Kocaeli Gebze;
İstanbul’un sanki bir ilçesidir. Gebze, çevredeki birçok yerleşim birimine nazaran, tarih kokan bir yer.
Antik dönemlerden, günümüze kadar uzanan bir tarihi geçmişi var. Dolayısıyla, bu tarihi süreç içinde, geçmişten günümüze gelen bir kısım eser, Gebze’nin gezilecek yerlerini oluşturuyor.
ULAŞIM
İzmit il merkezine, 51 km. uzaklıktadır. Gebze-İstanbul arası uzaklık: 41 km.
TARİHİ
Bölgenin geçiş noktası olması nedeniyle, burada, birçok medeniyet bir süre bulunmuşlardır. İlk olarak ise, Frigler bulunmuşlardır. Ancak, herhangi bir kalıntı, günümüze ulaşmamıştır. Yalnızca; ünlü Kartacalı komutan Hannibal’ın, krallık döneminde burada yerleşmiş olması öne çıkıyor.
Hannibal: Zama savaşında yenilince, kendi ülkesinde itibar görmez ve Bitinya krallığının egemenlik bölgesine gelir ve yerleşir ve krallara savaş danışmanlığı yapar. Ancak, kral II. Prusias döneminde, düşmanın eline düşmemek için intihar eder ve Lybissa bölgesine gömülür.
Hannibal neden burayı seçmiştir? Nicomedia (İzmit) başkent olduğu için, bu bölge, gelen-gidenin yoğun olduğu bir yerdir, tanınma olasılığı yoktur ve ayrıca yönetime güvenmemektedir.
Roma kuvvetlerinden kaçan Hannibal: korunaklı ve deniz kıyısında olması nedeniyle, kaçışın kolay olacağını düşünmesi nedeniyle, Lybissa yani buraya yerleşmiştir.
1330 yılında, bölge, Osmanlıların eline geçer. Bugünkü, Gebze ilçesinin kurucusu ise, Orhan Gazi. Hatta, Orhan Gazi, ilçede kendi adına cami yaptırır. Bölgenin imarı ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi için büyük çabalar gösterir. İşletmeler ve vakıflar kurar.
1454 yılında, Fatih Sultan Mehmet döneminde, Gebze’nin kurulduğu biliniyor. 1907 yılında, burada Belediye teşkilatı kurulmuştur. 1924 yılında ise, İlçe teşkilatı kurulmuştur.
Evliya Çelebi, Seyahatname adlı eserinde: 1640 yılında, Gebze’ye geldiğini ve şehrin adının “Gel bize” kelimesinden türetildiğini yazmıştır.
1920 yıllarında, İngilizler bölgeyi işgal ederler. Daha sonra işgal biter ve Cumhuriyetin ilanından sonra, Gebze, İzmit’e bağlanır.
GENEL
Gebze, Marmara Sahiline, 7 km. uzaklıktadır. Deniz seviyesinden yükseklik: 130 metredir. Yaz mevsimi sıcak ve az yağışlı, kış mevsimi ise, serin ve daha çok yağışlı geçer.
İlçe, Marmara bölgesinin en hareketli yerleşim yerlerinin başında geliyor. Diğer önemli bir özelliği ise: ülkemizin tüm yörelerinden gelen birçok insanın, buraya yerleşmiş olmasıdır.
Bunun sonucunda, muhteşem bir kültür mozaiği ortaya çıkmaktadır. Özellikle: Balkan, Kırım, Kafkas kökenli vatandaşların bulunması, burada tam bir kültür mozaiğinin oluşmasına neden olmuştur.
Bölgenin ekonomisi, sanayiye ve tarıma dayalıdır. Türkiye toplam sanayisinin % 15’i buradadır. Sanayi kuruluşları: İstanbul-İzmit kara yolu boyunca yerleşmiştir. Ancak, sanayinin gelişmesi, tarımın gerilemesine neden olmuştur. Sadece, modern tavuk çiftlikleri görülmektedir.
Gebze: kişi başı ekonomik gelir düzeyi bakımından, ülkemizin birçok yerinin çok üstünde olup, Amerika seviyesindedir. Türkiye’nin en zengin ilçesidir. Bu gelişmişliğin yanında: bölgede, AR-GE faaliyetleri de üst düzeydedir.
Birçok bilim adamı barındıran TÜBİTAK, TÜSSİDE ve Gebze İleri teknoloji Enstitüsü, Türk Standartları Enstitüsü Genel Merkezi ve benzer birçok kuruluş, burada yerleşiktir.
NE YENİR. NE İÇİLİR
Gebze bölgesinde: mancar yemekleri meşhur. Tatlı olarak ise, kabak tatlısı ve höşmerim.
GEZİLECEK YERLER
KARTACALI KOMUTAN HANNİBAL MEZARI
Tarihçe bölümünde yazdığım gibi; Hannibal, Romalılara yenildikten sonra, 36 yıl ayrı kaldığı ülkesine döner, ancak ülkesindeki insanlar, Hannibal’ın Romalılardan intikam almak için, yeniden ordu kurma fikrine sıcak bakmazlar. Bunun üzerine: Hannibal, ülkesini terk eder ve Suriye kralı III.Antiochus’un yanına gelir.
Suriye kralı, Hannibal’ın önerilerini dinlemez ve Romalılara yenilir. Ancak, Romalılar, barış antlaşmasında, Hannibal’ın da kendilerine teslimini isterler. Bunun üzerine, Hannibal, sürgüne gitmeye razı olur.
Anadolu’daki Bitinya kralı Prusias’ın sarayına sığınır. Ancak, burada da Romalılar tarafından bulunur ve evi sarılınca, intihar ederek, ölümü seçer.
Evet, mezarı bilinmiyor. Ancak, ölüm yeri olan Gebze’de Tübitak yerleşkesi içinde, onun anısına yapılan bir heykel bulunuyor. Heykel, 1937 yılında, Atatürk’ün emriyle yaptırılmıştır.
Daha sonra ise, Gebze ilçesine su getirme çalışmaları sırasında bir mezar yeri bulunur ve bunun “Hannibal”a ait olduğu düşünülür. Evet, anıtmezar: 1981 yılında, törenle açılmıştır. İlçenin güneydoğusundadır.
Çevresinde, daire şeklinde ağaçlar bulunan bir alanın ortasında, 24 ton ağırlığında bir taş lahit ve bu taşın üzerinde, Kartacalı komutan Hannibal’a ait bir mask var.
Ayrıca bir mermer kitabe üzerinde: Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca ve İtalyanca yazılı bir metin var.
ESKİHİSAR VE ESKİHİSAR KALESİ
Eskihisar, İlçe merkezine 6 km. uzaklıktadır. Eskihisar-Topçular (Yalova) arasında, feribot seferleri yapılmaktadır. Eskihisar köyünde: tarihi ve mistik görünümü ile, balıkçılar, limanı ve kalesi bulunmaktadır.
Eskihisar kalesi: deniz kıyısında, Eskihisar köyünün kuzeyindedir. Dik yamaçlı bir tepe üzerinde kurulu kalenin, limanı korumak amacıyla yapıldığı sanılıyor.
Bizans döneminde; yaklaşık 800 yıl önce, Bizans imparatoru I. Manuel Komnesos tarafından yaptırıldığı düşünülen kale, uzun yıllar kendi halinde bırakılmış ve yıkılmaya yüz tutunca, sanırım son yıllarda bazı bölümleri restore edilmiştir. Dikdörtgen planlı kale yapısının, toplam on burcu ve dört kapısı bulunuyor.
ARKEOLOG RESSAM OSMAN HAMDİ BEY MÜZE-EVİ
Eskihisar sahil yöresinde, ilçe merkezine 5 km. uzaklıktadır.
Yapı: 1884 yılında, Osman Hamdi Bey tarafından yaptırılmıştır. 1933 yılında, Atatürk köşkü ziyaret etmiştir. 1945 yılında çıkan yangında, ahşap olan üst bölüm yanmıştır. 1999 yılındaki depremde ise, büyük zarar görmüştür.
Evet, burada: köşk, resimhane, kayıkhane ve müştemilat bölümleri var. Giriş katında, ahşap kapılardaki çiçek resimlerine mutlaka dikkat edin. Her biri, bir tablo değerindedir. Osman Hamdi Bey, yaklaşık 26 yıl boyunca, yaz aylarını burada geçirmiş ve önemli eserler yapmıştır.
Köşk: 1984 yılında restorasyona tabi tutulmuş ve daha sonra, müze olarak ziyarete açılmıştır. Müzede: Osman Hamdi Bey’in çeşitli tabloları, aile fotoğrafları ve kullandığı eşyalar sergilenmektedir.
Özellikle: Kaplumbağa Terbiyecisi isimli eseriyle öne çıkan bu sanatçının, uzun süre kaldığı ve güzel eserlerini ortaya çıkardığı köşk, görülmeye değerdir.
ÇOBAN MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ
Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mimarı: Mimar Sinan’dır. Yapım yılı: 1510. Ancak, yapım uzun süreye yayılmıştır.
Hatta, Mustafa Paşa Mısır’a vali olarak atandığında, buranın yapımı sürdürülmektedir. Şöyle ki, Mısır bezemelerinden etkilenen paşa, caminin taşınabilir parçalarını Mısır’da yaptırmıştır. Deniz yoluyla bölgeye getirilen parçalar, Mısırlı ustalar tarafından yerlerine yerleştirilmişlerdir.
Cami: kare planlı olup, dört sütun tarafından taşınan, 24 metre yüksekliğindeki bir geniş kubbe ile örtülüdür. Caminin çevresi ise: 2.5 metre yüksekliğinde, genişçe bir duvarla çevrilmiştir. Her cephesinde olmak üzere, dört kapısı vardır.
BALLI KAYA TABİAT PARKI
Gebze-İzmit kara yolu üzerinde, Tavşanlı köyündedir. Burada: kamp kurabilirsiniz ve ayrıca yürüyüş yapabilirsiniz. Elverişli bir arazi yapısı var. Bunun yanında, buranın en büyük özelliği: dağcılar için kullanılabilmesi.
Vadi içinde: göl, şelaleler ve dereye ulaşan travertenler üzerinde seyir terasları var. Vadinin toplam uzunluğu ise: 1.5-2 km. dir. Yer altı sularının, kireç taşını eritmesi sonucu, çok sayıda mağara da bulunuyor.
SULTAN SÜLEYMAN KÖPRÜSÜ
İlçenin doğusunda, Dil deresi üzerindedir. Halk arasında: Mimar Sinan köprüsü olarak da bilinmektedir. Köprü: 16.yüzyılda, Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Çünkü: hac yolu buradan geçmektedir ve doğu seferine giden ordu için de burası bir geçit noktasıdır.
Padişah 4. Mehmet döneminde yapıldığı sanılıyor. Uzunluğu 65 metre olan taş köprü, 3 kemerlidir. Ayaklarının ortasında, boşaltma gözleri var. Günümüzde: köprünün altından akan dere: çevreye saldığı berbat kokusu nedeniyle, köprünün de, seyirlik zevkini yok etmiş durumda. Zaten, köprü araç trafiğine kapalı.
SULTAN ORHAN CAMİSİ
İlçenin batısındadır. 1323-1331 yılları arasında yapıldığı bilinmektedir. Cami: yapılış tarihi itibarıyla, Osmanlı mimarisinin ilk örneklerinden sayılır. Camiyi yaptıran ise: aynı zamanda Gebze’nin de kurucusu olan, Sultan Orhan. Caminin planı: 14.5 x 14.5 metre ebatlarında ve kare şeklindedir.
Caminin yapımında; burada bulunduğu söylenen, eski Bizans kilisesinin mimari parçalarından yararlanıldığı söyleniyor. Çünkü: cami avlusunda: Bizans dönemine tarihlenen sütun başlıkları ve su haznesi olarak kullanılan, Latince yazılar bulunan lahit ve antik parçalar dikkati çekiyor.
Ancak, burada daha önceden bir kilise kalıntısının bulunması hakkında, sağlam bilgiler yok. Kullanılan antik mimari parçaların, çevreden toplanmış olması mümkün.
Camiyi gezmeyi düşünürseniz: caminin içinde ilginç ağaç işçiliği örnekleri görebilirsiniz. Özellikle, batıda bulunan duvar ve minare yanında, meşe ağacından yapılan, tek parça halindeki pencere kapakları, muhteşem güzel. Minarenin kaidesi: moloz taştan, gövdesi ve şerefesi ise, tuğladan yapılmıştır. Minarenin orijinal kaidesi: caminin alt sıra pencerelerine kadar yükselmektedir.
HÜNKAR ÇAYIRI
1481 yılında, Fatih Sultan Mehmet, İtalya üzerine sefer yapmak üzere, 300 bin kişilik ordusu ile, İstanbul’dan yola çıkar ve burada, otağını kurdurarak, mola verir. Ancak, 3 Mayıs 1481 tarihinde, burada, otağında, kendi doktoru tarafından zehirlenerek öldürülür.
Bölgede, bunun anısına bir çeşme bulunmaktadır. Çeşme: IV. Mehmet tarafından, 1659 tarihinde yaptırılmıştır. Günümüze kadar ayakta kalabilmiştir. Bu hünkar çeşmesinin önünde ise, Fatih’in anıtı var.
Evet, bu park, 1995 yılında yeniden düzenlenmiş ve bir dinlenme ve şenlik alanı olarak kullanılmaktadır. Her yıl, İstanbul’un fetih tarihinde, burada, çeşitli şenlikler yapılıyormuş.
GEBZE KERVANSARAYI
1520 yılında yaptırılmıştır. Mimar Sinan tarafından planının çizildiği ve kalfası, Hüsam tarafından yapıldığı biliniyor. Eskiçarşı’nın büyük bölümünü kaplıyor. Büyük yapısı ile, 2000 yük hayvanı ve 3000 insan alabilecek kapasitededir. Kervansaray yapısı: büyük bir süre, işgal altında kalmıştır ve bunun sonucunda harap olmuştur. Daha sonra ise, Gebze Belediyesi tarafından buraya el konulmuştur.