İzmit denilince aklıma: İstanbul tarafına yapılan her yolculukta, şehrin merkezinden olmasa da, yakınından geçerken, büyük bir şehir imajı hissettiğim bir yer. Birçok kez, şehir içine de girdim, büyük alışveriş merkezleri ve de özellikle, körfez kıyısındaki, belki de Türkiye’nin ilk “Outlet” yani “marka ürünlerin daha ucuz fiyatla satıldıkları alışveriş mekanları” olan yer, bir aralar, sürekli uğradığım ve alışveriş yaptığımız bir yerdi.
Tabii bunun yanında, İzmit denilince, eminim ki, sizlerin de aklına geldiği üzere: meşhur pişmaniye.
ULAŞIM
İzmit-İstanbul arası uzaklık: 85 km. İzmit-İstanbul-Atatürk havaalanı arasındaki uzaklık ise: 120 km. dir.
Deniz ulaşımı açısından ise, bölgenin en yoğun merkezlerinin başında gelir. Şehir kıyısında bulunan 2 büyük liman (Derince ve Yarımca) ve birçok özel iskele, deniz ulaşımının yapılmasını sağlamaktadır.
İzmit-Ankara arası uzaklık: 342 km. İzmit-Bursa arası uzaklık: 132 km. İzmit-Bolu arasındaki uzaklık: 151 km. İzmit-Düzce arasındaki uzaklık: 106 km. İzmit-İzmir arasındaki uzaklık: 450 km. dir.
TARİHİ
Bölgedeki ilk yerleşimlerin, MÖ.12.yüzyılda olduğu öğrenilmiştir. O dönemde, Frigyalılar ve daha sonra Yunanistan’dan yola çıkan bir göçmen gurup: bölgede, günümüzde “Başiskele” denilen yere yani o zamanki adıyla “Astakoz” bölgesine yerleşirler.
Zamanla, Trakya kralı Lysimakhos, Astakoz bölgesini yakıp-yıkar. Bunun üzerine, günümüzdeki İzmit yerleşiminin bulunduğu yerde, “Nicomedia” adıyla, yeni bir yerleşim yeri kurulur.
Nicomedia şehri: tarihi süreç içinde, önce Romalılar tarafından ele geçirilir. Hatta, Roma imparatoru Diocletianus, 284 yılında, burayı, başkent yapar.
Çünkü, şehir o dönemde: Roma, Antakya ve İskenderiye’den sonra, bilinen dünyanın en büyük, dördüncü kenti olarak öne çıkar.
Selçuklular, 11’nci yüzyılın sonlarında, burayı ele geçirirler. Ancak, haçlı seferleri sırasında, bir süre, Latinlerin işgalinde kalır. Sonra, yeniden Selçukluların eline geçer.
Takip eden dönemde ise: Orhan Gazi’nin komutanı Akça Koca tarafından, bölge ele geçirilir ve Osmanlıların egemenliği başlar. Osmanlılar şehri aldığında, şehrin ismi “Smiti” idi. Smiti: kelime anlamı olarak “toplanma” demektir.
Çünkü: batıdan, doğuya giden kervanlar, burada toplanmakta ve daha sonra topluca yola devam etmektedirler. Kent: Osmanlılar tarafından ele geçirilince, Smiti olan ismi “İzmit” olarak değiştirilir.
Bu arada, değişik bir bilgi vermek istiyorum. Aynı dönemlerde, bu şehirde (Smiti) üretilen, yuvarlak bir yiyecek türü “Simit” adını almıştır.
Biz yine, tarihi sürece gelelim. Şehir: Kurtuluş savaşı öncesinde, İngiliz-Yunan işgaline uğrar ve ancak, 1921 yılında kurtarılır.
GENEL
Körfezin doğu ucunda, deniz kıyısındadır. Asya-Avrupa arasındaki geçiş noktasında bulunması nedeniyle önemli bir konumdadır. Kara, demir, deniz ve hava yolu ulaşımları ile, Türkiye’nin en önemli geçiş noktasındadır.
Özellikle: büyük metropol illere ve de özellikle İstanbul’a yakın olması nedeniyle, büyük sanayi kuruluşları, bu şehirde toplanmıştır. Kent: bir sanayi şehri olarak tanınmaktadır. Ama bunun yanında, diğer kültürel ve sanatsal yatırımlar da bulunmaktadır.
Şehir; Türkiye çapında, imalat sanayinde birinci durumdadır. Birçok firmanın fabrikaları, şehirde bulunmaktadır. Şehir ekonomisinin temeli, tarımdan ziyade, sanayiye dayalıdır.
Özellikle: 1934 yılında kurulan Seka Kağıt Fabrikası, şehirdeki ilk sanayi yatırımlarından biridir. Daha sonraki tarihlerde ise: Petrol Ofisi, Tüpraş ve Petkim gibi petrol ürünlerinin işlendiği sanayi kurulmuştur.
Arazi yapısı, dik yamaçlardan oluşmaktadır. Bu nedenle: şehirde, yüzde 5’lik bir eğim bulunmaktadır. Sonuçta, düzlükler, az yer tutmaktadır. Kent yerleşimi: dar ve kıyıya paralel uzanan bir banttadır.
Körfez kıyılarında, Karadeniz iklimi, dağlık kesimlerde ise daha sert bir iklim görülür. Yazları sıcak ve az yağışlı, kışlar yağışlı, zaman zaman karlı ve soğuk geçer. Yazın körfez ve kıyıları bunaltıcı sıcaklarla boğuşurken, Karadeniz kıyıları genellikle daha serindir.
Buranın en önemli özelliği: 1’nci derece deprem bölgesinde olmasıdır. Özellikle, yağışlarla birlikte, heyelan riskleri de, bölgenin önemli özelliklerindendir.
KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ
Üniversite, 1992 yılında kurulmuştur. Ancak, 1999 yılındaki deprem, Üniversitenin maddi varlığının, büyük bölümünü bitirmiştir. 2000 yılı sonlarında, şehir merkezine, 10 km. uzaklıktaki Eski İstanbul yolu üzerindeki Üçtepeler Mevkiinde Umuttepe ismi verilerek yeni yerleşkenin temeli atılmıştır.
2004 yılında bitirilen çalışmalar sonucu, burada, eğitim ve öğretime başlanmış olup, çalışmalar sürdürülmekte, binalar bitirildikçe, eğitim buraya kaydırılmaktadır.
2010 yılı itibarıyla, Üniversite bünyesinde: 174 profesör, 147 doçent, 466 yardımcı doçent, 286 öğretim görevlisi, 42 uzman olmak üzere, toplam: 1984 akademik ve 1028 idari personel görev yapmaktadır.
Bu personelin görev yaptığı eğitim alanları: 11 Fakülte, 6 yüksek okul, 1 Devlet konservatuvarı, 19 meslek yüksek okulu, 3 enstitü, 12 araştırma merkezi ve 12 araştırma birimi. Aynı dönemde, Üniversitedeki öğrenci mevcudu ise: 60 bin civarındadır.
PİŞMANİYE
İzmit’te, pişmaniyenin bilinen ilk ustası: Kandıralı Hayri Usta’dır. Daha sonra, bölgedeki tüm Ermeni şekerciler, pişmaniye yapımına yönelmişlerdir. Cumhuriyet dönemi sonrasında ise, bir mahkeme başkatibi olan İbrahim Çınar, gidip gelirken, Hacı Agop isimli Ermeni’den pişmaniye yapımını öğrenmiştir.
Emekli olunca da, tümüyle pişmaniyeciliğe yönelmiş ve pişmaniyenin İzmit’te tanıtımını sağlamıştır.
Pişmaniye: kavrulmuş una, kaynamış şeker yedirilerek yapılır. Malzeme: un, şeker ve tereyağı.
Kalaylı büyük kazanlarda, önce un-yağ ile kavrulur. 5-6 saat süren bu kavurma işlemi çok hassastır. Başka bir kazanda ise, şeker kaynatılır. Kaynaya kaynaya iyice ağdalaşan şeker, kavrulmuş un ile karıştırılarak birbirine yedirilir.
Sonra, bu karışım, büyük tepsilerde, saatlerce ovularak çevrilir. Ağdalı hamur, tel tel oluncaya kadar sürdürülür.
Ancak, küçücük bir yanlışlık yapıldığında, tüm emekler boşa gider. Zaten bu yüzden: “yapan bin pişman, yapmayan bir pişman” tekerlemesi ve pişmaniyenin isminin buradan geldiği düşünülmektedir.
İZMİT SİMİDİ
Şehirde, gerçekten muhteşem bir simit üretiliyor. Osmanlı döneminde yaygınlaşan simit üretimi, her ne kadar günümüzde “Osmanlı altını” renginde olmasa da, günlük hayatımızda, önemli bir yer elde etmiştir.
Eski ustalara göre, simidin kaliteli olabilmesi için, piştikten sonra, 22 ayar Osmanlı altınının rengini alması şarttır.
Türkiye’nin en gevrek, tatlı, lezzetli ve susamlı simidi, İzmit’te yapılıyor. Tarihi süreç bölümünde de belirttiğim gibi, simidin ismi, şehrin isminden gelmektedir.
NE YENİR. NE İÇİLİR
İzmit’te mutlaka pişmaniye tatmalısınız. Bunun dışında değişik bir tat isterseniz, höşmerim olabilir.
NE SATIN ALINIR
İzmit’ten elbette: gerek kendiniz ve gerekse yakınlarınız için alınabilecek en iyi hediyelik: pişmaniye.
GEZİLECEK YERLER
ATATÜRK HEYKELİ
Av köşkünün alt tarafında, küçük bir park içindedir.
Bronzdan, 1933 yılında, yani Cumhuriyetin 10.yılında, heykeltıraş Nejat Sirer tarafından yapılmıştır. Kocaeli bölgesindeki ilk Atatürk heykelidir. Heykelin bulunduğu mermer kaidede: Atatürk tarafından, İzmit nutkunda söylenen sözler bulunmaktadır.
Anıtta, Atatürk’ün yüzü, denize doğru yerleştirilmiştir. Çevresi çiçeklerle süslenmiştir.
İstanbul-Ankara arasında, trenle geçerken, bu anıtı gören Atatürk, İzmit halkına, yaptırdıkları bu heykel nedeniyle, memnuniyetini ifade ederek, teşekkür etmiştir.
SABANCI KÜLTÜR SİTESİ
Kocaeli Sanayi Fuarı yanındadır.
Sabancı Vakfı tarafından yaptırılarak, işletmesi Kültür ve Turizm Bakanlığına devredilen yapı; 1988 yılında hizmete girmiştir. Site içinde: 600 kişilik sinema salonu bulunmakta olup, burada aynı zamanda: opera, bale, konser, tiyatro ve konferans gibi kültürel etkinlikler düzenlenmektedir.
Bunun yanında: kütüphane, kulis odaları, internet odası gibi yerler de var. Aynı zamanda: hediyelik eşya ve kitap satışı yapılan mağazalar, sergi salonu, çocuk korosu salonları ve resim atölyeleri bulunuyor.
İZMİT TREN İSTASYONU
1873 yılında, İstanbul-Haydarpaşa tren yolu, İzmit’e ulaşmıştır. İzmit tren istasyonundaki yapılar, parça parça ve çeşitli dönemlerde yapılarak tamamlanmıştır. Yapıların içinde en eski olanı: yolcu salonunun zemin katı bölümüdür.
Gar planları: Alman Otto Ritter tarafından yapılmıştır. Atatürk ve diğer birçok devlet adamı: burada, törenler yapılarak karşılanmışlardır. Bağdat demir yolunun ilk bölümünü oluşturan İzmit-İstanbul hattı, Anadolu’ya açılan bir kapı görevini üstlenmiştir.
Kurtuluş savaşında, buradan oldukça yararlanılmıştır. Hatta, Atatürk dahi, birkaç kez, bu istasyondan trene binmiştir. Burası: Kocaeli Valiliği tarafından, 2006 yılında restore edilmiş ve bir kısmı, Müze olarak ziyarete açılmıştır. Sahil tarafındaki tren istasyonu, kullanılıyor.
İZMİT ARKEOLOJİ VE ETNOĞRAFYA MÜZESİ
Kozluk mahallesi, İstasyon caddesi üzerinde bulunan, Eski Gar Alanındadır.
Bu alandaki yapılar, 1873-1910 yılları arasında inşa edilmiş olup, mimarı Alman Otto Ritter’dir.
Bu eski gar ve ambar alanları, bir bütün halinde değerlendirilmiş ve restorasyon çalışmaları yapılarak, bir kültür kompleksi haline getirilmiştir. İki adet tekel deposu birleştirilerek, Arkeolojik ve Etnografik eserler için, teşhir salonları oluşturulmuştur. Müzede: Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait; yaklaşık 5250 eser sergileniyor. Burada: içi dekore edilen iki eski tip vagon: lokanta ve kafeterya olarak kullanılıyor.
ETNOĞRAFYA MÜZESİ (SAATÇİ ALİ EFENDİ KONAĞI)
Veli Ahmet Mahallesindedir. Yapı: 1776 yılında, denize hakim bir yamaç üzerinde, Sultan Abdülhamit zamanında yapılmıştır. İlk sahipleri, İzmitli Gümüşlüoğlu ailesidir.
Zaman içinde konak birçok kez el değiştirmiş ve son olarak, saat onarımı ile meşgul, Ali Efendi tarafından satın alınmıştır. Daha sonra, 1976 yılında, yani yapımından 200 yıl sonra, Kültür Bakanlığı tarafından kamulaştırılan bina, onarılarak, 1987 yılında, Etnografya Müzesi olarak ziyarete açılmıştır.
GAZİ LİSESİ
1890 yılında, İzmit Sultanisi olarak hizmete açılmıştır. Bina, 1999 yılı depreminde ağır hasar görmüş, daha sonra ise, 2003 yılında, orijinal haline sadık kalınarak, yeniden inşa edilmiştir.
FETHİYE CADDESİ
İzmit şehir merkezinin en öne çıkan caddesidir. Hafif dar ve bayırdır. Uzunluğu; 250 metredir. Trafiğe kapalıdır. Cadde: mağazalarla dolu olup, özellikle tatil günlerinde çok yoğun olarak kalabalıktır. Özellikle: öğrenciler ve gençler, burayı mekan edinmişlerdir.
GAYRET GEMİSİ MÜZESİ
İzmit garı önünde, yat limanı yanındadır. 1997 yılında: Gölcük Donanma Komutanlığı, Kocaeli Valiliği ve İzmit Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından: Yüzer Sanatlar Galerisi ve Müze haline getirilmiştir.
Geminin önemine değinmek gerekirse: 1946 yılında Amerika’da yapılan bu gemi, “Everson” ismiyle, Kore ve Vietnam Savaşlarına katılmıştır. 1973 tarihinde ise, Türk Donanmasına teslim edilmiş ve “Gayret” ismini almıştır.
Gemi: 1995 yılında hizmet dışına alınmıştır. Günümüzde gemide, denizcilikle ilgili gösterim merkezleri ve bir de kafeterya bulunuyor.
HIZIR REİS DENİZALTI MÜZESİ
Bu denizaltı gemisi: II. Dünya Savaşından sonra, 30 yıl süreyle, Amerikan donanmasında hizmet ettikten sonra, 1983 yılında, Türk Donanmasına devredilmiştir.
Ancak, buradaki görevini de 2004 yılında tamamlamış ve 2004 yılı sonundan itibaren, Müze gemi yapılarak ziyarete açılmıştır. Boyu: 87 metre ve ağırlığı: 2 tondur.
Denizcilerin gemilerdeki yaşam tarzlarının gösterilmesi için, gemide yaşama yerleri olduğu gibi muhafaza edilmiş ve çeşitli bölümlere konulan cansız mankenler ile, gemideki yaşam gösterilmiştir. Ayrıca, ses düzeninden yapılan yayın ile, ziyaretçiler bilgilendirilmektedir.
SAAT KULESİ
Kemalpaşa Mahallesinde, Av köşkü ile Atatürk Heykeli arasındadır. Sultan II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılı anısına, 1876 yılında, Musa Kazım Bey tarafından yaptırılmıştır. Kulenin mimarı Bahçeciktir.
Hereke ve Tavşancıl’dan getirilen taşlarla yapılmıştır. Kulenin dört tarafında, çeşmeler var. Bu çeşmelerin yani sebillerin üstünde, kitabeler bulunuyor. Giriş kapısının yanındaki kitabede, saat kulesinin, 1970 yılında, Seka tarafından onarıldığı yazılmıştır.
KASR-I HÜMAYUN-SARAY MÜZE
Buranın en büyük özelliği: İstanbul dışında yapılan tek saraydır.
Saat kulesinin yanındadır. Sultan Abdülaziz tarafından av köşkü olarak kullanılmıştır. 1861-1876 yılları arasındaki dönemde yapılmıştır. Barok stilindeki yapı, 2 katlıdır ve cephesi mermer kaplıdır.
Mimarı Balyan kardeşlerden, Amira Karabat Balyan. Tavan süslemeleri, Fransız ressam Sason tarafından yapılmıştır. Süslemelerde: Osmanlı arması, Abdülaziz tuğrası, bayrak, mızrak, balta ve kılıçtan oluşan motifler, çiçek ve meyve resimleri kullanılmıştır.
Yapı: 1967 yılından sonra müze olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1992 yılında restore edilmiş, ancak 1999 depreminde ağır hasar görmüştür. 2005 yılında yeniden restorasyon yapılmış ve 2007 yılında ziyarete açılmıştır.
ORHAN CAMİİ
Orhan mahallesinde, bir tepe üzerindedir. Yapının ilk olarak, 13.yüzyılda, Orhan Gazi zamanında, Süleyman Paşa tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Daha sonraki dönemde ise, Abdülmecit zamanında, onarılmıştır. Bu haliyle, cami, İzmit yöresinin en eski camisi olarak öne çıkmaktadır.
FEVZİYE CAMİSİ
Kemal paşa mahallesindedir. 16.yüzyılda yapıldığı, ancak 1894 yılında yeniden inşa edildiği biliniyor. Günümüze ulaşan cami, dikdörtgen planlı, içten asma kubbelidir. İzmitli Mehmet Bey tarafından yaptırılmıştır.
16’ncı yüzyılda ise Mimar Sinan tarafından yaptırıldığı sanılıyor. Cami yapısı, 1884 ve 1999 depremlerinde tamamen yıkılmış ve 1999 depreminden sonra, aslına sadık kalınarak yeniden inşa edilmiştir. Bugünkü yapı, sonradan yapılandır.
ANTİK SU KEMERLERİ
Şehir merkezinde, Üçtepeler mevkiindedir. Su kemerlerinin: MS.2.yüzyılda, Roma imparatoru Trajan zamanında, Nicomedia valisi Plinus tarafından yaptırıldığı biliniyor. Su kemerleri: uzunluğu: 50 metre ve yüksekliği: 15 metre olup, 2 katlı olarak inşa edilmiştir.
İÇ KALE
Şehrin, Nicomedia döneminde yapılan ve günümüze ulaşan bu sur duvarları ve burçlar: şehrin doğu kesimindedir. Buradaki burç “Kara burç” olarak isimlendirilmektedir.
Bu burcun, 1.Nicomedia döneminde yapıldığı sanılıyor. Ancak, Bizans döneminde onarılmıştır.
SEKA PARK ALANI
Seka kağıt fabrikasının bulunduğu alana yapılmış, büyük bir rekreasyon parkıdır.
Burada: 15 metre yüksekliğinde ve 150 metre çapında, dev yapay çim tepe, kaykay pisti, yapay kum plaj, iskeleler, konser platformu, binlerce ağaç, yaya yolu, bisiklet yolu ve büyük bir otopark var.
Ayrıca: kafeler, et ve balık lokantaları, çim halı saha bulunuyor. Yani, hem dinlenilebilecek ve hem de spor yapılabilecek, yemek yenebilecek güzel bir ortam oluşturulmuş.
Özellikle, sahil kenarına dikilen palmiye ağaçları, çok egzotik bir görüntü oluşturmuş. Tüm boş alanlar çimlendirilmiş. Park içinde, ayrıca: Mevlevihane ve Macar Dostluk Evi var.
THÖKÖLY İMRE EVİ
Seka Kağıt Fabrikasının bulunduğu alandadır.
Burada açılan Macaristan Evinde: Kral İmre’ye ait: bazı hatıra eşyaları sergilenmiş ve anma etkinlikleri düzenlenmiştir.
THÖKÖLY İMRE ANITI
İmre Thököly, bir Macar özgürlük savaşçısıdır. Döneminde, Habsbourg imparatorluğunun, Yukarı Macaristan ülkesini Katolikleştirme girişimlerine karşı savaşmış, ancak yenilince, 1705 yılında Osmanlı imparatorluğuna sığındığında, İzmit bölgesine yerleştirilmiştir.
Kendisi ve eşi İliona Zrinyi’nin yaşadığı yerde, yani İhsaniye-İzmit civarında, Çiçekli çayırda, Karatepe (daha sonra Macar köyü olarak ismi değiştirilmiştir) köyünde yaşamışlardır. Bugün, Kocaeli-Kartepe ilçesi, Karatepe köyünde, onlar anısına, 2005 yılında bir anıt yapılmıştır.
Bu anıtta, çeşitli anma törenleri yapılıyor. İmre, 1705 yılında, burada ölmüştür. Mezarı: Seka Kağıt Fabrikasının bulunduğu alandadır. Ancak, 1906 yılında, naaşı, Macaristan-Kesmark kentine götürülmüştür.
YENİKÖY YAZLIK ILICASI
İzmit-Gölcük yolunda, 15.km.de, Yeniköy sınırları içindedir. Denize 3 km. uzaklıktaki yerde, cilt hastalıklarına iyi gelen suyun bulunduğu, 1 metre derinliğinde ve 40 derece sıcaklıkta bir havuz bulunuyor.
Başkaca tesis yok, bu havuza girip şifalı sudan yararlanmak mümkün.
ŞEHİTLER KORUSU
Bağçeşme bölgesinde, Orhan mahallesindedir. Burada, antik çağa ait bir sur duvarı var. Koruluk bu sur duvarının bulunduğu bölgededir. Buradan: muhteşem bir körfez manzarası izlemek mümkün.
Ayrıca: çevrede piknik alanları, çocuk oyun alanları, kafe ve açık hava tiyatrosu var. Özellikle: ilkbahar ve yaz aylarında, yörede yaşayan insanlar tarafından çok tercih ediliyor.
Burada bulunan Bayraktar Burcunda, İzmit’te yaşadığı kabul edilen ve sembolik olarak buradaki kulelerden birinde: Santa Barbara’nın hapsedildiğine inanılıyor. İzmit’in düşman işgalinden kurtuluş törenleri de, burada yapılıyor.