Çaybaşı, Ordu arası uzaklık 94 km. dir. Çaybaşı, Ünye arası uzaklık 39 km dir. Çaybaşı, İkizce arası uzaklık: 7 km. Çaybaşı, Akkuş arası uzaklık: 40 km.
TARİHİ
1831 yılında Çaybaşı, Ordu ilinin batısındaki Ünye’nin bir köyüdür. 1955 yılında Çilader nahiye olur. 1960 yılına kadar adı “Çilader” köyü olan yöre, 1990 yılında Çaybaşı adını alarak ilçe olur. İlçenin isminin kaynağı: Akkuş’dan doğup gelen Akçay ve Curi çayının oluşturduğu vadilerin ortasında ve bu vadilerin başında olması nedeniyle “çayların başındaki yer” anlamında buraya Çaybaşı ismi verilmiştir.
Çilader köyü hakkında anlatılan bir efsane vardır. “Çilader köyünde Çilağa adında zengin ve zalim bir ağa vardır. Bu adam köydeki işlerini köylülere zorla yaptırırmış. İşlerini yaptırmadan önce adamlara haber salar, adamları köy meydanında duyurularını yaparken “Çilağa der ki ……. “ diye söze başlarlarmış.
Zamanla bu söz “Çilağa der ki, yerine Çilader” olarak söylenir olmuş. 1990 yılında Çaybaşı ilçe olur.
GENEL
Orta Canik dağları üzerinde, engebeli bir arazide bulunmaktadır. İlçe merkezinin rakımı ortalama 560 metredir. Denizden uzaklık ise 19 km dir. Doğusunda Curi çayı, batısında ise Akçay çayı geçer.
Yörede Karadeniz iklimi hakimdir ve buna bağlı olarak her mevsim yağışlıdır. Yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar ılık geçer. İlçe topraklarının yüzde 70 bölümü, fındık ağaçlarıyla kaplıdır. Geri kalan kısmı ormanlıktır.
İlçede yaşayanların başlıca ekonomik etkinliği fındık tarımıdır. Başkaca halıcılık yapılır. Halk yazın fındık toplamak için köylere gider ve kışın ise merkeze iner.
GEZİLECEK YERLER
ÇAYBAŞI MESİRE ALANI
İlçe merkezine 1 km uzaklıktadır. Rakımı 500 metredir. Özellikle yaz aylarında, ilçe halkı tarafından yoğun olarak tercih edilmektedir, elbette en büyük özelliği ilçe merkezine çok yakın olmasıdır.
KAZANKAYA ŞELALESİ
İlçe merkezine 3 km uzaklıkta bulunan Yenicuma Köyündedir.
Şehir merkezinden Kazankaya şelalesine gitmek isterseniz, 2.5 kilometrelik bölümü araçla gider ve sadece 500 metre yürüyerek şelaleye ulaşabilirsiniz. Burada doğal bir gezi parkuru vardır.
İÇERİBÜKÜ CAMİİ-YENİ CUMA CAMİİ
Yenicuma Köyündedir. İlçe merkezine 2.5 km uzaklıktadır.
Çantı denen bir teknikle, çivi kullanmadan yapılan ahşap camilerin en güzel örneklerinden birisidir. Türk ahşap geleneğinin günümüze ulaşan en eski örneklerindendir. Caminin muhtemelen 1864 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir.
Çünkü herhangi bir kitabesi yoktur, sadece iç mekana giriş kapısı üstünde, bir tarih yazılıdır ancak okunaklı değildir. Yerden 50 cm lik taş platform üzerine inşa edilmiştir. Yapı malzemesi olarak ahşap kullanılmıştır.
İki katlıdır. Birinci kat ile ikinci kat arasındaki kirişlerin iç kısmı, değişik geometrik şekilde oymalarla süslüdür. Duvarları 5 cm kalınlığında tahtaların, çivi kullanılmadan birbirine giydirilmesiyle yapılmıştır. Çatısı kiremit kaplıdır.
Minare yoktur. Cami içinde mihrap, minber ve vaaz kürsüsü ahşaptan yapılmıştır ve sade boyalıdır. Cami günümüzde ibadete açıktır, yani hala kullanılmaktadır.
TEKKE KÖYÜ CAMİİ VE HAZİRESİ-KARGILI CAMİİ
İlçe merkezine bağlı ve 3 km uzaklıktaki Tekke köyündedir.
Cami, aynı ilçede bulunan Çayır camisine benzemektedir. Ancak her iki caminin de yapım tarihi ve yaptıranları bilinmez. Öte yandan, yapılan araştırmalara göre, plan düzeni ve süslemelerine bakılarak caminin 19’ncu yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı tahmin edilmektedir.
Daha sonra camide çeşitli tadilatlar yapılmıştır. 1905 yılında camide önemli tadilat yapılmıştır. Ayrıca 1985 yılında ise, harimin kuzey duvarı kaldırılmış, kuzey revak iç mekana dahil edilmiştir. Evet, bu cami diğerlerinden farklı olarak ibadete açık değildir.
MANASTIR ŞEHİTLİĞİ
İlçe merkezine bağlı Tekke köyü ile Eğribel köyü arasında bulunan Manastır köyündedir. Şehitlik Evliyayanı yöresinde devlet-vatandaş işbirliğiyle yapılmış ve 2007 yılında açılmıştır. 1919-1922 yılları arasında bölgede Ermeni çetelerinin Manastır köyünde yaptığı katliamın en büyük kanıtı olarak bu anıt yaptırılmıştır.
Anıtta, katledilen 15 vatandaşın adı yazılıdır. (Aslında şehit sayısı 17 ancak sadece 15 tanesinin isimleri belirlenmiştir.) Şehitliğin ana kaidesinde kullanılan pirinçten dökülen Ayyıldız Sivas’ta hazırlanmış ve 35 kilodur. Yine anıtta kullanılan tek parça mermer kitabe ise yaklaşık 500 kilo ağırlığındadır.
ÇAYIR MAHALLESİ CAMİİ
Çayır köyündedir. İkizce-Çaybaşı kara yolu üzerindedir ve ilçe merkezine 4 km uzaklıktadır.
Cami, ilçenin güneyinde bulunan Kargılı ahşap camisiyle benzerlik taşır. Zaten ilçedeki ahşap 4 caminin hepsi Cuma namazına yönelik işlevleri nedeniyle Cuma camii olarak isimlendirilir. Muhtemelen 1867 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir.
Çünkü avluda bulunan çeşmede 1864-1865 ile 1871 tarihleri işlenmiştir. (H 1281 ve 1288) Ancak bu tarihler, cami değil şadırvanın inşa edildiği tarihler de olabilir. Taş bir kaide üzerinde ahşap malzeme kullanılarak yapılmıştır.
İki katlıdır. Caminin tüm iç duvarlarında, tahta lambri kullanılmıştır. Ahşap tavanın ortasındaki tavan göbeğinde işleme bulunur. Minaresi yoktur. Günümüzde ibadete açıktır.
ÇAYIR MAHALLESİ ÇEŞMESİ
Kitabesi: bitkisel motiflerin işlendiği hat üzerindedir. Burada toplam beş tane kitabe vardır. Güney yönündeki kitabesinde, 1865 tarihi okunmaktadır. Kesme taş kullanılarak yapılmıştır. Dört cephelidir. Sonradan betondan şadırvan yapılarak çeşme kapatılmıştır. Çeşme gövdesi: bitkisel ve geometrik süslemelerle kaplıdır.
KAPILI (CINGIRT) ŞELALESİ
Kapılı Köyündedir. İlçe merkezine 18 km uzaklıktadır. İlçede görülmeye değer en güzel yerlerden birisidir. Kapılı mahallesinin eski ismi “Cıngırt” dır. Efsaneye göre: 250 yıl önce buraya ilk olarak Erzincan Kemah ilçesinden Cinoğlu, Kurtoğlu ve Balcıoğlu sülaleleri gelir.
Bunlar tarımsal ürünlerini yetiştirirken sulama için, köyün yakınlarından geçen çayı kullanırlarmış. Halk suyun taşlara vura vura çıkardığı seslerden esinlenerek “Nereden geliyorsun, nereye gidiyorsun” sorularına “Cıngırt’a gidiyorum veya Cıngırt’tan geliyorum” diye cevap verirlermiş.
Evet gelelim şelaleye. Şelale, kayın ormanları arasındadır. Çok güzel bir doğal yapıya sahiptir.
Ordu Korgan hakkındaki gezi yazım için Korgan