Elazığ Arıcak, Elazığ arası uzaklık: 109 km. Arıcak, Alacakaya arası uzaklık: 34 km. Arıcak, Maden arası uzaklık: 65 km.
TARİHİ
Arıcak yerleşim yerinin temeli, Çaldıran savaşından sonra atılmıştır. Bu tarihe kadar yöre “Mirvan” ismiyle tanınıyordu. Mirvan kelime anlamı “iki nehir arası, su yolu, su kanalı” demektir. Bölge Osmanlı hakimiyetine girince, yörenin ismi “Karabegan” olarak anılmaya başlamıştır. 1960 yılında ise “Arıcak” olarak değiştirilmiştir. 1972 yılında Belediye kurulmuş, 1987 yılında ise İlçe olmuştur.
Elazığ Arıcak
GENEL
İlçe Doğu Anadolu bölgesinin güneyindedir. Genel olarak dağlık, meşelik ve çalılıktır. Arazi oldukça engebelidir. Ortalama rakım 1100 metredir. İlçenin kuzeyinde Akdağlar ve Palu, güneyinde İnceburun dağları ve Hani ile Dicle ilçeleri, doğusunda Servi dağları ve Genç İlçesi, batısında ise Alacakaya ilçesi bulunur. Yörede karasal iklim hakimdir. Buna bağlı olarak yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer. İlçe topraklarından, Dicle nehrinin ana kollarından biri olan Berkilin çayı geçer.
Elazığ Arıcak Ters Laleler
TERS LALELER
Arıcak ilçesinde, ilkbaharda yüksek dağ eteklerinde doğal olarak yetişen ve halk arasında “ağlayan gelin” denen ters laleler bulunmaktadır. Ters laleler, doğa ve fotoğraf tutkunlarının ilgisini çeker. Her yıl Mayıs ayında birçok insan, bu ters laleleri görmek için bölgeye gelir.
GEZİLECEK YERLER
Elazığ Arıcak Ziyaret Şelalesi
ZİYARET ŞELALESİ
İlçe merkezine bağlı Erimli kasabasındadır.
Şelalenin dört bir tarafı tamamen kayalarla çevrilidir. Bu yüzden suyun kaynağının kayanın içinden geldiği söyleniyor. Beldede tarım alanları bu su ile sulanıyor. Şelalenin aynı zamanda şifa kaynağı olduğu söylenir.
Elazığ Arıcak Ziyaret Şelalesi
Buna dayanarak çevre il ve ilçelerden çok sayıda insan, sağlık sorunları nedeniyle burayı ziyaret ederler. (Ben yaptığım tüm araştırmalara rağmen bu suyun neden şifalı kabul edildiği hakkında bilgi sahibi olamadım, okurlardan bu konuda bilgisi olanlar yorum yazarsa seviniriz.)
Elazığ Alacakaya, Elazığ arasındaki uzaklık 85 km. dir. Alacakaya, Maden arası uzaklık: 32 km. Alacakaya, Palu arası uzaklık: 48 km. Alacakaya, Arıcak arası uzaklık: 34 km.
TARİHİ
İlçe merkezinin bugün bulunduğu yerin tarihçesi, bölgede bulunan krom madeninin tarihçesiyle başlar.
Bölgede krom madeninin bulunması ilginç bir öyküyle anlatılır. Şöyle ki “Maden ilçesindeki bakır cevherinin eritilmesi için Ergani Bakır İşletmesine gereken odunu eşeğiyle taşıyan, Guleman köyünden bir kişi, gece hayvanın yükünü dengelemek için, yerden tesadüfen aldığı bir taş parçasını kullanır. Sabah erken saatlerde Ergani Bakır İşletmesine varır. Hayvanın yükünü indirirken, ağırlığı dengelemek için koyduğu taşı bir kenara atar. Tesadüfen o sırada oradan geçmekte olan Maden Yüksek Mühendisi Hüsrev Bey, incelediği bu taşı nerede bulduğunu sorar ve yerini öğrenir. Ardından köylü ile birlikte, Guleman köyü yakınındaki Saisi mevkiine gelir. Buradan topladığı taş parçaları ile Maden ilçesine geri döner, yapılan incelemeler sonucunda1935 yılında Guleman yöresinde zengin krom yatakları bulunduğu anlaşılır. Hatta: Hüsrev Bey sonradan Guleman soyadını alır.
Evet, buradan itibaren Alacakaya ilçesinin kuruluşuna gelelim. 1935 yılında bugünkü ilçe merkezinin bulunduğu yerde Şark Kromları TAŞ kurularak maden çıkarılmaya başlandı. Krom Müessesesi: 1939 yılında burada idari binalar kurmuş, çalışan personelin barınması içinde konut ve sosyal tesisler yapmıştır. Gidiş geliş yollarının da yapılmasıyla, yöreye büyük oranda işçi akını olmuş ve Etibank tesislerinin civarında bir yerleşim birimi oluşmuştur.
Bu yerleşim birimi: 1987 yılında, bugünkü ilçe merkezine 2 km uzaklıktaki Guleman köyü ile birleştirilmiş ve Alacakaya ismiyle bir Belediye kurularak Maden ilçesine bağlanmıştır.
1990 yılında ise, Alacakaya, ilçe olmuştur.
Elazığ Alacakaya
GENEL
İlçe merkezi tepeler arasında bir düzlüğe kurulmuştur. Deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1150 metredir. Yörede karasal iklim hüküm sürer. Kışları karlı ve soğuk, yazları kurak ve sıcak geçer.
Elazığ Alacakaya
Alacakaya ilçesinin en özel ürünlerinden birisi de “Elazığ Vişnesi” adı verilen ve dünya çapında kalitesi ve rengi ile önem kazanan bir tür mermerdir. Bu mermer, Alacakaya ilçesindeki yataklardan elde ediliyor.
Elazığ Alacakaya
GEZİLECEK YERLER
Elazığ Alacakaya Murat Hanı-Demirkapı Han
MURAT HANI-DEMİRKAPI HAN
İlçe merkezine bağlı Çakmakkaya köyünün 1 km güneybatısındadır.
Han, Osmanlı döneminde Sultan IV. Murat döneminde; 1638 yılında Bağdat seferi sırasında yaptırılmıştır. Çünkü: Bağdat üzerinden gelip, Çakmakkaya köyü üzerinden geçip, Gülek Boğazından Karadeniz’e ulaşan kervanların konaklaması için yaptırılmıştır. 2 dönümlük arazi üzerinde bulunan hanın yapısı: iki büyük bölme halindedir. Kervansaray şeklindedir. Dışta kesme düzgün taşlar, içte ise poligonal taşlar kullanılmıştır. Sivri tonoz tavanlar, sivri kesme taştandır. Doğu bölmesi, kuzey-güney istikametinde büyük bir tonozdur. Buradan han yapısına kemerimsi bir kapıdan girilir. Doğu bölmesi esas konaklama yeridir. Batı bölmesi ise iki kat büyüklüktedir ve eşya deposu olduğu tahmin edilmektedir.
Elazığ Alacakaya Murat Hanı-Demirkapı Han
Yapıda kullanılan harç: söylentilere göre oldukça ilginçtir. Dağ sırtındaki sürülerden sağılan süt: Han inşaatına getirilmiş ve kireç, kum ile karıştırılarak harç yapılmıştır.
Ancak: her ne kadar Osmanlı dönemi denilse de, yapılan yüzey araştırmalarında toprak yüzeyine taşmış, dikdörtgen kiremit tuğlalar, taş ve hareli kemerimsi kalıntılar, Osmanlı döneminden öncede burada bir yerleşim bulunduğunu kanıtlar.
Sonuç: yapı duvarlarda ve çeşitli yerlerde ve tavanda kimi yerlerde hasar görmüş, tahrip edilmiştir. Bu tahrip edilen yüzey kalıntılarından, muhtemelen batıda ve kuzeyde hanın genişlediği anlaşılmaktadır.
Elazığ Arıcak, Elazığ il merkezi arası uzaklık 77 km dir. Bu yol kara yolu ile olan uzaklıktır. 2015 yılında Ağın-Elazığ kara yolunda Keban baraj göleti üzerinde Türkiye’nin 4’ncü büyük asma köprüsü yapılarak kara yolu ulaşımı sağlanmıştır. Ama Keban baraj gölü üzerinden Ağın ile Elazığ arasında feribot ulaşımı da vardır. Ağın, Keban arası uzaklık: 38 km.
TARİHİ
Yörede, Keban barajı öncesinde yapılan kurtarma kazılarında: Yontma Taş devrinden Bizans dönemine kadar birçok medeniyete ait kalıntılar bulunmuştur. Romalılar bölgede kale karakolları kurmuştur. Böylece bölgeyi denetlemişlerdir. Malazgirt zaferinden sonra, bölge Mengüceklerin eline geçmiştir. 1220 yılında Anadolu Selçukluları, 1514 yılında Osmanlı hakimiyeti görülür. Osmanlı döneminde Ağın, Kemaliye’ye bağlı bir ilçedir. Cumhuriyet döneminin ardından ise, Keban ilçesine bağlı bir bucaktır ve 1954 yılında İlçe olmuştur.
Peki neden “Ağın” ismi ? Toprağının beyaz olması nedeniyle AĞ YURT anlamına geldiği ifade edilir. Türkçede: akıcı, cereyan anlamına gelir.
Elazığ Arıcak
GENEL
İlçe Elazığ il merkezinin kuzey batısındadır. İlçenin en büyük özelliği: topraklarının üç tarafının bir hilal şeklinde Keban Baraj gölü ile çevrili olmasıdır. Keban baraj gölünde 70 km kıyı şeridi vardır. İlçe engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Büyük dağlara rastlanmaz. Rakımı ortalama 955-1005 metre arasındadır. Ormanlık saha yoktur. Yörede Keban baraj gölü nedeniyle yumuşak bir iklim görülür. Buna göre yazlar kurak ve sıcak, kışlar ise ılıman geçer. Ağın sürekli dışarıya göç vermiş ve vermektedir. Çünkü yörede tarım alanları ve hayvancılık sahaları atıl durumdadır. Ayrıca tarım alanlarının büyük kısmı, Keban baraj gölünün altında kalmıştır. Yazın ilçenin nüfusu aşırı şekilde yükselir.
NE YENİR
Buralara yolunuz düşerse, mutlaka “Ağın Leblebisi” tadın ve hatta gerek kendiniz ve gerekse yakınlarınız için hediyelik olarak alın, buradaki leblebi gerçekten ilginçtir.
Elazığ Arıcak
GEZİLECEK YERLER
Elazığ Arıcak Sülük Gölü
SÜLÜK GÖLÜ
İlçe merkezine bağlı Balkayası köyüne 3 km uzaklıktadır. İlçe merkezine uzaklığı ise 16 km dir.
Burada iki göl vardır. Göllerin doğallığı ve güzelliği ilgi çeker. Sülüklü göl, içinde bulunan Sülükler nedeniyle bu ismi almıştır. Tektonik göl, yeraltı kaynaklarından ve dağdan gelen sularla besleniyor. Derinliği 4.5 ile 6.5 metre arasında değişiyor.
Elazığ Arıcak Sülük Gölü
Gölde: aynı zamanda karabatak, angut, sığırcık kuşları ve yaban ördekleri bulunuyor. Sülük gölü kıyısında: dinlenme alanları bulunur. Bu alanlara: Ağın Kaymakamlığı tarafından çeşmeler yapılmış, banklar ve barbeküler yerleştirilmiştir. Göl kıyısında çadırlı kamp yapmak ta mümkündür. Bence buralara yolunuz düşerse mutlaka gidin ve bu saklı cenneti görün.
AĞIN NEKROPOLÜ
Keban baraj gölü suları altında kalan, Ağın’ı Pağnikköy’e bağlayan vadinin ucundaki “Nekropol” sahasında 1968-1971 yılları arasında kurtarma kazıları yapılmıştır.
Kazılarda yamacın kalkerli yüzeyine oyulmuş mezarlar açığa çıkarılmıştır. Uzun süre kullanıldığı anlaşılan mezarlar, kayaya oyulduktan sonra üzerleri ayrıca plaka taşlardan parçalı kapaklar yapılarak örülmüştür. Mezar buluntuları olarak değişik tipte gözyaşı şişeleri, oval karınlı, ince boyunlu gözboyası şişeleri, altın bilezik, küpe, yüzük, diadem yaprakları ve Traianus, Antoninus Pius ve Commmodus dönemlerine ait sikkeler bulunmuştur. MS 2’nci yüzyıla tarihlenen Nekropol’ün zenginliği vadi boyunca uzanan yerleşim yerinin önemli bir Roma dönemi yerleşimi olduğuna işaret etmektedir.
Elazığ Arıcak Hastek Kalesi
HASTEK KALESİ
İlçe merkezine bağlı Yenipayam köyündedir. Kalenin büyük bölümü Keban Baraj gölü altında kalmıştır. Bu yüzden: kaleye sadece kayıkla göl üzerinden ulaşmak mümkündür.
Kale hakkında net bilgiler yoktur. Ancak kalenin bazı araştırmacılara göre muhtemelen MS 1’nci yüzyılda yapıldığı, Roma imparatorluğunun doğu sınırındaki bir karakolu olduğu tahmin edilmektedir. Bir başka tahmin de, kalenin 1018 yılında, yöre halkı tarafından Türk akınları ya da Bizans saldırılarından korunmak için yapıldığı yönündedir.
Burada kale ile ilgili ilginç bir özellikten söz etmek gerek, zaten bu hikaye nedeniyle kaleye duyulan ilgi daha da artıyor. Bu yazıt: 118 yıl önce Hastek kalesi ile ilgili ilk araştırmayı yapan Berlinli Eski Çağ tarihçisi Haunt tarafından kale içerisinde bir kaya bloku üzerinde kazınmış olarak bulmuştur. Yazıt Latincedir ve 11 satırdan oluşur. Yazıtı tercüme eden Haunt: dönemin yerel kralının, ölen eşine duyduğu sevgiyi Hastek kalesinde hüzünlü bir mektup ile ortaya çıkardığını vurgulamıştır. Bu vezinli yazıt: bir prenses ya da kontese yazılmıştır. Prenses ya da kontesin muhtemelen, Orta Anadolu’dan Hastek bölgesine getirilmiş bir gelin olduğu düşünülmektedir.
Elazığ Arıcak Hastek Kalesi
Yazıt şöyledir “ Burada vaktiyle evlenerek memleketime getirdiğim; iyi duygular taşıyan Athenais yatıyor. Bu mezarın önünden gelip geçenlerden, onu bir gül ile ya da başka bir çiçekle onurlandırana, tüm göksel güçler bağışlayıcı olsun. Fakat eğer bir başkası mezara zarar vermek amacıyla gelirse, tüm yer altı tanrıları ona kötülük yapsın.”
Evet bu yazıtı: babasıyla aynı adı taşıyan Aeimaries’tir. Kendisi kısa bir hayat sürmüş olan eşini çok sevmiştir.
Sonuç nedir derseniz, ben bu kaleye gidemedim, kayıkla ulaşım oldukça zor, kaleye gidemediğim gibi bu yazıt hala kalede duruyormu, varmı yokmu onu da bilmiyorum, yazıtın bir fotoğrafı bile yok, umarım bu satırları okuyan birileri kaleye gider, o yazıtı bulur, resmini çeker ve bizlerle paylaşır. Gerçekten, tarih sahnesinde oldukça büyük aşklar var ama bu tür bir yazıt, büyük bir aşkın kanıtı olması nedeniyle ilgi ve merak çekiyor.
Gelelim kalenin yapısına
Kale, baraj gölüne inan kayalıkların, alttan itibaren kat kat oyulmasıyla yapılmıştır. 3 katlıdır. Bu katlar birbirine gizli geçitlerle bağlanmıştır. Her katta: geniş bir salon ve depoyu andırır odalar ve bunları birbirine bağlayan dar galeriler vardır. Ayrıca: yer yer havalandırma bacaları, ışık alma veya korunma için yapılmış mazgal delikleri bulunur.
Elazığ Arıcak Roma mezarları
ROMA DEVRİNDEN KALMA MEZARLAR
İlçe merkezine bağlı Bademli köyü çevresindedir.
Roma dönemine ait olduğu bilinen yüzlerce oyma kaya mezar vardır. Kaya mezarların genişliği 2 ile 2.5 metre arasındadır. Stil olarak: Urartu kaya mezarlarına büyük benzerlik gösterir. Mezarların girişleri, 90 x 60 cm ebatlarındadır. Yükseklikleri ise yaklaşık 1.90 metredir. Mezarların Roma döneminden kaldığı düşünülüyor.
Elazığ Arıcak Roma mezarları
Çünkü Roma döneminde burada bir yerleşim yeri varmış. Bölge Sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır, umarım en kısa zamanda resmi arkeolojik kazı çalışmaları yapılır.
TARİHİ YAPI KALINTISI
İlçe merkezine bağlı Beyelması köyünün yaklaşık 2 km kuzeybatısındadır.
Ağın-Beyelması köy yolunun 200 metre kuzeyindedir. Eğimli bir yamaç üzerindedir. Yöre halkı tarafından yapı: “Köşne Kilisesi” diye tanınıyor. Yapının üst yapısı tamamen çökmüş, sadece kuzey duvarı ayaktadır. Güney duvar tamamen yıkılmıştır. Doğu ve batı duvarları ise kısmen sağlam kalabilmiştir. Kuzey duvarında 4 adet kemerli pencere boşluğu bulunur. Muhtemelen giriş kapısı batı duvarındadır. Ancak tarihi yapı içinde kilise özelliklerini yansıtan herhangi bir buluntu görülmemiştir.
