Merkez İlçeleri Gezi yazısı planı rehberi örneği turları butik oteller

İzmir Karşıyaka

Karşıyaka, İzmir merkez (Konak) arası 19 km. dir.

TARİHİ

Küçük Yamanlar tepesinin kayalık zirvesinde yapılan araştırmalar sonucundaki buluntular, MÖ 6000 yıllarından günümüze kadar, yörede kesintisiz yerleşim bulunduğunu gösterir.

Karşıyaka: deniz kenarına kadar inen Yamanlar ormanları ve yemyeşil bahçeleriyle, İzmir’de bir mesire ve eğlence yeri olarak parlamıştır.

18’nci yüzyıl sonuna kadar, bölgeye gelip geçen gezginler: “Cordelio” denen bu cennet yeşili sahili yazılarında hep anlatmışlardır.

18’nci yüzyılda Karşıyaka, özellikle zeytinlikleriyle ünlü bir köy olarak kayıtlara geçmiştir.

1865 yılında, tren yolu buradan geçince, Karşıyaka hızla gelişmiştir.

1884 yılında kurulan Hamidiye vapur şirketi, Karşıyaka’da bulunan tahta iskeleye vapur seferleri başlatmıştır. Böylece Karşıyaka daha da hızlı gelişmeyi sürdürmüştür. Sahil şeridinde büyük arsalar alan Levantenler ve yabancı tüccarlar, buralara yerleşerek yalılar ve köşkler yaptırmaya başlamışlardır.

Yüzlerce yıl önce, Yamanlar’ın Alucra-Sıralıköy yörelerine yerleşen Türkler, Soğukkuyu’ya yerleşmeye başlarlar. Çünkü İzmir Tümen Komutanı Giritli Ferik Hüseyin Hilmi Paşa, Soğukkuyu civarını Türkler için iskana açmıştır. 1874 yılında Soğukkuyu Camisi yapılır.

Bölgeye Karşıyaka verilmesinin sebebi; yerleşim alanının İzmir şehir merkezinin karşısında bulunmasıdır. 19’ncu yüzyıl batılı kaynaklarda ise, bölge “Kordelio” olarak isimlendirilir.

“Kordule, Kordyle” sözcüğünün Yunanca’da anlamı “Şişlik, yumru, gürz, topuz başı” demektir. Gerçekten de kıyı boyunca, antik dönemde uzaktan algılanan tek belirgin ve hakim nokta Küçük Yamanlar Tepesidir. Naldöken’den batıya ilerleyen kayalık sırt, bir topuz başı gibi Küçük Yamanlar Tepesi ile son bulur.

Gediz nehri, 1870’li yıllara kadar Karşıyaka’dan denize dökülüyordu. Ancak nehir yatağı değiştirilmiş ve böylece hem körfezin dolması önlenmiş hem de ilçe, yerleşime açılmıştır.

15 Mayıs 1919 tarihinde Yunan işgaline uğrayan ilçe, 9 Eylül 1922 tarihinde Albay Suphi Kula komutasındaki birlikler tarafından kurtarılmıştır.

1984 yılına kadar burada belediye hizmetleri İzmir Belediyesi tarafından yürütülmüş, Büyükşehir Belediyeleri kurulunca Karşıyaka’da ikinci kademe belediyesi kurulmuştur.

GENEL

İlçe İzmir körfezindedir. Yamanlar dağının etekleriyle deniz arasında kalan bölümde kuruludur. İlçenin doğusunda Bornova, batısında Çiğli ve kuzeyinde Menemen bulunur. Denizden yükseklik: 1 ile 700 metre arasında değişir.

İlçenin semtleri: Ovalarda: Bostanlı, Alaybey, Nergis’dir. Yamaç arazilerdeki semtler: Bayraklı, Gümüşpala, Yamanlar’dır. İlçede bulunan tarım alanlarının yüzde 38’lik bölümü zeytinliktir.

NE YENİR

Karşıyaka yöresine gelip te yöresel lezzetlerden tatmak isterseniz: önce Çarşı içerisinde “İzmir usulü kokoreç” önerebilirim. Ayrıca sahil boyunca sıralanmış midyecilerden, taze midye yiyebilirsiniz. Çarşı ve Bostanlı’da bulunan farklı mekanlarda, balık ve deniz ürünleri de uygun tercihler olacaktır.

KARŞIYAKA FESTİVALİ

Her yıl geleneksel olarak Eylül ayında Bostanlı Pazar yerinde düzenlenir. Festivale, birçok ülkeden gelen profesyonel dansçıların dansları ile büyüleneceğiniz “Uluslararası Dans Festivali” ve akşamları konserler mutlaka ilginizi çekecektir.

GEZİLECEK YERLER

ÇARŞI

Karşıyaka vapur iskelesinin hemen karşısında bulunan çarşı, ilçenin en hareketli yerlerinden birisidir. Burada birçok dükkan, kafeler, kitapçılar, lokanta ve restoranlar bulunur. Çarşı alanı trafiğe kapalıdır.

Karşıyaka çarşısında alışveriş yapabilir, sokak müzisyenleri ve sokak lezzetleriyle renklenen çarşıyı keşfedebilirsiniz. Hatta, İzmir’in meşhur “boyoz” veya “kumru” sunu burada tadabilirsiniz.

BOSTANLI

Bostanlı: Karşıyaka sahili ile Mavişehir sahili arasında yer alır. Vapur iskelesinden ulaşılan Bostanlı: et ve balık restoranlarıyla ünlü, işlek yerlerden birisidir. Karşıyaka bölgesinde yapılacak en güzel faaliyetlerden birisi de Bostanlı sahili boyunca uzun yürüyüşler yapmaktır.

Hatta burada deniz manzaralı mekanlarda keyifli bir kahvaltı yapabilirsiniz.

Ayrıca: ağaçlarla kaplı yatay bir tepe üzerinden başlayıp, denize uzanan ahşap kaplı bir dizi seyir platformu ve bu platformun uzantısı niteliğinde, karşı kıyıya bağlanan çelik yaya köprüsünde yürüyüş yapabilirsiniz.

Bostanlı Yaya Köprüsü ve Bostanlı Günbatımı Terası: kesinlikle beğeneceğiniz niteliktedir. Yaya köprüsünün bağlandığı kıyıda: bir oyun parkı, piknik alanı ve etkinlik meydanı bulunuyor.

Ayrıca yürüyüş yolu, koşu parkuru, yeşil alanlar ve dere içinde yüzer bir platform kullanılıyor. Bostanlı’da: Balıkçı barınağına kadar uzanan 1395 metrelik sahil bandında ise: spor alanları, bisiklet ve yaya yolları bulunmaktadır.

MAVİŞEHİR TAY PARK

Tay Park, hayvanlar aleminde güzel bir gün geçirmek isterseniz, tam size göredir. Tay Park: çocuklara hayvan sevgisini aşılamak ve aralarındaki iletişimi güçlendirmek amacıyla hizmet veriyor.

Çok katlı apartmanlarda doğadan uzak yaşayan çocukların, farklı birkaç saat yaşamalarına olanak sağlayan parkta: pony atları, cüce keçi güvercinleri, Kamerun koyunları görülebilir. At binme manej alanındaki atlarla, çocukların keyifli bir zaman geçirmeleri mümkündür.

İzmir Karşıyaka Latife Hanım Köşkü Anıt Evi Müzesi

LATİFE HANIM KÖŞKÜ ANI EVİ MÜZESİ

Karşıyaka Tren İstasyonu yanındadır. Latife Hanım caddesindedir.

4 Ocak 1923 günü, Gazi Mustafa Kemal Paşa, kendisinin evlenmesini çok isteyen annesi için Latife Hanım ile evleneceğini bir toplantıda açıklamıştır. Ardından: bozuk olan sağlığının düzelmesi için doktorlar tarafından Zübeyde Hanım’a İzmir’e gitmesi önerilir.

18 Aralık 1922 günü Zübeyde Hanım, Karşıyaka’ya gelir. Latife Hanıma, nişan hediyesi olarak, Mustafa Kemal Paşa’ya ait Sakarya isimli çok güzel bir atı beraberinde getirir. Karşıyakalılar, istasyonda Zübeyde Hanımı karşılar ve çok yakınlık gösterirler.

Kendisi dizlerinden rahatsız olduğu için, hasır koltuğa oturtularak Latife Hanımın ailesine ait İstasyon arkasındaki bu köşke taşınır.

Ancak Zübeyde Hanım, gerek Latife hanım ve gerekse diğerlerinin itinalı bakımlarına rağmen, 28 gün sonra, 14 Ocak 1923 günü burada Uşakizadelere ait bu köşkte vefat etmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk, Latife hanım ile evliliklerinin ertesi günü, önce annesinin mezarını ziyaret etmiş, ertesi günü ise bu köşkün bahçesinde ata binerek birlikte gezmişlerdir.

Akşam ise, köşkün eklentisi olan bir binada misafir olarak kalmışlardır.

Köşk

Uşakizade ailesi tarafından yazlık olarak yaptırılmıştır. Bodrum dahil 3 katlıdır. Köşk çam ve palmiye ağaçları, havuzu ve yel değirmeniyle tanınıyordu.

Uşakizade ailesi, bu köşkü önce dershane olarak kiraya vermiş, daha sonra ise satarak elden çıkarmışlardır.

Karşıyaka Belediyesi, 2005 yılında köşkü satın almış, tarihi binanın aslına uygun olarak korunması için tedbir almıştır. Zübeyde Hanımın vefat ettiği oda, anı odası olarak düzenlenmiştir.

Bu odada ve diğer odalarda, halen köşkün varislerince bağışlanan ve Latife Hanım ile Atatürk’e ait olan bazı eşyalar sergilenmektedir.

Ayrıca, yine köşkün içinde Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen tarafından yapılan balmumu Atatürk, Latife Hanım ve Zübeyde Hanım heykelleri de bulunuyor.

Köşk, 2008 yılında ziyarete açılmıştır.

Yılda yaklaşık 80 bin kişinin ziyaret ettiği söyleniyor, sizler de İzmirli iseniz mutlaka zaman ayırın ve burayı gezin, İzmir’e gezmek üzere geldi iseniz yine zaman ayırın burayı gezin, görün.

Kesinlikle beğeneceksiniz. Köşkün bahçesinde, sergi alanları ile ilgili bir kafeterya bulunuyor.

İzmir Karşıyaka Zübeyde Hanım Anıt Mezarı

ZÜBEYDE HANIM ANIT MEZARI

Anıt mezar: Bahariye Mahallesinde Karşıyaka İstasyonundan Soğukkuyu tarafına giden Zübeyde Hanım Caddesi üzerindeki bir parkta bulunmaktadır. Kabir, Ferik Osman Paşa camisi avlusundadır.

1857 yılında Selanik’te doğdu. Balkan harbinden sonra, birçok Türk ailesi gibi, kızı Makbule ile birlikte Selanik’ten göç ederek, İstanbul’a geldi, 14 Ocak 1923 tarihinde ise tedavi için geldiği İzmir’de 66 yaşında vefat etti.

Mezarın şekli, bizzat Atatürk tarafından belirlenmiştir. Mezar anıt şeklinde olup, 1940 yılında İzmir Belediyesi tarafından yaptırılmıştır.

Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanımın kabrinin bulunduğu park: 1’nci Derece Sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Park alanında: ailelerin daha çok gelmesinin sağlanması için, havuz üzerine çay bahçesi yapılmıştır.

İzmir Karşıyaka Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı

ATATÜRK, ANNESİ VE KADIN HAKLARI ANITI

Karşıyaka İskele Meydanındadır. Karşıyaka’nın simgesidir.

Anıt ilk olarak 1973 yılında Cumhuriyetin ilanının 50’nci yılı anısına yapılmıştır. Anıt, 1970’li yılların ilk Kadın Hakları Anıtıdır. Düzenlenen ulusal bir yarışmada birincilik ödülü alarak uygulanan tasarım, Mimar Erkal Güngören ve Heykeltıraş Tamer Başoğlu’na aittir.

Tasarımda: kadınların savaşta ve barışta, gelecek nesillerin yetiştirilmesinde, siyasette, bilimde, sanatta ve ekonomide çok önemli ve değerli olduğunun simgelenmesi amaçlanmıştır.

Çevresindeki alanda, ışınsal bir düzende yerden başlayarak bir araya gelen ve artan eğimle göğe yükselen düşey elemanların oluşturduğu anıt, çiğnenmekte olan kadın haklarının Atatürk ve kurduğu Cumhuriyet ile yüceltmeye başladığını simgelemektedir.

Anıtı önemli kılan bir diğer ayrıntı ise inşa sürecinde yaşanan maddi sıkıntıların aşılması için çeşitli kişi ve kurumların yardımda bulunması, hatta okullarda başlatılan kampanyalar sayesinde ilkokul çocuklarının biriktirdikleri harçlıkları ile anıtın inşasına katkıda bulunmalarıdır.

Ancak, bu anıt 12 Haziran 2017 tarihinde yıktırılmıştır.

Dönemin Belediye Başkanı anıtın çürük olduğunu ve aynısının daha büyüğünü yapacağını iddia etmiştir.

Anıtın yerine:

2018 yılında boyu 41.7 metre yükseklikte yeni bir anıt yapılmıştır. Anıt 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm: anıta doğru merkezi bir karakterde tasarlanan ve çiçek tarhları ile sonlanan zemin düzenlemesidir.

İkinci bölüm: zeminden eğrisel bir formda başlayıp daha sonra dik bir şekilde 27 metre yükselen plaklardan oluşur. Üçüncü bölüm: 3.80 metre kotunda konumlanan ve 1.40 metre yüksekliğinde bronz kuşaktan oluşmaktadır.

Zemin düzenlemesi ve yükselen plaklarla: kadın haklarının Osmanlı döneminden Cumhuriyete doğru gelişimi, sosyal, kültürel ve siyasi hayatta kadının yükselişi sembolize edilir.

Bronz kuşakta: Cumhuriyetin kuruluşu ve reformların gerçekleşmesinde en önemli paya sahip Atatürk, merkezi konumda yer alır.

Ayrıca: Zübeyde Hanım, ayakta mermi taşıyan bir kadın, kucağında çocuk taşıyan diz çökmüş bir kadın, elinde zeytin dalı tutan bir çocuk ve ayrıca bilim ve teknolojiyi sembolize eden makine ve fabrika figürleri bulunur.

Ayrıca kadınlara verilen seçme-seçilme hakkını hatırlatmak için bir oy sandığı ve oy vermek üzere sırada bekleyen kadınlar kompozisyonu da bronz kuşakta bulunuyor.

Anıtın alt kısmında ise: Cumhuriyet tarihine yön veren kadınların ölümsüzleştirildiği “Kadına Saygı Müzesi” bulunmaktadır.

110 metre karelik alanda oluşturulmuş bu müzede yaklaşık 100 kadının hikayeleri anlatılmaktadır.

Son bir not

Anıt, İngiltere’de 25 Ekim 2018 günü düzenlenen Uluslararası “Property Awards” yarışmasında iki büyük ödüle layık görülmüştür.

1972 yılında anıtı yapan Prof. Tamer Başoğlu, yenileme çalışmasını birlikte yürüttükleri Karşıyaka Belediye Başkanı Hüseyin Mutlu Akpınar ile birlikte aldı. Ödüller: En iyi çok amaçlı kullanım alanı ve en iyi kamu hizmeti ödülleridir.

ALİBEY HAMAMI

Bahariye Mahallesi 1671 Sokaktadır.

Kitabesi yoktur, bu yüzden ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Ancak muhtemelen 19’ncu yüzyıl başlarında yapılmıştır.

Halen 1’nci derece Sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Hamamın en büyük özelliği, suyunun Yamanlar dağından geliyor olmasıdır.

Soyunmalık yamuk dikdörtgen şeklinde olup 20’nci yüzyılda yeniden yapılmıştır. Ilıklık iki bölümden meydana gelmiş, üzeri kubbe ve basık tonozla örtülmüştür.

İlk giriş kısmında: geniş meydan dinlenme alanları vardır. Daha ferahtır. Bu meydan denen yer, yazın serin, kışın sıcaktır. Hamam duvarları 80 cm kalınlığındadır.

Hamamın göbek taşının tam üstünde, doğal ışık alan camlı kubbe bulunur. Osmanlı döneminden beri, bu kubbe taşına yatıldığında, insan vücudundaki kötü enerjinin çekildiği iddia edilmektedir.

Son bir not

Alibey hamamı ile ilgili anlatılan bir efsane var. “Alibey hamamı büyük bir yeraltı deresinin üzerine kurulmuştur. Bu dere, Yamanlar dağından çıkıp, Alibey hamamının altından geçip, Karşıyaka iskelesinin yanından, epeyce uzağından denize dökülürmüş.

Suyu öyle güzelmiş ki, sabunu köpük köpür, yıkanan her şeyi tertemiz yaparmış. Yıllardır bu derenin suyu hiç tükenmemiştir. Hamamda da bu derenin suyu kullanılırmış.”

İzmir Karşıyaka Bombacı Ali Çavuş Heykeli

BOMBACI ALİ ÇAVUŞ HEYKELİ

Anıt: Bahariye Mahallesinde Alaybey İstasyonu yanında bulunuyor.

Ali Çavuş, 1843 yılında Manastır Lara köyünde doğmuştur. Uzun boylu, geniş omuzlu aslan gibi bir Osmanlı gencidir. Çeşitli cephelerde askerlik görevini tamamladıktan sonra köyüne dönmüş, eşiyle birlikte çiftçilik yaparak hayatını idame ettirmiştir.

Ali Çavuş: 1877-1878 yıllarında Osmanlı-Rus harbi öncesinde askere alınır. Çatışmalar devam ederken, Anadolu’daki askeri birliklere geçer. Bu arada: ailesi de Karşıyaka’ya göç eder ve günümüzdeki Bahariye Mahallesine yerleşirler. Bu sırada: Doğu Anadolu’da görevini tamamlayan Bombacı Ali Çavuş ve birliği, Batıya geçer ve Yunan işgal ordusunun Anadolu’dan atılmasını sağlayan birliğe katılır.

Bombacı Ali Çavuş: Menemen ve Karşıyaka’nın işgalcilerden kurtarılmasında büyük kahramanlıklar gösterir. 9 Eylül 1922 tarihinde, Karşıyaka’ya ilk sancağı Ali Çavuş diker.

Savaş sonrasında, kendisine tahsis edilen köşkte oturmaz, Bahariye Mahallesinde, aile yadigarı evde oturmayı tercih eder. Ölene kadar da hep asker kıyafetleriyle dolaşır. Bir iddiaya göre ise, bu asker kıyafetleriyle gömülmüştür.

Heykelin: 9 Eylül 1995 yılında açılışı yapılmıştır.

İNSAN HAKLARI ANITI

Anıt: Karşıyaka-Bostanlı yolu üzerinde, Karşıyaka Nikah Dairesinin yanında, Aksoy Park içi yolundadır.

1992 yılında heykeltıraş Bihrat Mavitan tarafından yapılmıştır.

Anıt: en yüksek yeri 15 metre yüksekliğinde, renklendirilmiş brüt beton ve kaynakla bağlanmış çelik levhalardan oluşur.

Anıt: demokrasiyi simgeleyen üç elamandan oluşmaktadır. En büyük elaman: insan haklarına açılan kapıdır. Bu kapının içerisinden insan haklarına ulaşacak bir yol geçer ve sonsuzluğa gider. Toplumun bu yolla yapılacak ilerlemenin beklentisi sembolize edilmektedir.

Parkın girişinden başlayan metal yol: ortada bir fıskıyeli havuzla başlar. Su çevreden ortaya doğru fışkırarak bir mekan oluşturur ve bu su ortası yırtık yolda uzanmaktadır. Metal yol, yırtıklı su bitiminde yükselerek uzar ve daralan bir perspektif içinde kapıyı keserek devam eder.

Yükselen metal yolun yüksekliği noktadan en uca kadar olan mesafenin izdüşümünde uzun havuz oluşur.

DURMUŞ YAŞAR KÖŞKÜ

Köşk, Çamlık caddesinin girişinde, Cemal Gürsel Bulvarı 1743 Caddenin kesiştiği noktadadır.

1914 yılında İzmirli Aliotti Ailesi tarafından yaptırılmıştır. Aliottiler, 1938 yılında köşkü Durmuş Yaşar’a satmışlardır.

Yapısal incelemede: yapının mimarının yapıyı tasarlarken, Roma dönemi İon düzeni anıtsal tapınaklarından esinlendiği görülür. Köşk 3 katlıdır. 678 metre kare kapalı alana sahiptir. Birbirine komşu, iki ayrı bloktan oluşur.

Öndeki blokta, bir üçgen çatı ile sonlanan iki kat vardır. Arka blokta ise, üç kat ve bir teras bulunur. Cephesi asimetrik tasarımlıdır. Bazı çiçek motifleriyle süslüdür. Binanın içinde ise, çiçek motifleri ve tavan kartuşları gibi bir takım dekoratif unsurlara yer verilmiştir.

Dönemin özgün yapılarından olan köşk,

1985 yılında tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Durmuş Yaşar ve eşi Hikmet Yaşar’ın vefatlarının ardından, Yaşar Topluluğunun kurucusu ve onursal başkanı Selçuk Yaşar ve ailesi köşkte ikamet etmeye başlamıştır. Ancak aile 1990’lı yıllarda başka yere taşınmıştır.

Zaman içinde doğal şartların da etkisiyle deformasyona uğrayan ve bazı alanları yıpranan köşk, işlevini yitirmeye başlamış olan tüm ahşap, taş, tuğla ve taşıyıcı elamanları, özüne uygun malzeme ve teknikle yenilenmiştir. 1992 yılında başlayan restorasyon 2016 yılında tamamlanmıştır. Yapının: eğitim, kültür ve sanat amaçlı kullanılması düşünülmektedir.

LOCHNER KÖŞKÜ (EPİKMEN KÖŞKÜ)

Bostanlı Donanmacı mahallesinde, Cemal Gürsel Bulvarında, Dolmuş durağı karşısında, parkın yanındadır.

Lochner ailesi mensubu, banker Ludwig Lochner: 1798 yılında Franfurt’tan şehre gelmiştir. Köşk: Amadee Lochner tarafından yaptırılmıştır. Köşkü, 1980 yılına kadar Epikman ailesi kullanmıştır. Köşk: iki katlıdır. Dikdörtgen planlıdır.

İkinci katta Fransız üsluplu pencereler ve sokağa hakim ahşap bir cumba bulunur. Ön cephe, tuğla kemerleri ve muhtelif geometrik şekillerle süslüdür. Köşeleri dönüşümlü tuğla ve taş süslemeleriyle vurgulanan yapı, günümüzde “Ana okulu” olarak kullanılmaktadır.

PANETTİ KÖŞKÜ

Cemal Gürsel Bulvarı, 1741 sokak kesişimindedir.

1930’larda Karşıyakalı İtalyan ailelerinden “Armando Penetti” (1884-1970) tarafından yaptırılmıştır. Köşk yaptırılırken: Kuzey İtalya’nın Veneto ve Emilia bölgelerindeki villaları model alınarak yapılmıştır. Arazi: İplikçizadeler’den satın alınmıştır.

1926 yılında, Armando Panetti, inşaat faaliyetlerini daha iyi takip edebilmek için, bahçede küçük bir ev yapmış, kendisi ve ailesini İrene adını verdiği villadan buraya taşımıştır. Ailesiyle birlikte 3 yıl kadar burada yaşamıştır.

Köşkün yapımına dair tüm tasarımlar, iç mekan süslemeleri gibi ayrıntılar, bizzat Armando Panetti tarafından yapılmıştır. Malzeme ve mobilyaların büyük bir kısmı da İtalya ve Avrupa’dan getirtilmiş ve İtalyan işçilerin çalıştırılmasına da izin verilmiştir.

1929 yılında Armando Panetti, ana binaya taşınmış ve arka bahçedeki evi, yeni evlenmiş olan baldızı Policarpina’ya bırakmıştır.

İnşaatın bitmesinden sonra,

bu köşkte Flavia adında bir kızları, Silvio Armando ve Amelia adında da ikizleri doğmuştur. Armando Antonio Panetti’nin 1970 yılındaki ölümünden sonra, eşi 1979 yılına kadar bu köşkte yaşamış, 2004 yılında ise ev satışa çıkarılmıştır.

Evet, köşk 2 katlıdır. Ana girişi zemin kattadır ve cumbalı bir penceresi vardır. İkinci girişi ise, doğu tarafındaki oval pencereli, kulevari ek bölümdendir.

Girişin üzerinde sekizgen bir pavilyon bulunur. Panetti köşkü, asimetrik teraslar, ahşap kümbetler ve saçaklar, kırmızı tuğlalar, fayanslar, bordürler ve çiçek motifleriyle boyanmış süslemeler gibi farklı cephe unsurlarına sahiptir.

İki Dünya savaşı arası döneme ait “Art Deco” tarzından etkilenmeler gösteren bina, günümüzde ana okulu olarak kullanılmaktadır. Köşkün varisleri ise, bahçenin arka kısmındaki evde oturmaktadırlar.

VAN DER ZEE KÖŞKÜ

Cemal Gürsel Caddesindedir.

Ünlü Türk dostu “Heinrich Van Der Zee” tarafından yaptırılmıştır. Köşkün yapım tarihi net olarak bilinmez, ama muhtemelen 1900’lerin başında yapılmış olmalıdır. Başlangıçta, verandaya bakan geniş yemek odası ve iki yatak odasından oluşan, küçük bir köy evi iken, daha sonra, bir yanına dört oda daha yapılarak genişletilmiştir. Ev, denizi tam karşıdan görmekteydi. Van der Zee’ler, deniz ticareti yapıyor ve aynı zamanda Konsolos olarak da görev yapıyorlardı.

Yani, burası bir dönem “Hollanda konsolosluğu” olarak da kullanılmıştır. Taş ve tuğla kullanılarak yapılan köşk, tek kattan ve bodrumdan oluşur.

Köşkün girişinde ahşaptan üçgen bir alınlık, dört tane ahşap sütunla desteklenen saçakları ahşap işlemeleriyle süslü bir verandası vardır.

Yapının bir zamanlar oldukça geniş bir bahçesi vardı ve bu bahçe içinde tenis kortu bulunuyordu. Ancak günümüzde bahçede şu anda bir lokanta bulunmaktadır.

BİLİM MÜZESİ

Yalı Mahallesi, Caher Dudayev Bulvarı üzerindedir.

11 Mart 2009 yılında hizmete açılmıştır. Müze Pazar günleri hariç her gün ziyarete açıktır. Giriş ücretsizdir. Ege bölgesinin ilk bilim müzesidir. Müzede 43 tane öğrenme istasyonu, 100’e yakın deney düzeneği ve 15 interaktif kiosk bulunur.

Müze: her yaştan insana ama özellikle 12-15 yaş aralığındaki çocuklara, bilimin temel prensiplerini, bilim ve teknolojinin günlük yaşantımızdaki önemini göstermeyi amaçlar. Müze ziyaretleri: alanında uzman rehberler eşliğinde, guruplar halinde ve randevulu olarak yapılmaktadır.

İzmir Karşıyaka Evrensel Çocuk Müzesi ve Eğitim Kampüsü

EVRENSEL ÇOCUK MÜZESİ VE EĞİTİM KAMPÜSÜ

Mavişehir, Yalı, Ahmet Kemal Baysak Bulvarı üzerindedir. Giriş ücreti 10 TL. dir. Giriş sırasında, eğer bir etkinliğe (örneğin dinazor atölyesine) katılmak isterseniz, 5 TL daha ödemek gerekiyor.

Dinozor atölyesinde: mini bir film izletiliyor, silikon kalıba dinozor figürü yapılıyor. Alanda, 15 dinozor replikası ve fosil kazı alanında Paleontoloji adası, böcek replikaları, böcek otelleri bulunan Entomoloji adası, biyolojik gölet, sinevizyon salonu, küçültülmüş inşaat makineleri, piknik alanı, tiyatro sahnesi, restoran, büfe, hediyelik eşya ve fotoğrafçı dükkanı vardır.

Ayrıca çocuklara: yardımseverlik, dostluk, doğruluk, sorumluluk, sevgi, saygı ve hoşgörü gibi evrensel değerlerin anlatıldığı sergi alanlara bulunur.

Açık alan

Parkın açık alanında: dinozor ve böceklerin çeşitli hareketli ve sesli maketleri, astronot maketleri ve jeton karşılığında küçük vinç kullanma şansı bulunuyor. Jetonlar kafeteryadan temin ediliyor. Fosil kazı alanında, çocuklar ellerinde fırça ile dinozor fosillerini bulmaya çalışıyorlar. Açık alandaki figürlerin bir kısmı sesli ve hareketli bu yüzden ufak çocuklar ilk başta biraz ürküyorlar.

Kapalı alan

Kapalı alan içerisindeki alan eğitimleri, meslek alanları veya bu tarz etkileşimli faaliyetler görevli personel tarafından çocuklara sunuluyor. Ayrıca: kapalı alan içerisinde: küçük bir orman maket, kutup ayısı, panda, Bremen mızıkacıları ve meslekler hakkında bilgiler veriliyor. Atölyelerde etkinlik saatleri düzenleniyor, istediğiniz etkinliğe katılabilirsiniz. Ayrıca, burada kafe var, kafede keyifli bir mola verebilirsiniz.

HABERLEŞME MÜZESİ

Örnekköy Mahallesinde Deniz Baykal Kültür Merkezi girişindedir.

Müze binası, özgün mimari yapısı ile dikkat çeker. 4 Şubat 2014 tarihinde ziyarete açılmıştır. Müze, bünyesinde bulunan 300 farklı parçayla, geçmişten günümüze haberleşme serüvenini gözler önüne serer.

Çocuktan yetişkine her yaş gurubuna hitap eder. Müzede: manyetolu, çevirmeli ve tuşlu telefonlar, mors, telgraf, teleks, kripto cihazı, telefon santralleri, operatör kulaklıkları, filatelik malzemeler, telefon kartları, sahra telsiz telefonu, radyolar, denizaltı radyo alıcı cihazları, ses kayıt cihazları, gemi içi haberleşme telefonları, antika güvercin yarışı hakem saati ve duvar telefonları görülebilir.

ST HELEN KİLİSESİ

Donanmacı Kilise sokağı olarak bilinen 1728 Sokaktadır.

Saint Helen, İsa’nın çarmıha gerildiği gerçek haçı bulundurmasından dolayı ünlenmiş, azize mertebesine erişmiştir. Kendisi Bizans İmparatoru Konstantin’in eşi (246-330) idi.

Üçgen alınlıklı bir girişe sahiptir.

Orta mekanı yüksek, yan nefleri alçaktır. Aradaki yükseklik farkı nedeniyle, iç mekana ışık alan çözümleriyle tipik bir bazilikadır. İçteki nefleri, kolonları, ön cephesindeki üçgen alınlıklı giriş mekanı ve sivri kemerli pencereleriyle, Neo Gotik özellikler taşır.

Kilisenin iç dekorasyonunda da renkli vitraylar, St Joseph, St Polycarp, St Francois, St Antoine heykelleri ve Hz İsa’nın yaşamını anlatan sahnelerin yer aldığı gotik nitelikli panolar kullanılmıştır.

Kilisenin içindeki şapellerin birinde, Karşıyaka’nın Hollanda asıllı Levanten ailelerinden olan Van der Zee’lerin genç yaşta kaybettikleri evlatları Carol ve Vlademir anıtına ithaf edilen birer yazı bulunmaktadır.

Kilise, 1968 yılında restore edilmiştir. Halen, Cumartesi ve Pazar ayinlerine ev sahipliği yapmaktadır. Yine bu kilisede, Fransa’da Başbakanlık yapmış olan Edouard Balladur’un vaftiz edildiği söylenir.

OPERA İZMİR

Mavişehir Mahallesindedir.

Türkiye’nin ilk opera binasıdır. Binanın projesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından 2010 yılında bir yarışma düzenlenmiştir. 177 eserin katıldığı yarışmada Mehmet Kütükçüoğlu ekibi başarılı olmuştur.

Opera binasının ana salonda 1435 ve küçük salonda 437 kişi kapasiteli olması planlanmıştır. Ayrıca 350 kişilik açık performans alanı mevcuttur.

İzmir Karşıyaka Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK KARŞIYAKA SPOR SALONU

Mavişehir Cahar Dudayev Bulvarı üzerindedir.

Karşıyaka ilçesinde muhteşem bir spor sevgisi vardır. Karşıyaka Spor Kulübünün basketbol ve voleybol takımları, ayrıca Pınar Karşıyaka basketbol takımı ve Karşıyaka kadın voleybol takımı maçlarını burada oynarlar. 6500 seyirci kapasiteli salon, 17 Ekim 2002 tarihinde temeli atılmış ve 2005 Yaz Üniversite oyunlarına yetiştirilmiştir.

Üniversite oyunlarının ardından, salon Karşıyaka’ya devredilmiş, Karşıyaka Arena olan ismi 2016 yılında Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu olarak değiştirilmiştir.

KARAGÖL MESİRE YERİ

İlçe merkezine 27 km uzaklıktadır.

Yamanlar dağında, 810 metre yükseklikteki bir krater gölünün çevresinde düzenlenmiş mesire yeridir. İçinde yüzen ördekler, yapraklarını suya kadar indiren söğüt ağaçları ile çevrili alanda, piknik yerleri bulunmaktadır. Karagöl’ün mitolojide de yeri vardır.

İzmirliler, Bayraklıya yerleşmeden önce Karagöl’ün bulunduğu yerde yaşarlarmış. Efsaneye göre “İzmirli olan Frigya kralı Tantalos: Smyrna’dan (İzmir) Magnesia’ya (Manisa) doğru uzanan Spillios Dağında: Frigya halkı ile birlikte yaşar ve Batı Anadolu’ya yayılan devleti yönetirmiş. Spillios dağı, çok verimli topraklara ve zengin maden yataklarına sahip bir yermiş.

Tanrıların sofrasına oturabilen tek insan olan Kral Tantalos: gün gelmiş Olimpos Dağı tanrılarının hışmına uğramış. Anadolu Tanrıçası Kibele’ye inandığı için, Hellen tanrılarını küçük gören ve onların güçlerini sınamaya kalkan Tantalos, büyük bir cezaya çarptırılır.

Spillios dağının bir yarığından atılarak ölüm tanrısı Hades’e gönderilir. Tantalos, burada Zeus tarafından ebedi açlık ve susuzluğa mahkum edilir.

Bu ceza dünyanın her köşesinde “Tantalos İşkencesi” olarak anılır. Hatta: İzmirli tarihçi Homeros da, Odysseia destanında, hemşerisi Tantalos’un çektiği acıları etkileyici biçimde anlatmıştır. Tantalos’un atıldığı yarık, daha sonra göl haline gelmiş ve bu göle “Tantalos Gölü” adı verilmiştir. Yamanlar dağındaki bu gölün günümüzdeki ismi “Karagöl” dür.

YAMANLAR DAĞI MESİRE YERİ

İlçe merkezine 25 km uzaklıktadır. Yamanlar dağındaki bu mesire yeri 1000 kişi kapasitelidir. Geceleme ve konaklama yapılabilir.

İzmir gezi planı hakkındaki yazım.

İzmir Buca

Buca, İzmir il merkezine 9 km uzaklıktadır.

TARİHİ

MÖ 628 yılında başlayan Lidya saldırıları sonucu, kentlilerin yöneldiği çevre yerleşimlerinden birisi de Buca’dır. Buca isminin kökeni Rumcadır. Bir köşede, kenarda bulunan köy anlamına gelen “Vuzas” ya da “Bovios” kelimesinden gelmektedir. Ayrıca İtalyancada “Buca” kelimesi “çukur” anlamına gelmektedir.

Buca’nın çukurda kalması, ismin buradan geldiğini düşündürmektedir. İzmir’in kuzeydoğusunda bulunan yerleşim, adının kökeninden de anlaşılacağı gibi her zaman Rum azınlığın yoğunlukta bulunduğu bir köy olmuştur. Yerleşimde ana gelir kaynağı bağcılık ve büyükbaş hayvandır.

Buca ismine, ilk olarak 1688 yılında rastlanılır. Bu yıl bir deprem olduğu ve Fransız Konsolosluğunun Buca’ya taşındığı kayıtlıdır.

19’ncu yüzyıla değin Rum ve Türk nüfusun yanı sıra Levantenlerin sayfiye evlerinin de bulunduğu yerleşim, yüzyılın ikinci yarısında Bornova’ya paralel bir gelişim göstererek Batılı grupların tercih ettiği bir yaşam alanı olmuştur. Ancak 19’ncu yüzyılın ikinci yarısına dek, yerleşimin fiziksel yapılanmasının ve kentle bağlarının gelişmemiş olduğu düşünülür. 19’ncu yüzyılın ortalarına kadar, kente ulaşım bir patika üzerinden, eşek ve katırlarla yapılmaktadır.

Buca’daki yaşamın değişiminde kırılma noktası demiryolu hattı ile kente bağlanmasıdır.

1860 yılında Aydın demiryolu hattının önemli bir durağı olarak kent merkezine bağlanan yerleşimin gelişmesinde demiryolu hattının kullanımı ve demiryolu şirketi üst düzey yöneticilerinin Buca’ya yerleşmesi önemli rol oynamıştır.

Demiryolunun başlattığı toplumsal ve fiziksel gelişim, Levantenlerin konut alanı olarak buraya yönelmesi ve buna bağlı olarak Rum nüfusun artmasına yol açmıştır. Bu dönemde, Buca, İzmir kent bütünlüğünde var olan Batılı gurupların ana yerleşim alanlarından biri haline dönüşmüş, nüfus hızla artmış, 19’ncu yüzyılın sonlarında 5 bine ulaşmıştır.

19’ncu yüzyıl başında yerleşimde bir Yunan, bir Katolik, bir Reforme kilisesi ve bir cami bulunmaktaydı.

Yerleşimdeki Protestan guruba ait ilk kilise 1836 yılında, İngiliz ve Amerikalıların ortak girişimi ile bir konutun kilise olarak düzenlenmesi sonucu kullanıma açılmıştır.

Daha sonra 1866 yılında bu yapı yıkılmış ve arazisine, günümüze kadar varlığını sürdüren Protestan kilisesi inşa edilmiştir. Aynı dönemde, Katolikler, “De Tous Les Saints Kilise” sini kurmuşlardır.

20’nci yüzyılın ilk çeyreğine ilişkin bilgilerde ise Buca’da iki Ortodoks, bir Katolik, bir de Protestan olmak üzere dört kilise bulunduğu bilinmektedir.

Bu dini yapılardan sadece bir Katolik ve bir Protestan kilisesi günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Buca Protestan kilisesinin yanında bulunan Papaz Okuluna ilişkin “Ortodoks kilisesine aittir” ifadesi kullanılır.

1950’li yıllar tüm İzmir genelinde olduğu gibi, Buca’da da Levanten toplumun yaşam alanlarını terk ettiği dönemdir. Bu dönemde dağılmış olan cemaati bir arada tutmak için Londra’da basılıp Türkiye’de dağıtılan bir bülten hazırlanmıştır.

GENEL

İlçenin kuzeyinde Konak, kuzeydoğusunda Bornova, doğusunda Kemalpaşa, güneyinde Torbalı, batısında Gaziemir ve Karabağlar ilçeleri vardır. Nüfus bakımından İzmir ilinin en büyük ilçesidir. İlçe, Nif dağının güney eteklerine kurulmuştur.

Yayvan görünüşlü arazi ile çevrelenmiştir. Çevresindeki tepeler ve vadiler bitki örtüsü bakımından oldukça zengindir. Dağlık arazide kurulu köyü yoktur. Düz ve verimli topraklara sahiptir. Denizden yükseklik ortalama 38 metredir. Yörede tipik Akdeniz iklimi hakimdir, kışlar bol yağışlı, yazlar ise sıcak geçer.

BUCA YÜKSEK ÖĞRETİM KURUMLARI

İzmir Dokuz Eylül Üniversitesine bağlı: Buca Eğitim Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Hukuk Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adalet Yüksek Okulu, Manisa Spor Akademisine bağlı Beden Eğitimi Bölümü bulunmaktadır. Halen, İlçede Dokuz Eylül Üniversitesi kampüsleri inşası sürmektedir. İnşaatlar bittiğinde ilçe tam anlamı ile bir “Fakülteler ilçesi” olacaktır.

NE YENİR

Buca yöresinde tatmanızı önereceğim yerel lezzetler: zeytinyağı, kiraz, bardacık, razakı ve sultani üzümü, kavun, oğlak kebabı, kekik turşusu ve bamya önerilir.

GEZİLECEK YERLER

LEVANTEN YAŞAM ALANLARI

1’NCİ AKS

Dönemin önemli fiziksel yapılanması olan Buca Tren İstasyonunu yerleşim merkezine bağlayan ve buradan İzmir kent merkezine yönelen caddedir. İzmir (bugünkü Menderes caddesi) yoğunlukla tekil yapılar ile çevrelenmiştir. İstasyon Caddesinde, sıra ev niteliğini gösteren yapılar bulunmaktadır.

2’NCİ AKS

Yerleşim merkezinden güneydoğuya doğru yönelen Fatih Caddesindedir. Günümüzde Erdem caddesi olarak isimlendirilen cadde boyunca varlıklı Levanten ailelerine ait, yoğunlukla yüksek duvarlarla çevrelenmiş konutların yanı sıra, Anglikan cemaatine hizmet veren Buca Protestan kilisesi ve Papaz Okulu yer almaktadır.

AMERİKAN KOLEJİ

Okul: Kızılçullu (günümüzdeki ismi Şirinyer) semtinin güneyinde Meles çayına bakan yerdedir.

1891 yılı Eylül ayında Alexander Mc Lachlan ve eşi, İzmir’e yerleşerek yaşamlarının 35 yılını adayacakları bir okul kurmaya karar verirler. İlk olarak, Basmane Melez caddesinde 5 yıllık ilköğretimle yükümlü Amerikan Erkek Okulu açarlar.

Okul, 1895 yılında ilk mezunlarını verir. 10 yıl sonra ise, öğrenim süresi 4 yıl hazırlık ve 4 yıl kolej sınıfı olmak üzere 8 yıla çıkarılır ve okul, Amerikan Kolej Enstitüsü ismini alır. Amerika’dan birçok kişi, okulu ziyaret ederek incelemelerde bulunur.

Bu ziyaretçilerden birisi de demiryolu yapımı ile ismini duyuran dönemin zengin iş adamlarından John S. Kennedy’dir. Kennedy ve eşinin ziyareti, daha sonra okula yapacakları büyük maddi kaynakların başlangıcı olur ve yardımlar 30 yıl boyunca sürer.

Okulun isminin daha da duyulması sonucu, yeni kampüs binası ihtiyacı ortaya çıkar. Kampusta, 10 kadar daha küçük ek bina ve personel konutu inşa edilir. Böylece eski Amerikan Kolejinin bulunduğu yerde, Kızılçullu Kampüsü kurulur.

Yeni kampus binası, 1913 yılında açılır. 400 öğrenci vardır. Öğrencilerin çoğunluğu Rum ve Ermenilerden oluşur. Türk, Musevi ve Avrupa kökenli öğrenciler de bulunur.

Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı yapmış Adnan Menderes’te burada eğitim görmüş ve eski Amerikan Kolejinden mezun olmuştur. (Köy Enstitülerinin kapanmasının ardından, bu bina ve çevresindeki arazi, yine Adnan Menderes Başbakanlığı döneminde NATO’ya devredilmiştir.)

İzmirli Levanten ailelerin çocuklarının okuduğu sayılı okullardan biriydi.

Mc Lachlan, İzmir kentine spor alanında da yenilikler getirir. İlk defa okullar arası atletizm müsabakaları düzenlenir. Türkiye’nin ilk bölgesel futbol ligi kurulur. İzmir’e okula ilk sismograf ve ilk elektrikli aydınlatma sistemi getirilir.

1’nci Dünya Savaşının başlamasıyla 1914 yılında, okulda öğrenci sayısı önemli oranda düşer. Çünkü öğrencilerin bazıları askere alınır, kolejin bir süre dış dünya ile bağlantısı kesilir.

Çünkü İzmir, itilaf güçleri tarafından denizden ablukaya alınmıştır. Ayrıca kolejin hemen güneyindeki hipodrom, havaalanı olarak kullanılmaya başlanmış, demiryolu hattının kolejin yakınından geçmesi nedeniyle, hava saldırıları yapılmıştır.

Kolej yakınlarına da zaman zaman bombalar düşmüş kolej çalışanları zor zamanlar geçirmiştir. Ayrıca savaş nedeniyle yiyecek kıtlığı çeken yerel halka da gıda yardımı yapılmıştır.

1918 yılında, savaşın sonlarında kampusun esir toplama merkezi olarak kullanılmasına karar verilir. İngiliz ve Türk hükümetlerinin, malul harp esirlerinin takası konusunda anlaşmaları üzerine, kampüs ve binalar askeri valinin kullanımına tahsis edilir.

Türkiye’deki çeşitli kamplardan gelen İngiliz askeri, 2000 kadar savaş esiri, 3 ay burada barınırlar. Savaşın ardından, Mc Lachlan: kampüste bir tarım okulu açar. Okul: çiftçilere dönüşümlü mahsul yetiştirme ve değişik çiftlik hayvanları yetiştirme konularında eğitim verir.

1919 yılında Yunan ordusu İzmir şehrini işgal edince, kolej yönetimi, eğitim müfredatını Yunan idaresinin isteğine göre yeniden düzenlemek zorunda kalır. 10 Eylül 1922 günü, kolejin batısında Türk ve Yunan birlikleri arasında çıkan çatışmalar nedeniyle, pek çok Ermeni ve Rum, korku ile koleje sığınır. İzmir’de yönetim Türk tarafına geçince, kolej müfredatı yine değiştirilir.

1922 yılında İzmir’de büyük bir yangın çıkar ve okuldaki eğitim durma noktasına gelir. Ocak 1923 tarihinde, kolejde derslere yeniden başlanır. Okulda 250 öğrenci vardır ama hiç gayrimüslim öğrenci kalmamıştır. Öğrencilerin hepsi Türk’tür.

Eğitim 1934 yılına kadar devam eder. Kolej yönetimin Türkiye’deki faaliyetlerini sonlandırma kararı alarak Lübnan-Beyrut şehrine taşınır. Halen Beyrut’ta faaliyetlerini sürdürmektedir.

1935 yılında kampüs ve bina, Türkiye’deki öğretmen açığını kapatmak için Öğretmen Yetiştirme Kurslarına tahsis edilir. Çünkü kolej döneminde yurtdışından getirilen birçok yeni alet ile kolej arazisinde modern tarım yapılmaktadır.

1937 yılının Ocak ayında, kolej kampüsü, Türk hükümeti tarafından satın alınır ve tarım ağırlıklı uygulamalı bir okul açılmasına karar verilir. 1937 yılında burada “Kızılçullu Köy Enstitüsü” açılır. İzmir Eğitim Enstitüsü öğrencileri binaya taşınırlar.

Okulda: öğrencilere, demircilik, marangozluk, modern tarım yöntemleri, hastalıkların tedavisi gibi birçok farklı alanda eğitim verilir. Daha sonra atandıkları köylerde, bu alanlarda öncülük etmeleri sağlanır.

18 Şubat 1952 tarihinde Türkiye NATO’ya üye olur. Kızılçullu’daki bu kampüsün de Nato’ya ait uygun bir merkez olacağı düşünülür. Böylece 18 yıl sonra, kampüs arazisi yine ABD’nin merkezinde olduğu yeni bir kuruluşa geçmiş olur. Eylül 1952 tarihinde, eski Amerikan Kampüsü, NATO tarafından kullanılmaya başlanır.

1952-1954 yılları arasında, burada Türk, Yunan ve Amerikalı askerler bulunur. Daha sonra diğer üye ülkelerin askerleri de gelir. 30 Haziran 1948 tarihinde Karargahın idaresi Türklere verilir.

1999 yılında, karargahın yeni ismi “Güneydoğu Avrupa Müşterek Komutanlığı” olur. 2012 yılında yeniden Kara Kuvvetleri Komutanlığına dönüştürülür. Günümüzde faaliyetlerin devam etmektedir.

Kampüs’te çeşitli binalar bulunmaktadır.

Mc Lanchan Binası

Amerikan koleji kampüsünün ana binasıdır. 1912-1913 yılları arasında yapılmıştır. Kampüsün doğusundadır. Uzunluğu 55 metre, genişliği 21.5 metredir. Ortasında bir saat kulesi bulunur. Saat ve parçalar Almanya’dan getirilmiştir.

Bina: diğer tarihi binalarda olduğu gibi, beyaz Seydiköy taşından yapılmıştır. O günün şartlarına göre, çok ileri düzeyde olan buharlı ısıtma tesisatı ile ısıtılıyordu. Bina: dikdörtgen planlıdır. Zemin dışında iki katlıdır.

Giriş kapısı: dört katlı, dikdörtgen kule şeklindedir. Dışarıya doğru taşırılmıştır. Kulenin katları arasında enine silmeler bulunur. Dördüncü katın üzerinde, yuvarlak kadranlı bir saat bulunur. Bugün NATO karargahı olarak kullanılmaktadır.

Jimnastikhane

Ana binanın kuzeybatısındadır. Uzunluğu 36.5 metre, genişliği 18 metredir. Yapıldığı dönemde Türkiye’nin en büyük spor salonudur. Binanın alt katında, akümülatörlü, dinamo dairesi ve teknisyen odası bulunur.

Bu kısım sayesinde kampüsüm tüm elektriği sağlanır. Ayrıca motor dairesindeki üç beygirlik santrifüj pompası sayesinde, ana binanın en üst katındaki su tankına su pompalanıyor ve burada biriken su, kampüs içindeki tüm binalara dağıtılıyordu. Pek çok spor aleti alınmış ve Amerika’dan çelik dolaplar getirilmişti.

Konferans Salonu

Ana binanın güneybatısındadır. Uzunluğu 30 metre, genişliği 15 metredir. İlk katında, toplam 450 kişi kapasiteli üç salon bulunmaktaydı. İkinci katta ise 750 kişilik büyük bir konferans salonu vardı. Bina, bodrumundaki buharlı ısıtma tesisatıyla ısınıyordu. Bina içinde, bir tane de şapel vardı. Kolej kütüphanesi, bu binanın ilk katındaydı.

Öğretmen Evleri

Kampüsün batısındaydı. İki katlıydılar. İkişer olarak, birbirine bitişik şekilde, toplam üç yapı ve altı evden oluşuyordu.

Kenarden Kulübesi

Ana binanın kuzeyindedir. Amerikan Koleji Başkanının evidir. Kolej yapımına büyük katkılar sağlayan Kennedy ailesinin ABD’deki “Kenarden” ismindeki yazlıklarına istinaden bu isimle anılır. Ma Lachlan ailesi, buraya 9 Mayıs 1913 tarihinde taşınmış ve Türkiye’den ayrıldıkları 1926 yılına kadar burada ikamet etmişlerdir.

Schauffler Evi

Kampüsün batı giriş kapısı yanındadır. Amerikan kolejinin yapımına büyük katkıları olan New Yorklu Schauffler’in anısına bu isimle adlandırılmıştır. Kolejin bazı öğretim üyeleri ve aileleri bu evde kalıyorlardı.

BALTAZZİ-BALTACI KÖŞKÜ

Köşkü yaptıran aileye ait bilgiler çelişkilidir. Yapının Bucalı bir Rum olan Demonstanis Baltacı veya İtalyan uyruklu Dimonstanis Baltazzi tarafından yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Söz konusu kişilin ilk isminin aynı olması ve o dönemde Osmanlı tebaadan (özellikle Rum toplulukları) bazı kişilerin Avrupalı ulusların uyruğuna geçtiği bilinmektedir.

Baltazzi ailesinin Rum asıllı İtalyan olabileceği düşünülür. Demostanis Baltacı, arkeolojii alanında Osman Hamdi Bey ile çalışmıştır. Bu bina: ilçenin en eski yapılarındandır.

1856 yılında Sultan Abdülmecit, burada misafir edilmiştir. 1863 yılında Sultan Abdülaziz, İzmir’e geldiğinde burada kalmıştır. Söylenenlere göre: Sultan, Aliotti bahçesine bakan kapıdan kabul edilmiş ve adet olduğu üzere, kapı daha sonra kapatılarak bir daha kullanılmamıştır.

Malikane: 1890’lı yıllarda I. Spartalıyan isimli İzmirli zengin bir tüccar tarafından alınmıştır. Kurtuluş savaşını takiben kenti terk etmesi üzerine yapı kamulaştırılmıştır.

1922 yılında buradaki yetimler: Amerikan Kızılhaç Örgütü tarafından Yunanistan’a nakledilir. Bu tarihte Türk Devletine geçen Malikane, Mustafa Kemal Paşa’ya bağışlanır.

Ancak, kendisi burasının okul yapılmasını ister ve “Buca Ortaokulu” olur.

Ayrıca: Malikane Konak Yatılı Öğrenci Yurdu ve diğer müştemilat binaları da müsamere salonu ve benzeri olarak kullanılmıştır. Nitekim, Malikane, 1930’lu yıllardan bu yana, okul olarak kullanılmaktadır.

Baltazzi köşkü ve içinde konumlandığı arazi, 1986 yılında kültürel eser ve doğal Sit olarak tescil edilmiş, koruma kapsamına dahil edilmiştir.

Günümüzde yapı Buca Lisesi ek binası olarak kullanılmaktadır. Malikane içindeki havuz ve heykeller, nostaljik yapısını korumaya devam etmektedir.

PAPAZ OKULU

Protestan kilisesinin yanında bulunan bu bina, ilçede papazların eğitim için gittikleri bir yerdir. Ancak hakkında fazlaca ayrıntılı bilgi yoktur. Bina, bir süre “Kız Yetiştirme Yurdu” olarak kullanılmış, yurdun Gürçeşme Polis Okulunun yanına taşınması sonucu, günümüzde Papaz okulu binası “Huzurevi” olarak kullanılmaktadır.

FORBES KÖŞKÜ

1908 yılında İngiliz Forbes ailesinin konutu olarak yapılmıştır. Buca ilçesinde bulunan Levanten malikaneleri arasında en çarpıcı ve görkemli olandır.

19’ncu yüzyıl sonundan itibaren İzmir kenti, ekonomik ve toplumsal yaşamı içinde önemli bir yere sahip olan Forbes ailesinin ekonomik gücünü meyan kökü ve antimuan madeni ticareti yaparak kazandığı bilinmektedir. Forbes köşkünün inşasından kısa bir süre sonra yandığı ve 1910 yılında tekrar inşa edildiği, ana giriş kapısı üzerindeki armada belirtilmektedir.

Forbes köşkü: arazi nitelikleri ve konumlanışı, ölçeği, mekan kurgusu ve hacimsel nitelikleriyle, iç mekan ve cephe düzenlemeleriyle ulaşılmaz, erk sahibi, patron olgusunu temsil etmektedir. Köşkün detaylarında çok kaliteli malzeme ve işçilik hakimdir.

Gerek taş gerekse ithal edildiğin anlaşılan ahşap, çok özenli detay incelikleri yansıtır. Köşkün bir başka özelliği strüktürel yapısıdır. Yığma taş duvarlar içine gömülmüş ahşap karkas sistem, alışılmamış karma bir konstrüksiyon düzeni oluşturmaktadır. İzmir’in zaman zaman depremlerden büyük zarar görmesi nedeniyle, muhtemelen mimar böyle bir önlem alma gereği hissetmiştir.

Forbes ailesinin İzmir’den ayrılmasından sonra burada Whittal ailesi ikamet etmiştir.

1940’lı yılların sonunda kamulaştırıldığı belirlenen yapı süreç içinde: Devlet Demiryolları, Maliye Hazinesi ve özel mülkiyetler arasında bölünmüştür. Ayrıca bir süre de Sosyal Sigortalar Kurumu mülkiyetinde hizmet vermiş bu dönemde uzun yıllar S.S.K. Hastanesi doktorlarının dinlenme mekanı olarak kullanılmıştır.

Son yıllarda kapsamlı onarım ve işlev değişikliği nedeniyle boşaltılan ve büyük ölçüde soyulan yapı, ekonomik nedenlerle uygulamanın durdurulması sonucu büyük zarar görmüştür.

Gerek soyulmuş ve kısmen onarılmış bölümlerin doğal koşullarla direkt teması, gerekse iç mekan elemanlarının (şömine, gövde ve panelleri, kütüphane düzenlemeleri, tavan göbekleri gibi) bilinçli, hatta Vandal bir yaklaşımla yok edilmesi/çalınması, yapının sahip olduğu kültürel değerleri yok etmiştir.

Yapı ölçeğindeki olumsuzlukların yanı sıra, arazideki yoğun yapılaşma da kaygı vericidir. Köşk, günümüzde boş durmaktadır.

MANOLY OTELİ

Otel, Katolik kilisesinin yüksek duvarlarının hemen yanındadır. Buca’nın en eski oteli olarak bilinmektedir.

1838 yılında yapılmıştır. Bölgede kitabesi bulunan konutların en eskisidir. Kontrüksiyon ahşap karkas arası kagir dolgu türü kullanılmıştır. Eskiliğine rağmen, yansıttığı mimari üst düzeyde ve kalitelidir. İki binadan oluşmaktadır. Yola bakan ön bina, zemin katında iki kişilik iki oda ve birinci katta yemek odası, oyun yeri ve oturma salonu bulunur. Ana kapıdan girilince sağ tarafında et pişirme ocağı ve yanında tek katlı kapalı bir mekan vardır.

Arka kısım zeminden bir kişilik ve iki kişilik, 2 oda bulunur. Bu odaların önünde, direklerle çevrili yarı kapalı bir uzun salon vardır. Üst birinci kata çıkmak için iki merdiven vardır. Biri yarı kapalı uzun salondan, öbürü de atların bağlı olduğu yerden bir merdivenle çıkılır. Birinci katta bir koridor ve çevresinde tek kişilik, 5 oda bulunur.

Pansiyondan başka üst salonda toplantılar, bezik, poker gibi oyunlar oynanırdı. Alsancak’dan, Bornova’dan, Karşıyaka’dan gelen levantenler, bu oyunlara katılırlardı. Uzun bir süreden sonra bu pansiyon terk edildi ve bir Türk ailesi yerleşti.

Giriş, ulaşım arası olarak binek hayvanlarının kullanıldığı dönem karakteristiğini çok açık belirtir. O dönemde Levantenler atlarla gelir ana kapıdan girerlerdi. Atlarını ortada bulunan boş avluya bağlarlardı. (bu avlu günümüzde bahçe olarak kullanılıyor.)

Zamanla bina oturulmayacak duruma gelince terk edildi. 2001 yılında, yaşlılar için bir yer aranırken bu yıkık bina bulundu ve mal sahiplerini teker teker bularak satın alındı. Restorasyon için izin alındı ve eski mimarisini bozmadan restore edildi. 2005 yılında tamamlanmasının ardından, İstanbul’daki Düşkünler Evi Derneği’nin İzmir Şubesi olarak, kamu yararına işleyen bir dernek kuruldu. Otel günümüzde Huzurevi olarak kullanılmaktadır.

REES KÖŞKÜ

19’ncu yüzyılın sonunda yapılmıştır.

Rees ailesi, üyelerinin İzmir’in değişik semtlerine yayılmış olmasına rağmen, Buca’lı bir aile olarak tanınırlar. Buca’da bir süre başka yerde oturdukları, daha sonra bu malikaneyi inşa ettirip buraya yerleştikleri bilinmektedir. Buca Protestan kilisesi kabristanındaki tek aile mezarına sahiptirler.

Ayrıca: Protestan kilisesinin pencerelerindeki sanatsal değer taşıyan renkli cam vitraylar Reesler tarafından yaptırılıp kiliseye hibe edilmiştir. Bu durum vitray kompozisyonlarında bulunan kitabelerde yazılıdır. 1961 yılında Buca Protestan kilisesinin Buca Belediyesine devri sırasında, bu vitraylar Alsancak’taki St John Evangelist Kilisesine nakil ve monte edilmiştir. 19’ncu yüzyıl Buca Levanten topluluğu içinde önemli bir konuma sahip oldukları bilinmektedir.

Yapının geniş arazisi yerleşimin batı çeperinde konumlanır. Arazinin doğu sınırında konumlanan Tren İstasyonunun, ailenin ricası ile köşkün ana girişine dek uzatılan hattı sonlandırdığı belirtilmektedir.

İç mekan elemanlarının tümünde malzeme kalitesi, detaylardaki akıcılık ve sadelik göze çarpar. Zemin kat salonlarında alçı bezemeli silme, göbek ve konsollar, plasterler ve şömineler gözlenir.

Yapının görkemli giriş cephesi ve özenli doğu cephesine rağmen, diğer cephelerin son derece yalın ve gösterişten uzak olduğu görülür.

Yapı arazisi masif duvarlarla çevrilidir. Günümüzde kampüs alanı haline dönüştürülmüş arazinin özgün peyzajının deşifresi mümkün olmaz. Ancak muhtemelen arazinin kuzey köşesinde haraların, batısında hayvanat bahçesinin, yoğunlukla doğu çeperinde müştemilat yapılarının konumlandığı tahmin edilir.

Rees ailesi, atlara meraklıdır. Buca ile Şirinyer arasındaki düzlük arazide, at yarışları için bir hipodrom yaptırmışlardır. Ayrıca köşk bahçesinin kuzeyindeki haralar günümüze kadar ulaşmıştır.

Rees ailesinin kullanımındaki yapıya, 1’nci Dünya Savaşı yıllarında İzmir valiliği tarafından el konulmuş ve bu dönemde “Yatılı Kız Öğretmen Okulu” olarak kullanılmıştır.

Savaş sonrasında kullanıcılarına iade edilen yapı, 1930’lu yılların sonlarında ailenin kenti terk etmesinin ardından kamulaştırılmıştır. Yapı, günümüzde Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dekanlık yapısı olarak kullanılmaktadır. Ancak kampüs haline dönüştürülen yapı arazisi yapılaşmaya açılmıştır. 1985-1990 yılları arasında hızla inşa edilen yapıların bazılarının Rees köşküne oldukça yakın konumlanması, yapının tekil algısını olumsuz etkilemiştir.

BARF KÖŞKÜ

Buca İngiliz topluluğunun üyesi olan Barf ailesi tarafından 19’ncu yüzyıl sonu ile 20’nci yüzyıl başı arasında inşa ettirilmiştir.

Uzun süre Barf ailesinin kullanımında kalan ve bir dönem İngiliz Backer ailesi tarafından kullanılan yapı, 1940’lardan itibaren farklı Türk ailelerinin mülkiyetine girmiştir. 1987 yılında Tevhit ile tek parsel altında birleştirilmiştir. Aynı tarihten bu yana Dokuz Eylül Üniversitesi mülkiyetindedir. Üniversite mensuplarının lokali olarak kullanılmaktadır. Yapı bütününde, zemin ve birinci katlarda benzer kullanımların (yemek salonu, ortak, yarı özel) getirilmesine rağmen zemin kat salonunun öncelikli kullanımı ve diğer salonların özel guruplara ya da toplantılara hizmet vermesi, özgün kurgunun büyük ölçüde sürdürülmesine imkan vermiştir.

BLACKLER KÖŞKÜ

Buca İngiliz Cemaat üyelerinden Blackler ailesi tarafından 1843 yılında yaptırılmıştır. Ailenin kenti terk etmesinin ardından, İtalyan Falbo ailesinin kullanımına geçmiştir. Uzun süre Falbo ailesine hizmet eden yapı, 1980 tarihinde Türker ailesinin mülkiyetine geçmiştir. Halen bu ailenin kullanımında konut işlevini sürdürmektedir.

Yapının içinde yer aldığı parsel, yerleşimin hakim akslarından olan Sanayi Caddesi üzerinde yer almaktadır. Bu cadde, üzerinde konumlanan Protestan Kilisesi ve Papaz Okulu nedeniyle, özellikle İngiliz topluluğunun önemli akslarından birisidir.

HANSON KÖŞKÜ

Yapı, ana akslardan olan İzmir Caddesi üzerinde, tekil bir parsel üzerine konumlanmıştır. Cadde üzerinde yer alan alan, ölçek ve mimari dil ve benzer kurgudaki yapıların orta sınıf Levanten ve varlıklı Rum tebaaya ait olması, konutun ve dolayısıyla Hanson ailesinin toplumsal duruşunu da göstermektedir.

Yapının özgün kullanıcısı İngiliz Hanson ailesidir. Ancak aileye ilişkin net bilgiler yoktur. Yapı, sıvasız taş ve tuğla malzemenin bir arada kullanıldığı, yatay bir etki yaratan yalın cephe düzeni ile dikkat çeker. Giriş cephesi, çift kollu merdivenin ulaştığı giriş terası üstünde yükselerek alınlık etkisi yaratır. Köşk, günümüzde halen özel mülkiyette olmasına rağmen, konut kullanımını yitirmiştir.

Ancak güncel kullanımı gereğince gerçekleştirilen müdahalelerle kitlesel ve mekânsal bütünlüklere gerekli hassasiyetin gösterilmediği izlenir. Ayrıca arka bahçede, ana yapıya oldukça yakın bir konumda inşa edilmiş yeni bir yapı vardır. Söz konusu yapının konumlanışı ve özgün yapı ile arasına yerleştirilmiş üst örtü, kullanıcının yapıyı algılamasını imkansız kılar.

DE JONGH KÖŞKÜ

Yapı, İngiliz oldukları ve 19’ncu yüzyıl başından itibaren İzmir’de var oldukları bilinen De Jongh ailesinin konutu olarak yapılmıştır.

Yapılışı 1877 yılına tarihlenir. Köşk, ailenin Cumhuriyetin ilanı sonrasında kenti terk etmesini takiben, sırasıyla Sperco ve Aliberti ailelerinin mülkiyetine geçmiş ve ardından kamulaştırılmıştır. Yapı ve geniş arazisi, yerleşimin kuzeybatı çeperinde, yerleşimi İzmir’e bağlayan aks olan İzmir şösesi üzerinde konumlanmıştır. Yüksek taş duvarlarla çevrili arazide, halen izlenebilen zengin bitki örtüsü, İngiliz peyzajının hakim unsuru olan doğal bitkisel örtü ve kırsal düzenin bu yapıda da benimsendiğini gösterir.

Geniş arazinin ortasında konumlanan yapının giriş aksında yer alan dairesel havuzun izi halen görülebilir. Giriş cephesinin önünde yaratılmış boşluğun zengin bitki örtüsü içinde yapının algılanmasını sağlamanın yanı sıra, davet ve toplantılar için gerekli dış mekanı oluşturduğu düşünülür. Sosyal yaşama ilişkin bir diğer kullanım, arazinin güneybatı köşesinin 1930’lu yılların sonlarına kadar tenis kulübü olarak hizmet vermesidir.

Yapı kamulaştırılınca Sağlık Bakanlığı mülkiyetine geçmiştir. Zengin bitki örtüsüne sahip arazisi nedeniyle Verem Hastanesi ve Sosyal Sigortalar Kurumu, Sağlık Koleji olarak hizmet veren yapı, günümüzde işlevsizdir. Arazi içinde ek yapıların inşası söz konusudur. Ancak yeni oluşumlar, özgün yapıya yakın konumlanmış ve yapı ile bağdaşmayan kitlesel köprü elemanları ile yapıya bağlanmışlardır.

DAVUT FARGOH KÖŞKÜ

Buca eşrafından Davut Farkoh’un konağıdır.

Bahçenin arka kısmında hamam bulunur. İstanbul konutlarındaki mimari kullanılmıştır. Cephe üçe bölünmüştür. Üç kemerli ana girişi ve dış mimarisi Ispartalıyan Konağı ile benzerlik gösterir. Köşk uzun yıllar Buca Belediyesi Hizmet Binası olarak kullanılmıştır. Buca Belediyesinin Kasım 2000 tarihinde yeni hizmet binasına taşınmasıyla, köşk, Buca Belediyesi Kültür Sanat Merkezi ve Kütüphane olarak kullanılmaktadır.

GAVRİLİ KÖŞKÜ

Mimar Vafiyedis’e aittir.

Tuğla friz yapıyı dört yüzünde çevirir. Pencereler üzerinde yarım daire kemer ve alınlıklar bulunur. Pencere altlarındaki rozet motifler ilgi çeker. Yakın zamana kadar, burada Pengelli ailesinin oturduğu bilinir. Ancak buranın mülkiyetinin Gavrili ailesine ait olduğu söylenir. Günümüzde, bina Yapı Kredi Bankası Misafirhanesi olarak kullanılmaktadır.

PROTESTAN KİLİSESİ

Kilise, 1834 yılında Protestan Anglikan kilisesi olarak hizmete açılmıştır.

KATOLİK KİLİSESİ

Bölgede: 1922 yılı öncesinde, Hıristiyan ahali tarafından işletilen ve kullanılan 5 kilise ve bunlar tarafından işletilen okullar bulunuyordu. Günümüzde, halen kilise olarak burası vardır. Ancak kilisenin eski durumu bilinmemektedir.

SU KEMERLERİ

Şirinyer’de (günümüzde Nato binasının bulunduğu yerde) eskiden kervanların çadır kurduğu bilinmektedir.

Eski ismi “Kızılçullu” olan Melez çayı üzerinde kurulu olan Kervan Köprüsü, ismini bu kervanlardan alır. Günümüzde, su kemerleri dışında, burada herhangi bir kalıntı yoktur.

Geçmişteki ismi “Paradiso” ve “Kızılçullu” olan ve günümüzde ise Şirinyer olarak tanınan bu mevkide: İzmir’den ilk girildiğinde, günümüzde bile Melez çayı üzerindeki su kemerleri ihtişamı ile dikkati çeker.

Eski dönemde, kemerler “Akvadük Kemerleri” olarak bilinir. Bu su kemerleri: Romalılar tarafından inşa edilmiştir. İki sıra halindeki kemerlerin yapımında tonlarca yumurta akı kullanılmıştır. Yapışkan özelliği çok fazla olan yumurta akı sayesinde, Kızılçullu su kemerleri: takip eden dönemlerde Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar tarafından da kullanılmış ve hala ayaktadır.

Bu kemerler: MÖ 133-MS 395 yılları arasında İzmir’e gelen suyun akışını düzenliyordu.

KIZ KULESİ

Burası: Leventan Hacı Andoniyadis’e ait bir kuledir.

Yapıldığı dönemde: bağlar ve zeytinlikler içindedir, ancak günümüzde kentleşmiş alan içinde kalmıştır. Kule: aşağıda genişçe bir tabana oturur. Konik bir formda yapılmıştır. Taş yapının üst kısmına, dıştan dolanan bir merdivenle çıkılır. Tepede dairesel, minare şerefesi şeklindeki teras üzerinde, konik bir külah çatı bulunur.

Hacı Andoniyadis öldükten sonra, kule sahipsiz kalır. Gençlerin buluşma yeri haline gelir. Hafta sonlarında, evlilik çağına gelmiş kızlar kulede, erkekler ise kulenin çevresinde toplanırlar. Bu yüzden, kule zamanla “Kız Kulesi” ismiyle anılmaya başlanmıştır.

ATATÜRK RÖLYEFİ

İlçe merkezine bağlı Çaldıran Mahallesinde Yeşildere çevre yoluna bakan kayalıklar üzerindedir. Püskürtme beton tekniğiyle yapılmıştır. Yüksekliği 40 metredir. En büyük özelliği göze çarpmasıdır.

Değişik branşlardan 15 mühendis, bu projede görev almıştır. Sistemin yapımında 300-350 ton çelik profil kullanılmıştır. Aşağıdan yukarıya doğru yapılmış olan rölyef çevresine doğal kaya görünümü verilmiştir.

YEDİGÖLLER

İzkent ve Evka arasında, kurumuş dere yatağındaki vadiye Mart 2000 tarihinde “Yedigöller” isimli bir mesire yeri yapılmıştır.

Alanda: kafeterya, restoran, güzel sanatlar sokağı, gösteri merkezi, 70 metre uzunluğunda kule köprü, heykeller, dinlenme ve oturma gurupları, şelaleler, seyir terasları, yel ve su değirmenleri, nostaljik su kuyusu, çocuk oyun alanları, açık hava diskosu, yürüme yolları, palmiye ağaçları ve yeşil alanlar bulunmaktadır.

İzmir Bornova hakkınndaki gezi yazım için Bornova

İzmir Bornova

Bornova, İzmir şehir merkezine 11 km uzaklıktadır. Bornova ilçesi İzmir körfezine ise 3 km uzaklıktadır. İzmir-İstanbul, İzmir-Ankara, İzmir-Aydın, İzmir-Çanakkale karayolu ağları buradan geçer.

TARİHİ

İlçenin Osmanlı dönemindeki ismi “Birunabad” dır. Bu Farsça kelimenin anlamı “dış, harici” demektir. Birunabad kelimesinin, başka bir ismin tahrif edilmiş veya uyarlanmış şekli olduğu düşünülmektedir. İsmin başlangıçta “Burunova” olarak da kullanıldığı ileri sürülür. İlçenin merkezi, bugün Erzene mahallesi diye bilinin mahallede Hükümet Konağının arkasında kalan ve eski ismi “Havuzbaşı” olan bölümüdür.

Burada, geçmişi 1800’lü yıllara kadar uzanan, iki katlı ve bahçeli Rum evleri bulunur. Erzene denin bu mahalle: 1924 yılındaki mübadele sırasında Yunanistan Kavala ve Girit’ten gelen soydaşlarımız yerleştirilmiş, 1950 yılından sonra ise Yugoslavya’dan gelen göçmenler de yerleştirilmiştir.

Erzene’nin hemen yanında ise bir Roman mahallesi bulunmaktadır. Kavala yöresinden gelen göçmenler, o yıllarda burada yani Bornova ovasında tütüncülük yaparlar. Girit’ten gelenler ise sebze-meyvecilik üzerine yoğunlaşırlar.

Osmanlı döneminde, 1865 yılında demiryolu hattının buraya uzatılmasıyla, İzmir’in zengin ailelerinin tercih ettiği bir yerleşim yeri olur. Çünkü İzmir merkezine göre daha ferah ve serin havası vardır.

1980’li yıllara kadar, burada mandalina bahçelerinin varlığı bilinmektedir. İngiliz Konsolosluğu ve pek çok İngiliz kökenli aile, yoğun olarak buraya yerleşir.

Türkiye’de ilk futbol maçı: 1890 yılında İngiliz denizciler ve İzmirli gençler arasında, Bornova’da yapılır. 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir’in kurtuluşu günü, Türk ordusu, Bornova’nın üst kısmındaki “Belkahve Geçidi” bölgesinden girerek İzmir’e ulaşır.

Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, 8 Eylül akşamı gecesinde, Belkahve’ye çıktığında, İzmir şehrini ilk olarak buradan görmüştür. İşgalden kurtuluş yıllarında Bornova’da bulunan pek çok Levanten köşk ve evleri, Türk ordusu tarafından Karargah olarak kullanılmıştır.

Çünkü kurtuluş savaşından sonra Rumlar Bornova’yı terk etmiştir. Rum göçünden doğan boşluk, zamanla Balkanlardan, Girit ve Anadolu’dan gelen göçmenlerle doldurulmuştur. Yörede Belediye teşkilatı 1882 yılında kurulmuştur. 1957 yılında ise ilçe olur.

GENEL

İlçenin doğusunda Kemalpaşa, güneyinde Buca, batısında Konak ve Bayraklı, kuzeybatısında Karşıyaka ve Menemen ilçeleri bulunmaktadır. İlçe Yamanlar dağının eteğinde kurulmuştur. İlçenin denizden yüksekliği yerleşim alanlarına göre 20 ile 200 metre arasında değişmektedir. Bu yükseklik, dağlık bölgelerde 600 metreye kadar çıkar.

İlçe merkezinin güneyinde düzlük ova “Bornova ovası” vardır. Bu ve benzeri ovalar, genellikle yamaçlardan inen suların getirdiği alüvyonların birikmesiyle oluşmuştur. İlçede Akdeniz iklimi hakimdir.

Buna bağlı olarak yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Yazın: imbat ve poyraz rüzgarları yoğundur. Yörede 600 metreye kadar olan yüksekliklerde Kızılçam ormanları, daha yükseklerde ise Karaçam ormanları bulunur.

BORNOVA ASKERİ BİRLİKLER

İlçede, 57’nci Topçu Er Eğitim Tugay Komutanlığı yani acemi er eğitim merkezi bulunmaktadır. Yani, birçok erkek vatandaşımız, askerlik hizmetinin ilk günlerine burada başlamıştır.

İlçede ayrıca bir de Jandarma birliği bulunuyor. Kemalpaşa mahallesinde Jandarma Komando Tugay Komutanlığı bulunmaktadır.

Bunlar dışında ilçede: Bornova askeri gazinosu ve orduevi vardır. Sonuç olarak, Bornova’da oldukça fazla askeri birlik, askeri kişi bulunmaktadır.

EGE ÜNİVERSİTESİ

Ege Üniversitesi ana kampüsü, ilçe sınırları içerisindedir. Türkiye’nin dördüncü büyük üniversitesi olarak 20 Mayıs 1955 tarihinde açılmıştır. İlk fakülteleri, aynı yıl açılan Tıp ve Ziraat Fakülteleridir. 1982 yılında Ege Üniversitesi ikiye bölünmüş ve Dokuz Eylül Üniversitesi kurulmuştur.

Birçok fakülte ve yüksek okul, Dokuz Eylül Üniversitesine devredilmiştir. 2019 yılı itibarı ile, üniversite bünyesinde 17 fakülte, 9 enstitü, 4 yüksekokulu, 1 Devlet Türk Müsikisi Konservatuvarı, 10 Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır.

EGE ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ

Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezidir. Türkiye’nin en büyük hastanelerinden birisidir. 1955 tarihinde Ege Üniversitenin kurulmasıyla birlikte Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi kurulmuş, Ege Üniversitesinin ilk kurulan iki fakültesinden biridir.

5 Kasım 1955 tarihinde fakültede eğitim başlamıştır. İlk dönemdeki eğitim, hızla gelişen geçici binalarda ve askeri birliklerden sağlanan yarım silindir biçiminde yapılmış barakalarda sürdürüldü. Hastane ileri tanı ve tedavi yöntemlerinin hızla gelişen tıbbi teknolojilerle buluştuğu bir yerdir.

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ

Üniversitenin Selçuk Yaşar yerleşkesi, İlçe içinde Kazımdirik Mahallesi. Ağaçlıyol mevkiinde Selçuk Yaşar Kampüsündedir. Üniversite, 2001 yılında Selçuk Yaşar Spor ve Eğitim Vakfı tarafından kurulmuş ve 2002-2003 yılında Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi olarak eğitime başlamıştır. Zaman içinde artan ihtiyaçlar ve Üniversitenin gelişimine paralel olarak yeni mühendislik bölümleri açılmıştır.

GEZİLECEK YERLER

BÜYÜK ÇARŞI

Cumhuriyet meydanından girilen Büyük Çarşının geçmişinin Selçuklular dönemine dayandığı tahmin edilmektedir. Büyük çarşı, bir zamanlar Bornova’nın kalbinin attığı yer olarak biliniyor. Bornova’nın en eski yerleşim merkezinin bu çarşı ve çevresindeki evler olduğu biliniyor.

Buraya eskiden “Büyük Satak” denirmiş. Satak: Osmanlıca ve Farsçada “çarşı” demektir. Bu çarşı külliye gibiymiş. Çünkü: cami, medrese, binalar arasında kaybolup giden bir hamam, türbe ve dükkanlar bulunuyor.

Caminin yanında bulunan medrese de öğrencilere eğitimler veriliyormuş. Bunun yanında handa dışarıdan İzmir’e gelenler konaklarmış. Eskiden bu çarşı ve çevresinde birçok Gayrimüslim bulunuyormuş.

Rum evleri varmış. Levanten denen, dışarıdan gelen gayrimüslimlerin bir kısmı da burada kalırmış. Ancak Müslüman ve Gayrimüslimin bir arada bulunduğu çarşıda, nüfus mübadelesi sonrasında, birçok usta göç etmek zorunda kaldı.

Yine de aradan yıllar geçmesine rağmen bazı yerler hala onların isimleriyle anılıyormuş. (Yorgi meyhanesi gibi)

İzmir Bornova Hüseyin İsa Bey Camii-Büyük cami

HÜSEYİN İSA BEY CAMİ (BÜYÜK CAMİ)

Ergene mahallesi Büyük çarşı içerisindedir. İzmir’deki faal camiler arasındaki bilinen en eski camidir. Caminin kubbesi yoktur. Kubbe mimarisinin Osmanlı dönemi ile geldiği biliniyor. Yani, Anadolu’da erken dönem yapılarına benzemektedir. Aydınoğulları döneminde yapıldığı tahmin ediliyor. Cami avlusunda türbe ve güneyinde Darülfünun bulunuyor.

PATERSON KÖŞKÜ

Günümüzde “Mustafa Kemal caddesi” üzerindedir. Cadde boyunca uzanan apartmanlar serisinden sonra bir anda yeşil bahçeli bir köşk sizi karşılar. 133 dönümlük oldukça geniş bir arazi içerisindedir.

Bu yapı, 1859 yılında İskoçyalı mısır taciri John Bortwick Paterson tarafından yaptırılmıştır. Paterson, 1859 yılında İzmir’e geldikten sonra farklı işlerle uğraşmış, sonra madencilik alanında çalışmaya başlamış, başarı kazanmış, Türkiye’de Fethiye bölgesinde krom madenini ilk keşfeden kişi olarak tarihe geçmiştir.

Osmanlı devletinden aldığı imtiyazlar ile, madenlerden elde ettiği gelirle, kısa sürede İzmir’in sayılı Levanten ailelerinin arasına girer. Önce Buca’ya ve sonra Bornova’ya yerleşirler ve 1960’lı yıllara kadar bu köşkte yaşamayı sürdürürler.

38 odalı köşkün birçok malzemesi, Avrupa ve İngiltere’den getirilmiştir. Oldukça geniş bir arazi üzerindedir. Yapıda farklı mimari tarzlar bir arada kullanılmıştır. Doğu yönünde kule ve tek katlı şapel bulunur. Yapının günümüze ulaşamamış iç mekanlarında özellikle batı kanadında, zengin duvar süslemeleri, tavan süslemeleri, zarif şömineler, çini panolar gibi zengin iç süslemeler vardı.

Ayrıca çini panolarla süslü duş tekneleri, gösterişli mobilyalar, muhteşem avizeler, her bir salonu süsleyen 7 tane piyano bulunuyordu. Köşk: İzmir Levanten topluluğu için baloların, yemeklerin, partilerin düzenlendiği bir yerdi. Geniş arazide bulunan golf sahasında yarışmalar düzenleniyordu.

Köşkün batısında hala duran at haralarında, yarış atları beslenirdi. Kameriyelere demirden bir basamakla çıkılır, üzerinde birçok kişi oturur, ağaçların gölgelediği bu yerlerde serin yaz akşamlarında çay içilirdi. (kuzeydeki kameriye halen durmaktadır.)

Paterson, evin cephesini sürekli değiştirmeye meraklıydı.

John Paterson, inşa ettirdiği yapının tasarım aşamasında bizzat katılmış, hatta ısrarcı tavrı ve kararsızlığı nedeniyle ön cephe yedi kez yıkılıp tekrar inşa edilmiştir.

Merdiven aralığı, antik İngiliz şişe camı parçalarından yapılmış renkli camlardan geçen güneş ışınlarıyla aydınlatılıyordu. Yemek salonu, merdivenlerden sonraydı ve altın yaldızlı duvar kağıdı ile kaplıydı.

Daha fazla uzatmasam da umarım zenginliği anlamışsınızdır. Gelelim bu zenginliğin sonuna: Yunan işgali sonrasında 9 Eylül 1922 tarihinde Türk ordusunun İzmir’e girmesinden önce, korkan Paterson ailesi, yatlarıyla Midilli adasına kaçtılar, evi yağmadan koruması için hizmetkarlarını bıraktılar.

Şehirde Türk otoritesinin kurulmasından 9 ay sonra Peterson ailesi evlerine döndü. Ancak evin zarar görmediğin görünce oldukça şaşırdılar ve sevindiler. Ancak Cumhuriyetin kurulmasıyla yabancılara verilen imtiyazlar kaldırılınca, Paterson ailesi gelirlerinin çoğundan mahrum kaldı ve köşkün bakımı ile yeterince ilgilenemez oldular. 1963 yılında evin son bireyleri, İngiltere’ye göçtüler.

Evi NATO mensuplarına kiraya verdiler. Ev, NATO mensupları tarafından ofis ve lojman olarak kullanıldı. 1973 yılında ise, oğul Gerald Paterson tarafından, bir halı fabrikası sahibine satıldı. Malikane, bir halı fabrikasına (Süsler Halı Fabrikası) dönüştürüldü. Binanın odalarına, ağır dokuma tezgahları yerleştirildi.

Ancak bu makinaların ağırlığı ve yaydığı titreşimler, binaya çok zarar verdi. Köşkün arazisinin kuzeyi, parsellenerek imara açıldı ve çirkin bir yapılaşma başladı. 1970’lerde binanın ön giriş cephesinin dekoratif elemanları sökülerek çalındı.

1974 yılında, köşk ve bulunduğu alan “Tabii Sit alanı” olarak ilan edildi.

Ardından eski eserin korunası ve kültür hizmetlerinde kullanılması amacıyla kamulaştırıldı. Aynı taşınmaz, lojman, kütüphane, çocuk bahçesi ve otel yapımı için önce Turizm Bankası A.Ş, ye sonrasında da o zamanki adıyla Kültür Bakanlığına tahsis edildi.

1980 yılında ise köşkte yangın çıktı, terk edilen bina, uzun zaman evsizlere mekan oldu. Aynı zamanda binanın içindeki değerli eşyalardan geriye kalanlar çalındı, çalındı, çalındı.

1986 yılında, köşkte kalan tinerciler yine yangın çıkardılar ve binanın ana yapısı ve batı kanadı tamamen yok oldu, doğu kanadına ise zarar verildi. Bu yangınlar sonucunda, dönemin Belediye Başkanı tarafından köşkün duvarları yıktırıldı, içinde bulunan halı, mobilya, avize, şömine ve masaların hepsi çalındı.

Bahçesi dahi talan edildi, ağaçları kesildi, bahçesindeki havuz yıkıldı. Köşkün avizelerinden biri, son yıllara kadar Hüseyin İsa Bey camisindeydi. (Günümüzde camide bu avize de yok olmuş, birileri tarafından çalınmıştır.)

1991 yılında Kültür Bakanlığı tarafından restorasyon başlatılmış, ama restorasyon bitirilmemiş, köşk yine tinercilerin mekanı haline gelmiştir. Restorasyon çalışmaları sırasında kullanılan malzeme ise, özgün mimari ile alakası olmayan kötü bir restorasyon çalışması olmuştur.

Anıtlar Yüksek Kurulu onayı ile, çevredeki oldukça büyük alanda Büyükşehir Belediyesi tarafından çevre düzenlemesi yapılmıştır. Kültür Bakanlığı, Peterson Köşkünün kullanım hakkını 49 yıllığına İzmir Büyükşehir Belediyesine kiralamıştır.

1993 yılında, Köşkün arazisine, Kültür Merkezi yapılması için, dev bir çukur açıldı. Bu dev çukur, uzun zaman öylece kalmış, hatta bu dev çukurda, iki kişi ölmüştür.

Bir not: Köşk ilk yapıldığı yıllarda söylenenlere göre deniz kıyısındadır ve köşkün önünde sandallar vardır, hatta John Peterson, sandallarla körfez sefası yaparmış. Ayrıca, köşkün bahçesinde bir kuyu vardır. Bunan aslında bir tünel olduğu ve Bayraklı’ya giden bu tünel, Türkler İzmir şehrini ele geçirince İngilizlerin; bu tünelden kaçıp Bayraklı’da bir gemiye bindikleri ve kaçtıkları söyleniyor.

İzmir Bornova Santa Maria Katolik Kilisesi

SANTA MARİA KATOLİK KİLİSESİ

İlçe merkezinde Erzene Mahallesinde, Cumhuriyet Meydanında, Kars ilköğretim okulu yanındadır.

İtalyan Franciscan Mezhebi tarafından 1797 yılında ahşap olarak yapılmıştır. 1832 yılında ise taş kullanılarak yeniden yapılmıştır.

Kilisenin duvarları boyunca uzanıp giden mezar taşlarına kazınmış birçok eski aile ismi, Bornova’nın geçmişini hatırlatır. Bizans mimari tarzındadır. Yapı 1832 yılında küçük bir restorasyon geçirmiştir. Halen misyonunu sürdürmektedir.

PANAYA-MERYEM ANA KİLİSESİ

Bornova meydanında bulunan Kars Halil Atilla İlköğretim Okulu ve yan tarafındaki parkın bulunduğu alanda; 1772 yılında Bornovalı Rum halktan toplanan paralarla yaptırılmıştır. Kilisenin mimarı Cortazzi’tir.

1839-1840 yılları arasında varlıklı Rumlar tarafından aynı yere, daha büyük bir kilise yaptırılır. Kilisenin muhteşem bir çan kulesi vardır. Çan kulesi 1883 yılında Theodoro Mantzouranis tarafından ünlü mimar Rocco Vitali’ye yaptırılmıştır. Kule 25 metre uzunluğundadır ve kırmızı taştan yapılmıştır. Bornova’nın en yüksek binasıydı.

O zamanki Bornovalı Rumlar, bu kilise ile gurur duyuyordu. 15 Ağustos tarihlerinde Meryem Ana Yortusu bu kilisede gösterişli törenlerle kutlanıyordu. Kilisenin yanında bir de Rum Erkek İlkokulu (günümüzde Kars Halil Atilla İlköğretim okulu yerinde) bulunuyordu. İçinde birçok tarihi ikona bulunan kilisede en değerlisi Aziz Yahya İkonasıydı. 1922 yılında kilise yıkıldı. Geriye sadece birkaç resim kaldı.

İzmir Bornova Kutsal Haç Kilisesi-Doğanlar Rum Ortodoks Kilisesi

KUTSAL HAÇ KİLİSESİ-DOĞANLAR RUM ORTODOKS KİLİSESİ

İlçe merkezinde Doğanlar Mahallesindedir.

Kilise, 1866 yılında tamamlanmıştır. Tarımla uğraşan az bir nüfus için yapılmıştır. Gösterişten uzak, taşra kilisesi tipindedir. Şapel, erken dönem Hıristiyanlık sanatında önemli bir yer tutmaktadır. Bazilika düzeninde inşa edilmiştir.

Oldukça küçüktür ve özgün bir duvar tekniğine sahiptir. Çatı bölümü ahşap kaburgalı alçı dekorasyonludur.

Neoklasik üsluba sahip kilise, sade kumtaşından yapılmıştır. İç dekorasyonda, Rönesans sanatında görülen klasik mimari öğeleri vurgulanmıştır. Rum Ortodoks kiliselerinin tipik bir örneğidir. “Kutsal Haç” adını taşıyan bu küçük kilise, İzmir’in kurtuluşundan sonra uzun süre bir marangozhaneye, sonra Doğanlar Spor Kulübü tarafından kullanılmıştır.

Büyük Şehir Belediyesi tarafından kültür merkezi yapılması planlanmakta ise de şu an harap bir vaziyette durmaktadır.

FERRAND PAGY KÖŞKÜ

Ege Üniversitesi Rektörlük binasının karşısındadır.

Köşk 1800 yıllarında Fontan Escalon tarafından yaptırılmıştır. Köşkün kayıtlarında yer alan ilk sahipleri Whittall ailesidir. Ardından Pey ailesinin kullanımına geçen köşk halen Pegy ailesinin ferdi Bayan Marie France ve eşi Claude Caporal’ın kullanımındadır. Ferrand Pagy köşkü o dönemlerde Bornova’daki Levanten hayatın en yoğun yaşandığı yerdeydi. Restore edilen köşk, halen canlılığını korumaktadır.

DAVY KÖŞKÜ-SUBAY ORDUEVİ

Davy adlı bir Amerikalı tarafından inşa edildiği bilinen köşk, yüzyıl başlarında Macropodere ailesi tarafından kullanılmış ve mahfel olarak bildiğimiz cadde uzun süre bu isimle anılmıştır. Bir dönem İzmir Valisi Rahmi Bey tarafından da ikametgah olarak kullanılan bina 2015 yılından itibaren Subay Orduevi olarak kullanılmaktadır.

Mustafa Kemal Atatürk, 11 Nisan 1934 tarihinde Bornova ziyaretinde bu binanın önünde Bornovalılar ile birlikte fotoğraf çektirmiştir. Köşkün içinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün bir süre dinlendiği üzeri Türk bayrağı ile örtülü bir yatağın bulunduğu bir anı odası bulunmaktadır.

İzmir Bornova Pandesipanian Köşkü-Yeşil Köşk

PANDESPANİAN KÖŞKÜ-YEŞİL KÖŞK

Eski Tren istasyonu son durağı ve üniversite kampüsü girişindedir.

Yapıldığı tarihte, komşu diğer birkaç köşk gibi Bornova tren istasyonunun karşısında, Bornova ovasına açılan tarım arazilerinin başında yer almaktadır. Köşk 1880 yılında Pandespanian ailesi tarafından yaptırılmıştır.

Aile Fransa’ya göç etmek için İzmir’den ayrıldıktan sonra Bornova Ziraat Mektebi için kamulaştırılarak kullanılmış olan köşk, 1949 yılında Maliye Hazinesine devredilmiştir.

Pandespanian ailesiyle ilgili ayrıntılı bilgi yoktur, ancak üyelerinin yaşamlarını halen Fransa’da sürdürdükleri, Ermeni asıllı oldukları ve muhtemelen Osmanlı topraklarında Fransız vatandaşı olarak yaşamlarını sürdürdükleri bilinmektedir.

Yapının gösterişli giriş cephesine rağmen, iç mekanlarda alçı silme ve göbekler, geometrik tavan köşe armalarından oluşan yalın bir düzenleme görülür. İç mekanın önemli bir unsuru olan şömineler, konumlandıkları kat ve kullanımla ilintili olarak farklılaşmaktadır.

Etkileyici giriş cephesini özel kılan unsurlar, yoğun alçı bezemelerle çevrelenerek portal etkisi verilmiş giriş aksı üstünde yer alan ahşap balkon, ahşap konsolların taşıdığı geniş ahşap saçak, ahşap gergilerle oluşturulmuş alınlık ve giriş aksının her iki yanında yer alan yarım sekizgen çıkmalardır.

Cephelerin tümünde, boşlukların dizilimi ve her katta farklı desenlerle bezenmiş silmelerle yatay bir ifade yaratılmaya çalışılmıştır.

Giriş aksında konumlanan oktagonal havuz ve yapının çevresi, çam ağaçları sarar. Yapının önemli bir aksı ve tren istasyonunu gösterişli bir cephe ile karşılaması, kullanıcıların konutları ile yaratmak istedikleri ayrıcalıklı, güçlü, görkemli etkiyi net bir dille ifade etmektedir.

1955 yılında Ege Üniversitesine geçmiştir. 1955-1972 yılları arasında Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zirai İşletmecilik ve Ekonomi Kürsüsü olarak hizmet vermiştir. 1986 yılındaki onarım sonrası bir süre Üniversiteye gelen üst düzey ziyaretçiler için konukevi işlevi görmüş, 1993-1995 yıllarındaki onarımlar sonrasında bir süre, Üniversitenin akademik ve idari personeliyle öğrencilerine kafeterya ve restoran olarak hizmet vermiştir.

BARİ KÖŞKÜ

Bari köşkü: yerleşim merkezini, tren istasyonuna bağlayan ve önemli bir aks olan İstasyon caddesi üzerindedir.

19’ncu yüzyılın ikinci çeyreğinde yapıldığı düşünülen yapı, İtalyan Bari Pasquali ve İngiliz Lawson ailelerinin mülkiyetinde konut kullanımını sürdürmüştür. Birinci katta, yatak odalarının açıldığı orta hol odaklı merkezi dağılım şeması hakimdir.

Yapının iç mekan düzenlemeleri, gösterişten uzaktır. Zemin kat salonlarında gözlenen alçı bezemeli tavan göbekleri, silmeler ve pik döküm gövdeli şömineler, ana merdiveni vurgulayan yaprak motifli konsollarla sonlandırılmış ahşap plasterler iç mekan elemanlarıdır.

Üst kat tavan düzenlemelerinin özgün durumunda yalın silmelerin yer aldığı bilinmektedir ancak bugün bunlar tamamen yok olmuştur. 1948 yılında Maliye hazinesine geçmiştir. 20’nci yüzyılın ikinci çeyreğinde, kiracı konumundaki ada göçmeni Türk ailelere de hizmet veren yapı, günümüzde Ege Üniversitesi Lokal yapısı (restoran) olarak hizmet vermektedir.

EDWARDS-MURAT KÖŞKÜ

Erzene Mahallesi Fevzi Çakmak Caddesi ve Gençlik Caddesinin kesiştiği yerdedir. İngiliz Cemaatinin dini merkezi olan Protestan kilisesinin karşısında bulunması nedeniyle prestijli bir yere sahiptir.

Bina: 1880 yılında İngiliz ailesi “Edward” tarafından yaptırılmıştır. Birinci katta, yatak odaları yer almakta, bu odaların bir kısmı ön cephede yer alan, dinlenme ve güneşlenme amacıyla kullanılan geniş balkona açılmaktadır.

İngiliz toplumsal yaşamının bir parçası olduğu belirtilen bu kullanım, İngiliz konutlarındaki geniş üst terasların salt görsel etki amacıyla yapılmadığını, aynı zamanda işlevsel olduğunu gösterir.

İç mekan düzenlemelerinde, zemin katta zengin ve gösterişli, birinci katta ise yalın bir ifade izlenir. Köşkün bütününde, kullanıcısının toplumsal statüsünü ifade ettiği “kullanım-mekan-süsleme” ilişkisi belirgindir. Yapının yerleşimi, prestij aksı olan Merkez bulvarına gösterişli bir cephe ile yönelir.

Köşk süreç içinde Bari ve Murat aileleri tarafından kullanılmıştır. Bu ailenin terkinden sonra yapı uzun süre boş kalmış, bir dönem şantiye binası olmuş, uzun yıllar Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından çocuk yuvası olarak kullanılmış, daha sonra uzun zaman boş kalmıştır.

Büyük bahçesinin arka kısmında yıkık bir hamam bulunur. Söylentiye göre: uzun yıllar köşke geceleri bakire bir kız uğrayıp bir şeyler taşımıştır. Bu yüzden yapıya halk arasında “Perili Köşk” denilmektedir.

2001 yılında mülkiyetin ait olduğu Çocuk Esirgeme Kurumu ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasında yapılan bir protokolle: yapı restorasyon uygulanmak şartı ile 15 yıllığında Büyükşehir Belediyesine kiralanmış, 2002-2003 yılında restorasyon bitirilmiştir. Murat Köşkü, günümüzde öğrenci toplulukları için iletişim ve toplantı merkezi olması yanı sıra pek çok davete ev sahipliği yapmaktadır.

LA FONTAİNE KÖŞKÜ

Yapı: Bornova Levanten yerleşiminin ana aksları olan Çiçek caddesi ve Merkez Bulvarının kesiştiği köşe parseldedir. Diğer köşklere göre oldukça küçük bir parselde yer almaktadır.

Yapı: 20’nci yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren La Fontaine ailesinin (İsviçre asıllı İngiliz) mülkiyetindedir. Yapının cephe düzeninde, gösterişten uzak, yalın bir ifade hakimdir. Köşk, parsel büyüklüğü ve kitle, cephe. İç mekan düzenlemeleri ile dikkat çekici konumu ve mekânsal kademelenmesi ile kullanıcıların Levanten topluluk içinde belli bir yere sahip olduklarını ifade etmektedir.

Günümüzde Ege Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İdari binası olarak kullanılmaktadır. Kullanım süreci içinde iç mekan düzenlemelerinin birçoğu yok olmuş ya da değiştirilmiştir. Bu kapsamda, zemin kat döşemeleri, zemin ve üst kat silmelerinin değiştirildiği, ara kat mekanının zemin kat servis mekanının yüksekliğini arttırmak için yok edildiği, zemin katta varlığı bilinen ahşap bölücü elamanların ve tavan göbeklerinin yok olduğu belirlenmiştir.

BELHOMME-WOLF KÖŞKÜ

Fevzi Çakmak Caddesi İş Bankası yanındadır.

İngiliz mimar Clark tarafından 1880 yılında yapılmıştır. Aynı mimar “Aliberti House” evini de yapmıştır. Yapı İngiliz tüccar Wolf kardeşler tarafından yaptırılmıştır. Daha sonra Yunanlı Xenopolou ve İngiliz Belhomme ailelerinin mülkiyetine geçmiştir. Yapının ön ve arka cephelerinde belirgin farklılık ilginçtir.

Rönesans mimari özelliklerinin izlendiği gösterişli ön cephedeki etkin unsur, çift kollu merdivenle ulaşılan, üçgen alınlık ve İyon başlıklı sütunlarla zenginleştirilmiş giriş portiğidir. Tuğla derzli doğal taş kolon ve kemerlerle zenginleştirilmiş verandanın yer aldığı arka cephede etkileyici sivil İtalyan mimarisi hakimdir. Evin dış cephesi oldukça gösterişlidir. Girişte muhteşem kolonlar vardır.

Yapı, 1950’lerde bir Türk aileye geçmiş ve 1960’larda kamulaştırılmıştır. Kamu kullanımına geçtikten sonra sırasıyla: Kaymakamlık, Sağlık ocağı, Belediye konservatuarı olarak kullanılan yapı, kapsamlı bir restorasyon uygulaması sonucunda 1998 tarihinde Atatürk Kitaplığı olarak hizmete girmiştir.

Bu arada: yakın zaman önce, Belhomme Ailesinden gelen ve UNESCO’da görev yapan Helene Armand tarafından restore edilmiştir. 1997 yılındaki restorasyon, dönemin Belediye Başkanı Prof. Aysel Bayraktar tarafından yapılmıştır. Ev halen, Bornova Belediyesi Kitaplığı (Atatürk Kitaplığı) olarak kullanılmaktadır.

STEİNBUCHEL-JOHN MALTASS EVİ

Hürriyet caddesi üzerinde, Ege Üniversitesi Rektörlük binası karşısındadır.

İngiliz John Maltass tarafından 1860 yılında inşa edilmiştir. Kurtuluş savaşı sonrasında, Atatürk tarafından kısa bir süre karargah olarak kullanılmıştır. Bu sırada, John Maltass’ın kuzu Eugenie Wood’da Türk ordusu tarafından koruma altına alınmıştır. İngiliz mimari üslubundaki yapı da dış cephe görümü dikkati çekmektedir.

TRİSTRAMP KÖŞKÜ

Gençlik caddesi üzerindedir. Yapı girişini bahçe üzerinden almakla birlikte bir cephesi ile yola fiziksel temas halindedir.

1904 yılında inşa edilmiştir. İngiliz Tristramp ailesinin konutudur. Tapu kayıtlarına göre: 1948 yılında Maliye Hazinesine devredilmiş, günümüzde ise Kültür ve Turizm Bakanlığına tahsislidir. Girişini bahçe üzerinden almaktadır.

Bir cephesi ile yola fiziksel temas halindedir. Zemin katta bulunan alan, ana yaşam mekanıdır. Zemin döşemeleri, yoğun alçı bezemeli silmeleri, tavan göbeği ve köşe armaları, plaster ve şömineleri dikkat çeker.

Yapının toplumsal kullanıma yönelen yol cephesinde, yerel mimariyi refere eden, içe dönek bahçe cephelerinde ise, Batılı bir ifade sergilenir. Bu ikili tutum, kullanıcı ailenin Batılı kimliğinin yanı sıra yerelle kaynaşan, ayrıcalıklı konumunu vurgulayan bir tutum içinde olduğunu düşündürür.

Tapu kayıtlarına göre, 1948 yılında Maliye Hazinesine devredilmiştir. Günümüzde; Tarım ve Köy İşleri Bakanlığına bağlı Zirai Mücadele Enstitüsü malı olarak “İzmir Böcek Müzesi” olarak kullanılmaktadır.

CHARLTON WHİTTAL EVİ (BÜYÜK EV)

Erzene Mahallesinde Gençlik caddesi üzerinde Suphi Koyuncuoğlu Orta okulu bahçesindedir.

1880’li yılların başında inşa ettirilmiştir. Levanten topluluklar arasında ve kaynaklarda “Big House” yani “Büyük ev” olarak bilinen yapının diğer Levanten köşkleri içinde gerek kitle ve gerek ölçek, gerekse mimari elemanları niteliği açısından oldukça mütevazi bir konumda olması, bu tanımın yapının mimari biçimine değil, kullanıcısının toplumsal statüsü nedeniyle verildiği düşünülmektedir.

Bornova Levanten toplumunun önde gelen isimlerinden Whitthal ailesinin ana konutu olan yapı, 18’nci yüzyıl sonunda C. Whitthal tarafından Hollandalı rahibeler için Rahibe Manastırı olarak yaptırılmış ve 19’ncu yüzyıl başında konuta dönüştürülmüştür.

Yapının içinde bulunduğu geniş arazi, kuzeyde Merkez Bulvarı, doğu ve güneyde İzmir-Manisa şösesi, batıda İngiliz kulübü ile sınırlanmıştır. Ayrıca içinde Protestan kilisesi ve papaz evini barındırmaktadır. Üç kata yayılan bir mekan kurgusuna sahiptir.

Tüm katlarda orta hol odaklı merkezi dağılım şeması benimsenmiştir. İç mekan düzenlemelerinden günümüze ulaşan unsurlar: zemin katta bulunan özenli ahşap parkeler, zarif kristal avizeler ve pik döküm şömineleri ve birinci katta gözlenen özgün dolap düzenlemeleridir.

1809 tarihinden itibaren İzmir ticaret hayatında var olan Whitthal ailesinin 1833 yılında Yunan Kralı Otho’yu, 1863 yılında Sultan Abdülaziz’i, 19’ncu yüzyıl sonunda Sultan Abdülhamit ve dönemin Galler Prensini, 1921 yılında Yunan Prensini konutlarında misafir etmesi, siyasi, ekonomik ve toplumsal yaşantıdaki etkin konumunu göstermektedir.

Kurtuluş Savaşında Yunanlıları destekleyen aile, Cumhuriyetin ilanının ardından kenti terk etmiştir. 1948 tarihinde kamulaştırılarak Maliye Hazinesine geçen yapı, günümüzde Ege Üniversitesi Rektörlük binası olarak kullanılmaktadır.

Arazide yoğun yapılaşmanın yanı sıra, cephe girdisi olan iç mekan düzenlemelerinin büyük bölümü yok olmuştur. Günlük ihtiyaçlar nedeniyle yapılan kitlesel ekler, yapının görsel ve belgesel değerini büyük ölçüde yok etmiştir.

BALLİANİ (GİRAUD) KÖŞKÜ

Köşk: ana akslardan Gençlik Caddesi çeperinde konumlanmıştır. Caddeye direkt cephe veren birkaç konuttan biri olmakla birlikte, yapı-yol fiziksel ilişkisini bahçe üzerinden sağlamaktadır.

Yapının ilk kullanıcısı Balliani ailesidir. Zemin katta paravan niteliğindeki ahşap doğrama ile kapatılmış giriş holünün açıldığı ana dağılım holü yaşama mekanlarına ve arka cepheye yönelen servis mekanlarına açılım vermektedir.

Birinci katta, aileye hizmet veren yatak odaları yer alır. Bodrum ve ara kat kullanımlarında servis mekanları görülür. İç mekan düzenlemelerinde, zemin kat ana kullanım alanları dikkat çeker. Bu mekanlarda yoğun alçı bezemelerin izlendiği tavan silme ve göbekleri, yaprak motifli konsolların taçlandırdığı plaster ve masif ahşap elemanlarla çevrelenmiş pik döküm şömineler bulunur.

Köşk: yapı ölçeği, cephe düzeni, mekan organizasyonu ve mimari değerleriyle yerleşimin iddialı yapılarından olmamakla birlikte dikkat çekicidir. Tapu kayıtları incelendiğinde, 1948 yılında Wilkinson, 1957 tarihinde Giraud ailesi tarafından satın alınan yapının 1970’te kamulaştırılarak Maliye Hazinesine geçtiği görülür.

Kamu kullanımına geçtikten sonra: 1970’li yıllarda: Askeri lojman, Hemşirelik Yüksekokulu, 1980’li yıllarda: Ege Üniversitesine ait depo olarak kullanılmıştır. Son olarak Ege Bütçe Dairesi olarak işlev verilmiştir. Günümüzde halen bu işlevini sürdürmektedir.

1987-1989 yıllarında gerçekleşen kapsamlı onarım dahilinde, yapı bütününde gözlenen birtakım ek yüzeylerin yapıldığı görülür. Bunlardan en belirgin olanı: zemin kat ana salonlarından birinin (özgün yemek salonu) bölünmesidir. Bu müdahale, mekanın bütünselliğinin ve tavan süslemelerinin algılanmasını imkansız kılar. Bir diğer olumsuz nokta, iç mekan kullanımlarıdır.

ALAİN GİRAUD EVİ

Sanat sokağı yanında, Dokuz Eylül İlköğretim okulu karşısında, Fevzi Çakmak Caddesi üzerindedir.

Köşk, 1860 yılında William Gıraud tarafından yaptırılmıştır. Bilinen ilk kullanıcısı Giraud Ailesinden Alain Giraud’dur. Giraud’un babası Türkiye’de ilk tekstil fabrikası kurucusudur. Bina uzun yıllar Jean Baptiste’nin yeğeni Lui Cortazzi tarafından Venedik Konsolosluğu olarak kullanılmıştır. Bina günümüzde bir eğitim kurumu tarafından kullanılmaktadır. İlk Dünya güzelimiz Keriman Halis Ece, bu evde misafir kalmıştır.

RİCHARD WHİTTALL KÖŞKÜ

Yapı, Whitthal ailesinin bir diğer ferdi olan Richard Whitthal tarafından yaptırılmıştır.

19’ncu yüzyılın ortasında inşa edilen ve Cumhuriyetin ilanını takiben Balliani ailesinin kullanımına, 1949 tarihinde ise Maliye Hazinesine geçen yapı, günümüzde Milli Eğitim Bakanlığı kontrolünde, Bornova Suphi Koyuncuoğlu İlkokulu bünyesinde kullanılmaktadır.

Yapı: Merkez Bulvarı üzerinde, köşe parsel içinde konumlanmıştır. Köşk: iki evrede inşa edilmiştir. Bunlardan ilki yaşama mekanları ve ailenin özel kullanım alanlarının bulunduğu ana kitledir. Diğeri ise, erken dönem eki olan müştemilat ve buna bağlı olarak kurgulanmış kule bölümüdür.

Dönemin çağdaşlık simgelerinden olan demirin, strüktürün yanı sıra dekoratif bir eleman olarak dış cephede kullanılması, kullanıcıların sosyal statülerine ve toplumsal konumlarına paralel biçimlendirilmiş mimarilerinde Batılı tercihlerini ortaya koyar.

Gelelim yapıya sonradan yapılan müdahalelere: yapı arazilerinde yoğun yapılaşmanın yanı sıra malzeme yitim ve değişimleri söz konusudur. Kitlesel ve mekânsal eklerin dışında malzeme olarak değişimler söz konusudur.

Birinci kat balkonlarında zemin kaplaması olarak beton dökülmesi ve dövme demir parmaklıkların betona gömülmesi abestir. Bir diğer olumsuz müdahale, büyük ihtimalle, güvenlik nedeniyle bodrum kat boşluklarının kapatılmasıdır. Bu müdahale bodrum katın kitle bütünündeki algısını ve yapı kullanım dağılımının ifadesi yok etmiştir.

ST MARY MAGDALENA ANGLİKAN KİLİSESİ VE MEZARLIĞI

İlçe merkezinde Ergene Mahallesi Gençlik Caddesindedir.

1857 yılında, Levant Şirketinin kuruluşu ile aynı tarihte temeli atılan Büyük Aglikan Kilisesine bağlı, 3 alt kiliseden biridir. Türkiye’de yerleşen ilk Whittal olan Charlton Whittal tarafından, Bornova’da yaşayan Anglikan topluluğu için 1857 yılında yaptırılmıştır.

Bu kilise, Bornova’da yaşayan büyük Anglikan topluluğu için tek ibadet yeri olmuştur. Muhafazakar bir Protestan ve milliyetçi bir İngiliz olarak tanımlanan C. Whittall, sadece kilise yaptırmakla kalmamış ayrıca kilisede görev yapacak rahibelerin yetiştirilmesi için bir Rahibe Okulu inşa ettirmiştir.

BELKAHVE

İzmir il merkezine 25 km uzaklıkta, Ankara-İzmir karayolu üzerinde Kahveci Beli olarak da bilinir.

Kemalpaşa ovasında yüksekliği 250 metreye kadar ulaşan bir yerdir. 3.5 hektar büyüklüğündeki alan, kızıl çam ormanı ile kaplıdır. Arazinin meyilli olması nedeniyle saha içinde otopark bulunmaz, sadece yürüyerek girilmesine izin verilmektedir.

Ancak giriş kapısı önünden geçen Kavaklıdere köyü yolu boyunca arabanızı park edebilirsiniz. Alanın içinde piknik yapmak için uygun yerler bulunuyor. Evet, buranın en büyük özelliği: Turgutlu yönünden gelişte, İzmir körfezinin ilk göründüğü noktadır.

8 Eylül 1922 gecesi Mustafa Kemal Paşa ve beraberindekiler, Nif (sonradan ismi Kemalpaşa olarak değiştirilmiştir.) de gecelemişler ve 9 Eylül Cumartesi günü, öğleden sonra buraya gelmiştir.

Bu noktadaki geçit “Belkahve” adını; bu noktada bulunan ve İzmir’in Kurtuluş Günü, Mustafa Kemal Paşa ve beraberindekilerin İzmir’i seyrettikleri kahveden almaktadır.

Söylenenlere göre, Atatürk, buradan İzmir şehrini seyrederken yanında Halide Edip varmış. Daha sonra, yani 9 Eylül akşamı hep birlikte yine Nif’e geri dönmüşlerdir.

10 Eylül günü ise, İzmir’e girmiş ve burada Fahrettin Altay Paşa ile buluşarak doğruca Hükümet Konağına gitmiştir. İzmir Hükümet Konağı balkonundan, Konak alanını dolduran İzmirlileri, selamlayarak kısa bir konuşma yapmıştır.

Bir ayrıntı, Mustafa Kemal Atatürk, İzmir şehrini daha önce bir kere, birkaç saatliğine görmüştür. (1905 yılında Şam’a gidişte burada vapur değiştirmiştir.)

Atatürk Anıtı

Belkahve’de, Ulu Önder Atatürk, Kurtuluş savaşından sonra İzmir’i ilk kez görüp seyrettiği noktada, 1991 yılında Heykeltıraş Tankut Öktem tarafından bir anıt yapılmıştır.

Ata Evi

9 Eylül 1922 günü Atatürk’ün İzmir şehrini seyredip kahve içtiği noktada bulunan Ata Evi, 9 Eylül 2016 tarihinde Bornova Belediyesi tarafından yapılmıştır. Ata evinde ziyaretçilere izletilen filmlerle tarihe yolculuk yapılıyor.

Ata evinde: işgal yıllarına ait eşyalar, dönemin askeri ve halk hareketlerini ifade eden fotoğraflar ile maketler bulunuyor.

Ayrıca, Atatürk ile ilgili çok sayıda kitap vardır. Kurtuluş Savaşını sembolü olarak o günlerden kalan “Dua kitabı, bayrak, Şayek Kalpak ve silahlar” bir arada bulunuyor. Ayrıca burada sergilenen bayrakların bir hikayesi vardır.

İşgalciler tüm Türk bayraklarını topladıkları için 9 Eylül 1922 günü, Türk askerleri İzmir’e girerken asılacak bayrak bulmakta zorluk çekilir. İzmirli kadınlar hemen yeni bayraklar dikerek açığı kapatırlar. O dönemden kalma İstiklal Madalyaları sergileniyor.

Bu madalyalar: Generalinden Erine kadar tek tip olarak hazırlanıp verilmiştir. Hasan Tahsin’in işgalcilere ateşlediği silahın aynı serisi de Ata Evinde sergileniyor. Türk ve Yunan askerlerinin mataraları da sergileniyor.

Bu mataralara baktığınızda, Türk askerlerinin mataralarının, Yunan askerlerinin mataralarının yarısı kadar olduğunu göreceksiniz, çünkü Türk askerleri Yunan askerlerinin yarısı kadar su ile yetinmişlerdir.

Ata Evinde, Atatürk’ün çok gerçekçi bir heykeli de sergileniyor. Bu heykel: heykeltıraşlar Neda İsmail Atar ve Can Akdaş tarafından hiperreal olarak adlandırılan bir anlayışla yapılmıştır.

Atatürk’ün 41 yaşındaki görüntüsünde heykelin gerçek gibi görünmesi için uygun materyaller kullanılmıştır. Gerçek saç teli ve akrilik göz kullanılmıştır.

Döneme uygun askeri üniforma ve madalyalarla heykel tamamlanmıştır. Ayrıca ziyaretçilerin Ata ile resim çektirebilmeleri için, hemen yanına boş bir koltuk yerleştirilmiştir.

HOMEROS VADİSİ

Bornova Atatürk Mahallesinden çıkarak yürüyerek yaklaşık 1.5-2 saatte varılabiliyor. Ancak yollar karmaşık, yokuş, sonlara doğru ağaçlar artıyor, yol patika gibi ve yürünmesi zorlaşıyor. Yani araba ile gitmek daha iyi olur.

Bornova’nın merkeziyle, Kayadibi arasında uzanan, Bornova Çayının yatağı: Homeros vadisi projesiyle yeniden düzenlendi. Hem su baskınlarını önlemek ve hem de şehirde yeni mesire alanı oluşturmak amacıyla, Bornova çayı, Homeros vadisi adıyla yeniden düzenlendi.

Burası, günübirlik tatil için oluşturulmuş bir rekreasyon alanıdır.

Yaklaşık 7 kilometre uzunluğundaki vadide: göletler, su bentleri yapıldı. Piknik alanları düzenlenerek çiçekle ve ağaçlarla çevrildi. Piknik alanları içine, ahşap oturma gurupları yerleştirildi ve güvenlik ekipleri oluşturularak güvenlik sağlandı.

Vadideki uygun yerlere: ağaç ve bitkiler dikildi. Vadide 18 gölet yapılmış, ayrıca 70 bine yakın yeni bitki dikilmiştir. Vadi boyunca 182 bitki ve 103 kuş türü bulunmaktadır.

Halkın inancına göre: Bornova çayının aşağı kısmında bir mağara ve kaya kilise bulunur. Burada İzmirli olduğu bilinen ünlü ozan Homeros’un MÖ 800’lerde yaşadığı varsayılır. Homeros’un yaşadığı varsayılan mağaraya çıkan bir patika yol var.

Bu yüzden, uygulanan projeye “Homeros Vadisi” ismi verildi.

Peki burada ne yapabilirsiniz? Yapay bir göl var, adventure sport hizmetleri sunan bir kafeterya, paintball, atv kiralama, doğa sporları, göl kıyısında piknik için tahta masalar, Homeros’un yaşadığı mağaraya çıkabilirsiniz, bir de atv lerle gezilebilecek, dağa çıkan bir yol var. Ata binebilirsiniz. Zipline var, tırmanma duvarı var.

İzmir Bornova Aşık Veysel Rekreasyon Alanı

AŞIK VEYSEL REKREASYON ALANI

25 Eylül 2010 tarihinde hizmete açılan tesiste: olimpik buz pateni, amfi tiyatro gibi yapıların da bulunduğu dev bir rekreasyon alanı bulunmaktadır. Burada: otopark, yeşil alan, iki kafeterya, duş ve tuvalet binaları, spor alanları bulunur.

BÜYÜK PARK

Buranın daha önce mezarlık olduğu söyleniyor. Bornova parkının ilk kurucusu olan, imarcı Vali Rahmi Bey, uzun süre buradaki bir binada kaldı ve mezarlığı kaldırdı, buraları düzenledi, geliştirdi. Daha sonra Vali Kazım Dirik, parkın geliştirilmesi, ortaya havuz yapılması, ağaçlandırılmasıyla ilgilendi.

Uğur Mumcu Kültür Merkezi ve Ayfer Feray Açıkhava Tiyatrosunun bulunduğu park alanında kafeterya ve yeşillikler içinde dinlenme yerleri bulunuyor. Burası Bornovalıların buluşma yeridir.

KÜÇÜK PARK

Üniversite öğrencilerinin yoğun olduğu Bornova’da eğlencenin kalbi burasıdır. Burada yüzü aşkın kafeterya ve restoran bulunuyor.

İzmir Balçova gezi yazım için Balçova