, bu kalenin önünden geçiyor. Bu yolun hemen yanında, doğal bir kaya yükseltisi üzerine, kayaya oyulmuş basamaklar, kesikler ve delikler görülür.
KUŞ KALESİ-KALE KAYASI
İlçe merkezine bağlı Akçiriş ve Çıtlaklı köyleri arasındaki vadide, vadiye doğru uzanan bir kaya çıkıntısının üstündedir. İlçe merkezine 15 km uzaklıktadır.
Kaya çıkıntısının bir avcı mekanı olduğu tahmin ediliyor. Bu yüzden “Kuş Kalesi” ismi veriliyor. Ancak “Kale Kayası” olarak da biliniyor. Kaya çıkıntısı yaklaşık 30 metredir. Bu çıkıntıyı, yamaca bağlayan yerlerde, büyük taşlarla örülmüş bir duvar kalıntısı vardır.
Kaya çıkıntısının kenarları diktir. Üzerinde küçük bir platform vardır. Bu platformun üstünde ise bazı kesik izleri ve birkaç delik görülür. Sonuç, fazla büyük olmayan bu kalenin, aşağıdaki Ağasar vadisi ve yukarıda sırt üzerinden geçen eski yolu kontrol amacıyla yapılmıştır.
Yukarıdaki yol ile Şalpazarı ilçesinin üst kısmından Ağasar kalesi yakınlarından geçilerek dağlık bölgeye ulaşılır.
Trabzon Çaykara hakkındaki gezi yazım için Çaykara