Merkez Gezi yazısı planı rehberi örneği turları butik oteller

İstanbul Fener

fener-genel-en-basa-koyalimyokus-2 — İstanbul Fener

Fener semti: tarihi yarımadada “İlk İstanbul” veya “Suriçi İstanbul” olarak bilinen bölgede, Fatih ilçesinin kuzeydoğusunda ve Haliç’e bakan bir semttir. Doğusunda “Cibali” ve kuzeybatısında “Balat” semtleri vardır.

Bu semtler: İstanbul’un ilk kuruluşundan günümüze kadar ayakta kalmayı başarmıştır. Fener semtinin tarihinin, İstanbul’un ilk kuruluş yıllarında başladığı söylenir.

Ermeni yazar Farbl Lazar’ın yazdıklarına göre: İmparator Konstantinus: Bizanstion adını taşıyan bu küçük yerleşim yerine geldiğinde: buranın çok güzel olduğunu ve yerleşmeye çok elverişli olduğunu gördü. Çünkü buranın batı tarafındaki ufak bir kara kısmı yanında, diğer üç bölüm denizle çevriliydi. Bu yüzden, İmparator derhal faaliyete başladı ve yarımadanın iç kısmında bulunan tepeleri düzelttirdi ve surların inşa planını hazırladı.

Roma döneminde yerleşilen bu bölgeye, Bizans döneminde “Petrin” yani “Kaya” isminin verildiği biliniyor. Bu bölge: İstanbul’un yedi tepesinden birinin zirvesine çıkan, oldukça dik bir yokuşun çevresinde kuruluydu. Hatta: burada sadece surlar değil, aynı zamanda şehir merkezinden ayrı bir iç kale vardı.

Bu kalenin surlarındaki kapıya ise “Porta Phanari, Porte del Pharo” yani “Fener kapı” deniliyordu. 1351 tarihli bir belgede ise, bu kapının yanındaki mahalleye, Bizans döneminde “Fanari” ismi verilmişti. Çünkü, bu mahalle yani kapının bulunduğu yerde, limana yakın bölümde bir zamanlar bir deniz feneri vardı. Ancak bu sözü edilen deniz feneri, günümüze ulaşmamıştır. Büyük ihtimalle: İstanbul’un uğradığı büyük depremler, kuşatmalar ve saldırılar sırasında yok olduğu kesindir.

Zaten: sadece fener değil, gerek surlar ve gerekse bir zamanlar burada bulunduğu söylenen kapıdan da herhangi bir kalıntı, günümüze ulaşmamıştır. Ancak kapının yeri tahmin edilmektedir. Çünkü bütün sokaklar, kapının bulunduğu tahmin edilen yere açılmaktadır.

Evet: surlarla çevrili bu iç kale bölgesinin ismi, Bizans döneminde “Petrion” olarak bilinmektedir. Şehir merkezinden ayrı, bağımsız bir bölüm gibi olan Petrion’un ilginç bir tarihi geçmişi vardır.

1204 yılındaki işgalde, Latinler yani Haçlılar: ilk önce Petrion bölümünü ele geçirmişler ve ardından şehre girmeyi başarmışlardır. Çünkü: başlangıçta Haçlı donanması düşman gibi görülmemiş ve Haliç girişindeki ünlü zincir açılarak, donanmanın Haliç’e girmesine izin verilmiştir. Ardından, Haçlılar, Haliç kıyısında bulunan ve diğerlerine göre daha zayıf surlara saldırmışlar ve Petrion’u ele geçirmişlerdir.

Ama Türklerin şehri kuşatmasında bunun tam tersi olmuş, şehrin birçok bölümü ele geçirilmesine rağmen, Petrion’da bulunanlar, burayı uzun süre savunmuşlardır. Buna istinaden, Fatih Sultan Mehmet, buranın yağmalanmasını yasaklamış ve hatta sonradan buraya bazı ayrıcalıklar vermiştir. Bu yüzden: tarihi süreçte, İstanbul’da yaşayan Rumlar ve özellikle “Feneriyot” olarak isimlendirilen varlıklı aileler: bu bölgede toplandılar. Semtin iç bölümlerinde Rumlar, sahilde ise Yahudiler karışık olarak yaşıyorlardı.

Evliya Çelebi yazlarında: şehrin alınmasından sonra Fatih Sultan Mehmet’in Mora Rumlarını, Fenerkapıya yerleştirdiğini yazar. Ayrıca: yine o dönemlerde Fener semtinde; meyhaneleri ve balıkçılarının ünlü olduğunu belirtir.

Ermeni tarihçi Sarraf Hovannesyan tarafından yazılarında: Cibali Ayakapı’dan Fener’e kadar uzanan yerde, Rum zenginlerinin ve Eflak-Boğdan Beylerinin sıra sıra evlerinin bulunduğundan söz eder. Çünkü: bir zamanlar Osmanlı yönetiminde olup günümüzde Romanya’nın parçaları olan Eflak-Boğdan voyvodaları, geleneksel olarak Fener Rumları arasından seçilirdi. Ayrıca: Osmanlı Hariciyesinde tercümanlık görevleri de hep Fenerli Rumlar tarafından yürütülürdü.

Sonuçta: Rumlar ellerine geçen yüksek paralarla, Fener semtinde muhteşem evler ve saraylar yaptırdılar. Ancak, bu saraylar günümüze ulaşmamıştır, evlerin ise bir kısmı kalmıştır.

Günümüzde burada sanki zaman durmuş gibidir. Ayrıca: tam bir kültür mozaiği vardır. Cadde ve sokaklarda gezinirken karşınıza bir anda bir Ermeni kilisesi, sonra bir Yahudi havrası, ardından bir cami ve hatta bir Rum kilisesi çıkar.

Biraz önce sözünü ettiğim, gibi, semtin güzel dönemlerinden günümüze saraylar kalmamış olmasına rağmen, bazıları çok güzel onarılmış ve bazıları ne yazık ki metruk evler görülmektedir.

fener-patrikhane-1 — İstanbul Fener Patrikhane

fener-patrikhane-7 — İstanbul Fener Patrikhane

PATRİKHANE

Sadrazam Ali Paşa caddesi üzerinde bulunan Patrikhane: 1601 yılında buraya taşınmıştır. Patrikhanenin: 450 milyonluk Ortodoks dünyasının merkezi olduğu iddia edilmektedir. Ancak: pek çok kişi tarafından bilinen bu durumun aksine: Patrikhane, tüm dünyadaki Ortodoksların değil, sadece 125 bin kişilik bir cemaatin dini liderliğini yapmaktadır. Yunanistan Kralı Konstantin’in vaftiz töreni burada yapılmıştır. Patrikhane Kütüphanesi: dünyanın en önemli arşivlerinden birisi olarak kabul edilir. Buradaki: el yazması eserler, Padişah fermanları, minyatür, resim, gravür, fotoğraf gibi dokümanlar özenle korunmaktadır.

Patrikhane bölgesine üçlü bir kapıdan girilir. Basamaklardan yukarı doğru çıkıldığında: karşıya ana kapı gelir. Bu ana kapının solundaki kapıdan kilise tarafına, sağındaki kapıdan ise 1941 yılındaki yangından sonra yapılan ve 1980’den sonra yenilenen Patrikhane binasına girilir.

Ana Kapı

Patrikhanenin ana kapısının tatsız bir hikayesi vardır. 1821 yılında, Yunanistan’ın bağımsızlık hareketleri başlayınca, Patrik V. Grigorios, Osmanlı devleti tarafından, bu bağımsızlık hareketlerini ve özellikle Mora İsyanını körükleyenler arasında sayılmış ve bu hareketleri durdurmak için yeterince çaba göstermediği gerekçesiyle üç metropolitle birlikte idam edilmiştir.

Patrik Gregorios; idam edildikten kısa süre sonra, Türklerin, Yunanlı kurbanlarından biri olarak kabul edilmiş ve aziz ilan edilmiştir.

Bu idam olayından sonra: Patrikhanenin ana kapısı kapatılmış ve bir daha açılmamıştır. Kapının üstündeki idam çengeli hala durmaktadır. Çünkü, söylentilere göre: onlar “burada bir Türk büyüğü asılmadan bu kapıyı açmayacağız” diye diretmektedirler. Yani: bu din kapısı, bir kin kapısı haline sokulmuştur. Halbuki: asılan Patrik: o zamanlar, gerçekten Yunanistan’ın bağımsızlığı ile sonuçlanan Mora isyanının baş tetikleyicisidir.

Yine bu konu ile ilgili bir kanıtlanmış olaydan söz etmek istiyorum. İdam edilen Patrik: Rus Çarına bir mektup göndermiş ve Türklerin nasıl yenileceği konusunda bazı önerilerde bulunmuştur. (Bu mektup hakkında ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler: www.tarihinizinde.com sitesinden mektubu ve hikayesini öğrenebilirler) Osmanlı yönetimi, bu mektuptan haberdar olunca, Patrik’in idam kararı kesinleşmiştir.

Soldaki Kapı-Aya Yorgi Kilisesi Kapısı

Ana kapının solundaki kapıdan girildiğinde: Patrikhane kilisesi “Aya Yorgi” (Ayios Yeoryios) ye geçilir. Patrikhanenin tarihi ibadet yeri olan mevcut binanın ilk yapısı “Burç Kilisesi” diye anılan “Kadınlar Manastırı” dır.

Kilise: Patrik II. Timoteos zamanında: 12 havariyi temsilen 12 sütun (bu sütunların üstünde havarilerin tasvirleri görülür) üzerine 1614 yılında inşa edilen yapı: Ortodoks Rum Patrikhane Kilisesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Yapı: bazilika tipinde inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde, Tanzimat dönemine kadar, kiliselerin kubbeli olmasına izin verilmiyordu. Bu kilisenin kubbesi de: bir söylentiye göre 1701 yılında Sultan Mustafa ve bir başka söylentiye göre ise 1704 yılında Sultan III. Ahmet döneminde baş vezir emriyle yıkılmıştır. Yapı: 1798 yılında yapılan onarımın ardından, 1930’larda yine onarım görmüştür.

Günümüzde görülen yapı: mimari bakımdan, oldukça mütevazidir ve bir zenginlik göstermez.

Ancak: bu kilisenin esas önemi, mimari yapısından öte Rum Ortodoks cemaatinin elinde kalmış değerli dini eşyaların birçoğu burada muhafaza edilmesiyle bağlantılıdır.

Bunlar arasında bulunanlar: Patrik tahtı ve üzerine İncil konulan iki masadır.

Bu tahtın: İstanbul’da fetih sırasında Patrik ve Aziz olan İoannes Hrisostomos’tan kaldığı varsayılmaktadır. Taht: sedef kakmalıdır. Ancak; Bizans süsleme sanatında sedefe pek rastlanılmaz, sedef süsleme, genellikle Selçuklu dönemine tarihlenir. Bu yüzden: bu tahtın, söylendiği kadar eski olması mümkün değildir.

Yine burada: sedef işlemeli bir sehpa, altın yaldızlı ve taşınabilir “Meryem Ana Tablosu” ve birçok güzel ikon bulunmaktadır. Taşınabilir Meryem Ana Tablosu: mozaik bir ikondur ve bu tür ikonların, dünya üzerinde sadece on-onbeş tane kaldığı söylenmektedir.

Kilisenin ikonostasionunun tahta oymacılığı gerçekten muhteşem güzeldir. Söylenenlere göre: iki usta, bunun yapımında kırk yıl çalışmıştır.

Sağ köşede: bir sütun vardır. Bu sütunun demir kaplamasının üzerinde bir delik görülür. Bunun: İsa’nın gerildiği çarmıh olduğuna inanılıyor. Yine sağ tarafta: üç azizenin biri gümüş tabutları görülüyor. Gümüş olan tabut, Rusya’dan hediye edilmiştir. Bu üç azize: Eufemia, Teofano ve Omonia’dır.

Sağdaki Kapı-Patrikhane Kapısı

Patrikhane: İstanbul’un fethinden kısa süre sonra Çarşamba semtindeki “Pammakariston Kilisesi” (Günümüzde Fethiye Cami) ne yerleşmiştir.

1586 yılından sonra, Patrikhane, Fener semtindeki çeşitli kiliseleri dolaşmış ve 1601 yılında günümüzdeki yerine taşınmıştır.

Ancak: burada bulunan ahşap Patrikhane binası: 1941 yılında yanmış ve ardından günümüzdeki kompleksin sağ bölümünde bulunan kagir Patrikhane binası yapılmıştır.

Patrikhane: uzun yıllar bu kagir binada bulunmuştur. 1980’lerde ise Türk-Yunan ilişkileri yumuşayınca, mevcut kagir bina beton bina şeklinde yenilenmiş, ancak bölgenin ikinci derece Sit alanı olması nedeniyle, mevzuata uygun olarak ahşapla kaplanmıştır. Yani: dış görünüm korunmuştur.

Günümüzde, bölgedeki Fener Lisesinden sonra, Patrikhane binası oldukça sade görünümlüdür.

fener-dimitri-cantemir-3 — İstanbul Fener Dimitri Cantemir Evi

fener-dimitri-cantemir-1 — İstanbul Fener Dimitri Cantemir Evi

DİMİTRİ CANTEMİR EVİ

Maria kilisesinden aşağıya doğru, kıyıya doğru yüründüğünde, Yuvakimion Kız Lisesi yanındaki dar yolda, bir bina görülür. 1700’lü yıllardan kalma bu bina: eskiden adı gene Yuvakimion olan Erkek Lisesinin Jimnastik Salonuydu. Sonradan kızlara verildi. Kapısında: bir tarihle birlikte güzel servi ağaçları ve tavus kuşları kabartmaları görülür.

Bu büyük binanın hemen solunda: yan yana iki güzel Rum evi vardır. Bunlardan biri: zamanında Ksantopulos isimli birine aitmiş ve tavan süslemeleri güzeldir. Günümüzde burası “Kur-an Kursu” olarak kullanılıyor. Her iki evin bahçesinde: Yunancada “koine” denen: siyah ve beyaz taşlardan mozaikler görülür.

Buradan sonra: dar yoldan aşağıya doğru inilince; solda bir kapı görülür. Burada, duvara çakılı mermer kitabede : Rumca ve Türkçe olarak “Burada Dimitir Kantemir” in yaşadığını anlatan satırlar görülür.

1673-1723 yılları arasında yaşayan Dimitri Kantemir: Boğdan voyvodolarından biriydi. Kültürlü, yedi sekiz yabancı dil bilen ve zengin bir kişidir. Siyasetçiliği yanında, Klasik Türk Müziğine yaptığı katkılarla hatırlanır. Osmanlı tarihi ve klasik Türk müziği üstüne, ilk sistematik ve bilimsel kitabı yazmıştır. Yaklaşık 300’den fazla şarkıyı: notalarıyla birlikte kağıda geçirerek günümüze dek gelmelerini sağlamıştır.

1710 yılında ise, Rus Çarı Petro ile ittifak içinde bir komplo hazırladığı öğrenilen Kantemir, yakalanmadan önce Rusya’ya kaçar. Boğdan voyvodalığını, üç kuşak boyunca yapan Kantemirler: Boğdan bölgesini günümüzde toprakları içinde barındıran Romanya ülkesinde de tanınır ve sayılırlar.

Ancak, Kantemirlerin ihanetinin ardından: Eflak-Boğdan voyvodalığının: yerli halktan seçilmesi geleneğine son verildi ve bu iş Fener semtinde oturan Rumlara kaldı.

Günümüzde: Kantemir Evinin bulunduğu bahçe: Fener semtinin en büyük ailelerinden Kantakuzenoslar’a aittir. Bu aile: eski Doğu Roma İmparator sülalelerinden birisidir. Bu gayet büyük bahçenin içinde, bir de Aya Yorgi kilisesi vardır. Ortodoksların bir geleneği olarak: bu kilise, Kudüs Patrikliği kendi Metohion’u yani bir çeşit şubesi olarak yaptırmıştır. Yani: bu kilise, idari olarak günümüzde de Fener Rum Patrikliğinin yetkisi dışındadır. Bazilika tipindeki bu kilise: büyük mimari özelliği olmamasına rağmen, yapımında bolca mermer kullanılmasıyla önem kazanmaktadır.

fener-mogollarin-meryemi-1 — İstanbul Fener Meryem Ana Kilisesi-Kanlı Kilise-Moğolların Meryemi

fener-mogollarin-meryemi-3 — İstanbul Fener Meryem Ana Kilisesi-Kanlı Kilise-Moğolların Meryemi

MERYEM ANA KİLİSESİ-KANLI KİLİSE-MOĞOLLARIN MERYEMİ

Fener Lisesinin öbür yanından yokuş aşağı inerken solda kalan kilisedir. Genellikle “Kanlı Kilise” veya “Muhliotissa, Moğolların Azize Meryem Kilisesi” olarak bilinir.

Günümüzde kullanılan, Bizans döneminden kalan tek kilise olarak önem kazanmaktadır. İstanbul’un fethinden sonra camiye çevrilmeyerek ayin yapılan bir kilise olarak bırakılmıştır. Yani: fetihten sonra Rumların elinde kalan tek Bizans kilisesidir.

Önemi

Kilise: “Theotokos Panayotissa” yani “Tanrı’nın Kutsal Annesine” adanmıştır.

1282 yılında Bizans imparatoru VIII. Mihail Paleologos’un gayrimeşru kızı Prenses Maria Paleologina tarafından yaptırılmıştır. VIII. Mihail, İstanbul’u Latinlerin işgalinden kurtararak geri alan imparator olarak bilinir.

Başka bir kayda göre: Kilise, 1261 yılında İmparator VIII. Mihail’in dayısı İsaakios Dukas tarafından yapılmış, Moğolların kraliçesi Maria: bu yapıya sonradan bir takım eklentiler ve süslemeler ilave ettirmiştir. Hatta bazı tarihi kaynaklara göre: burada çok daha önceleri bir kilise bulunduğu belirtilmektedir. Yine gerçekliği kanıtlanmamış söylentilere göre: 7 yüzyıl başlarında burada Bizans imparatoru Maurikios’un kızı Prenses Sopatra ve arkadaşı Eustolia tarafından bir manastır inşa ettirilmiştir. Ancak bu manastır, 1204 yılındaki Haçlı Latin işgali sırasında yıkılmıştır.

fener-mogollarin-kralicesi-meryem-1 — İstanbul Fener Meryem Ana Kilisesi-Kanlı Kilise-Moğolların Meryemi Azize Meryem-Maria

Azize Meryem-Maria

Öncelikle: kiliseyi yaptıran veya hikayeye konu olan kişinin yani Prenses’in ismi “Meryem” değil “Maria” dır.

Uzakdoğu’da tanıştıkları Nasruti Hıristiyanlarının etkisiyle, çevrelerindeki Müslümanlara karşı, Hıristiyanları daha yakın müttefik görürler. 13 yüzyıl başlarında: Moğollar Hülagü Han önderliğinde, İran’a kadar gelerek Bizans’a komşu olurlar.

1261 yılında İstanbul şehrini, işgalci Haçlı Latinlerden geri alan Bizanslılar: Moğol akınlarını önlemek için zamanın alışkanlıkları gereği, evlilik yolu ile Moğol Hanı Hülagu’nun saraya akraba olmasını isterler.

Bunun üzerine, 1265 yılında Prenses Maria, çeşitli hediyelerle birlikte, babası imparator tarafından Moğol Hanı Hülagu’ya gelin olarak gönderilir. Ancak yolculuğun uzun sürmesi ve Hülagu’nun iyice yaşlanması sebebiyle, Prenses Maria, Moğol sarayına ulaşmadan Hülagu ölür. Prenses Maria Moğol sarayına vardığında ise, ölen Hülagunun oğlu ve halefi Abaka Han ile evlenir.

Maria: İran’daki Moğol sarayında yaklaşık 15 yıl kadar yaşar. Bu dönemde, onun etkisiyle: Han ve saray halkının birçoğu Hıristiyanlığı seçer.

1281 yılında ise: Abaka Han, kardeşi Ahmet tarafından öldürülür: Maria bir başka Moğol hanı olan Karabanda’ya gelin olarak sunulur ancak Maria bunu kabul etmez ve Konstantinopolis’e dönmek zorunda kalır.

Bu sırada: günümüzde görülen kilise ve beraberinde bir kadınlar manastırı kurar. Manastırı “Panaghia Muhliotissa” ya yani “Moğolların kraliçesi” ne yani bir anlamda “kendine” adar. Çünkü: kendisi bilindiği adıyla “Panaghia Muhliotissa” yani “Moğolların kraliçesi” dir.

Sonuç olarak: Moğolların kraliçesi Muhliotissa yani Maria: rahibe olur ve son yıllarını bu manastırda inzivaya çekilerek geçirir. Günümüzde, Moğolların Meryem’i olarak anılan Maria Palailogos’un tek tasviri, Kariye Kilisesinde “Deisis” mozaiğinde görülür. Burada: İsa’nın ayaklarının dibinde resmedilmiştir.

Fetihten Sonra

Fetih sırasında: İstanbul Müslümanlar tarafından ele geçirildiğinde, daha önce sözünü ettiğim gibi “Petrion” denen Fener bölgesinde çok şiddetli çatışmalar yaşanmış ve bu kilisenin hemen yanında, İstanbul şehrinin en dik yokuşu kabul edilen yokuştan aşağıya oluk oluk Ortodoks kanı akarak Haliç’e karışmıştır. Bu yüzden: kilisenin bir adı da “Kanlı Kilise” dir.

Fetihten sonra, Fatih Sultan Mehmet, Fatih Camiini inşa eden Rum mimarı Hristodulos’un ricası üzerine bu kiliseyi onun annesine bağışlamıştır. Ayrıca: cami olmaktan muaf tutulacağına dair bir ferman yayınlar.

Böylece, kilisenin mülkiyeti Rumlardadır. Bu durum: Fatih Sultan Mehmet’in, Petrion yani bu bölgeye verdiği imtiyazlarla da ilgilidir. Çünkü: hatırlanacağı üzere, bu bölge yani Petrion, kuşatmada uzun süre dayanarak şehir merkezinden sonra ele geçirilmiştir ve Fatih, buranın yağmalanmasını engellemiş, buraya bazı imtiyazlar vermiştir.

Fatih Sultan Mehmet’in bu konudaki fermanları ve Yunanca çevirileri: hala kilisenin duvarında asılıdır. Çünkü: ardından zaman zaman Osmanlı gelenekleri devreye girmiş ve kilise camiye çevrilmek istenmişse de, Fatih Sultan Mehmet’in fermanı buna engel olmuştur.

Mimari

Yapının duvarları: kırmızı aşı boyalı yani gül pembesi rengindedir.

Kilisenin özgün planı: içten dört ve dıştan üç yapraklı yonca şeklindedir. Yani, İstanbul şehrindeki yonca tipli mevcut iki kiliseden biridir. Diğer yonca tipi kilise, Heybeli ada dadır. Dışarıdan bakılınca: yoncanın üç yaprağı görülür. Dördüncü yaprak ise nef kısmıdır. Kubbe kasnağı biraz deforme olmasına rağmen alışılmadık ölçüde yüksektir.

Modern zamanlarda: kilisenin tüm güneyi yıkılarak yerine tarihi hatlarıyla uyumsuz olan karemsi narteks bölümü konulmuş ve binanın uyumu bozulmuştur. Zaten geçirilen onarımlar sonucu bu yonca planı da hayli bozulmuştur. Özellikle, içine girildiğinde bu bozulmayı yaratan simetrisizlik hemen göze çarpar. İçeride: içbükey ikonlar bulunuyor.

Günümüzde: kilise, hala Bizans döneminin bir sanat hazinesine sahiptir. Theotokos Pammakaristos tarafından yapılan “Tanrı’nın Esen Annesi” ne ait portatif yani taşınabilir güzel mozaik ilgi çeker. Bu mozaik: Aya Nikola ve Aya Yorgi Patrikhane Kiliselerindeki mozaiklerle benzerlik taşımaktadır. Yani: bunların hepsinin 11 yüzyılda aynı dönemde yapıldığı düşünülmektedir. Ancak, bu mozaikler, şehirde günümüze kadar ulaşmış, üç mozaik olarak bilinir ve dünya üzerinde bunlardan sadece on tane kaldığı tahmin edilmektedir.

Kilisenin bahçesinde: duvardaki nişte, Uzakdoğulu yüz hatları olan bir kadın heykelciği vardır. Bu da “Moğolların Meryem’inin heykeli” olarak kabul edilir. Bu heykelcik, yakın zaman önce, Patrikhane’ye korumaya alınmıştır.

Kilisede: günümüzde ayin yapılmıyor. Sadece her yıl 15 Ağustos günü: Meryem’in göğe yükselmesi onuruna ibadet yapılıyor.

fener-patrikhane-0 — İstanbul Fener Fener Rum Erkek Lisesi-Megali Scholio

fener-rum-erkek-lisesi-2 — İstanbul Fener Fener Rum Erkek Lisesi-Megali Scholio

FENER RUM ERKEK LİSESİ-MEGALİ SCHOLİO

Moğolların Meryem’i kilisesinin hemen yanında, sağ bölümdedir.

Haliç kıyısında konumlu yapı: olağanüstü ve masalsı bir şatoya benzemektedir. Şehrin bu bölgedeki panoramasını belirler. Günümüzde görülen bina: 1881 yılında, mimar Dimadis tarafından; Zarifis, Evyenidis ve Zafiropulos gibi zengin Rumların bağışlarıyla yapılmıştır. Mimari özellikler: Endülüs ve Bizans stilleri karışık Bizantino-Marok özellikler göstermektedir. Arkadaki kulelerden birinde, yapılış tarihi olarak 1881 yılı ve mimarın ismi olarak “Dimadis”yazılıdır. Binanın özgün yapısı: sonraki onarımlar sonucu yok olmuştur. Rumların dini eğitimi zamanla Heybeliada’ya kaydırılınca: din dışı eğitim burada kurumsallaştırılmıştır. Yani: okul, ilk laik okul olma özelliği göstermektedir. Günümüzde okul açık olmasına rağmen, öğrenci sayısı yok denecek kadar azdır.

fener-mesnevihane-tekkesi-1 — İstanbul Fener Darul Mesnevi (Mesnevihane Şeyh Murat) Camii-Mesnevihane Tekkesi

DARUL MESNEVİ (MESNEVİHANE ŞEYH MURAT) CAMİ-MESNEVİHANE TEKKESİ

Fener semtinde Mesnevi sokakta ve Rum Lisesinin hemen arkasındadır. Camiye “Darul Mesnevi” yani “Mesnevihane” denmesinin sebebi: yapının Mesnevi okumak ve anlamak, tasavvuf bilimi ve Farsçayı öğrenmek için yapılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Yapı: Mehmet Murat Efendi tarafından; 1844 yılında yaptırılmıştır. Kendisi; dönemin önde gelen Mesnevi sarihlerinden ve Mesnevihanlarından biridir. Bu tekkeyi: özellikle Mesnevi eğitimi vermek amacıyla yaptırmıştır. Mehmet Murat Efendi 1848 yılında ölünce, buraya türbesi de inşa edilmiştir.

Yapı: moloz taş ve tuğladan, dikdörtgen planlı ve çatılı olarak inşa edilmiştir. Minberi ahşaptır. Öndeki avluda: beton kubbeli ve süslü, altı köşeli mermer hazneli şadırvan vardır. Avludaki büyük sarnıç ise: 1852 yılında Sultan II. Mahmut’un baş kadını Nevfidan Hatun tarafından yaptırılmıştır. Yapının ilk talebelerine icazet verilirken: devrin padişahı Sultan Abdülmecit de bu törene katılarak icazet alanlara hediyeler vermiştir. Çünkü: Mesnevi okumayı teşvik etmek softalar arasında ilim öğrenmenin önemini göstermek istemiştir.

1925 yılına kadar Nakşibendi tarikatının denetiminde kalan yapıdaki tesisler: 1925 yılında Tekkelerin kapatılmasının ardından: buradaki yapılar özgün kullanımlarını yitirmiş ve harap olmaya başlamıştır. 1868 yılında: onarım gören mescit-dersane bölümü: günümüzde cami olarak kullanılmaktadır. Mescitten geriye kalan orijinal kısımlar ve avludaki büyük sarnıç, 2000 yılında yapılan yeni inşa yıkım faaliyetlerinde ortadan kaldırılmıştır.

AYA YORGİ METOHİON KİLİSESİ-AYİS YEORYİOS KİLİSESİ

Vodina caddesi üzerindedir.

Yüksek duvarlarla çevrili bu alan, ilk Feneriyot bürokratlarından Mihail Kantakuzenos’a aittir. Kendisi: Türkler tarafından “Şeytanın oğlu” olarak tanınır. Yüksek duvarlarla çevrili arazisi içinde gerek kendi sarayı ve gerekse bu kilise bulunmaktadır. Kilise 1132 yılında yapılmıştır.

Kilise: 1640 yılında yanmış ve Kürkçüler Loncası tarafından onarılmış ve Kudüs Patriği Khrisanthos döneminde, 1708 yılında Pavlos tarafından yeniden yapılmıştır. Yine aynı dönemde, kilise, Kantakuzenos tarafından: Kudüs Patrikliğine bağışlamış ve Kudüs Patrikhanesi Metohionu yani Kudüs Patrikliğinin bir şubesi olmuştur. Kilise: 1728 yılında yeniden yanmış ve 1730 yılında yeniden yapılmıştır. Kaba yontu taşla ve çatılı olarak inşa edilmiştir. Bazilika planındadır. Gümüş ikonalar ve yağlı boya tasvirlerle bezenmiştir. 18 yüzyılın sonunda, Kudüs Patriği, burada yaşamıştır. Kudüs’ten gelen kilise mensupları da burada misafir edilmiştir.

Kilisenin içinde bir kütüphane bulunmaktadır. Kantakuzenos: servetini kullanarak şehirdeki antik el yazmalarının birçoğunu toplamış ve bunlarla geniş bir kütüphane kurmuştur. Bu kütüphanenin koleksiyonundaki en önemli eser: Archimedes’in 10 yüzyılda yazılmış “Mekanik Problemlere Çözüm Yöntemleri” adlı eserinin tam ve mükemmel durumdaki parşömen kopyasıdır. Bu eser; antik çağın en büyük fizik ve matematikçisinin; tek nüshasıdır ve antik dönem bilimine ait bilgilere büyük katkıda bulunmuştur.

PANAVİA PARAMİTYAS-AVUTAN MERYEM ANA KİLİSESİ

Bahçe duvarının sonundan sola dönüp yürüdüğünüzde, gene aynı bahçenin içinde yıkık bir kilise kalıntısı görülür. Patrikhanenin “Pammakaristos”tan taşınmasının ardından: 1586-1596 yılları arasında, burası Patrikhane Kilisesi olarak hizmet vermiştir. Kilisenin girişindeki mermer taşta “çift kartal” oyması ilgi çekmektedir. Bu amblem; hem Paleologos hanedanının hem de Rum Ortodoks Patrikhanesinin sembolüdür. Kilise: eskiden Eflak-Boğdan voyvodaları olan Kantakuzenos ailesinin yaşadığı sarayın hemen bitişiğinde olması nedeniyle: “Eflak Sarayı” olarak da anılır. Ancak, bu kilise: 1976 yılında çıkan yangın sonucu tahrip olmuş ve geriye sadece yanmış kalıntılar kalmıştır.

fener-abdi-subasi-camii-1 — İstanbul Fener Abdi Subaşı (Mahmut Ağa Kubur Beli) Camii

ABDİ SUBAŞI (MAHMUT AĞA KUBUR BELİ) CAMİİ

Fener Patrikhanesi arkasında, Abdi Subaşı sokaktadır.

Cami: Fatih Sultan Mehmet döneminde, Abdi Subaşı tarafından yaptırılmıştır. Abdi Subaşı isimli çelebi: Mevlana soyundandır, Emir Buhari ile “pirdas” tır ve mescit civarında gömülüdür. Ancak: yapı zamanla yıpranmış ve vakıf tükendiğinden: Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Mahmut Ağa tarafından mimar Sinan’a tekrar yaptırılmıştır. Cami: 1941 yılında yanmış, 1989 yılında hayırseverler tarafından yeniden yaptırılarak 1996 yılında ibadete açılmıştır. Minare: ana yapıdan ayrı olup sol bölümdedir. Minareye çıkan müezzinlerin, eskiden seslerini Haliç’in karşı kıyısına ulaştırmaları gelenekselleşmişti.

SEMTİN HALİÇ KIYISI

Fener semtinin Haliç kıyısında: üç eski bina göze çarpar. Bunlar: PTT Binası, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bulgar St Stephan Kilisesidir.

fener-kadin-eserleri-kutuphanesi-1 — İstanbul Fener Kadın Eserleri Kütüphanesi

Kadın Eserleri Kütüphanesi

Fener meydanında, Fener vapur iskelesinin karşısındadır. Binanın yapılış tarihi ve mimarı hakkında bilgi yoktur. Ancak: Bizans dönemi eseri olduğu tahmin edilmektedir. Bu kütüphane binası harap halde iken: İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 1989 yılında restore edilmiş ve 1990 yılında kütüphane olarak hizmete açılmıştır. Kütüphanenin en önemli özelliği: sadece kadınlara ait eserlerin bulunmasıdır. Osmanlı döneminden günümüze kadar olan süreçte: kadınlar hakkında yayınlanmış her türlü kaynak burada bulunmaktadır.

fener-vapur-iskelesi-1 — İstanbul Fener Vapur İskelesi

Fener Vapur İskelesi

Bu küçük vapur iskelesi: hemen yanındaki komşusu iki katlı tarihi ve ahşap binada bulunan “Fener Polis Karakolu” ile birlikte tarihe meydan okumaktadır. Sadece iki vapuru bulunan iskeleden, bu vapurlarla birlikte: Üsküdar, Eyüp, Kasımpaşa, Balat, Sütlüce ve Ayvansaray’a gidilebilir.

Süzgeççi Yusuf Camii

Haliç kıyısındadır. Fatih Sultan Mehmet döneminde “Surlarda görevli askerlerin namaz kılması için” yaptırılmıştır. Kendisinin de burada namaz kıldığı bilinmektedir. Ancak, cami: bir yangında yanarak harap olduktan sonra: Süzgeçti Yusuf tarafından 1891-1892 yılları arasında yaptırılmıştır. Mimar: Hacı Reşit’dir. Yapı; kagir ve çatılıdır. Altında dükkanlar vardır. Kadınlar mahfili, iç tavan ve minber ahşaptır. Tuğla ve kurşun kaplı minarenin girişi, içeridendir.

Fener semtindeki sur kapıları

Fener Kapısı: Haliç’te: Balat ve Petrion arasında bir sur kapısıdır. Burada bir dönem deniz feneri bulunuyormuş ve bu fener nedeniyle kapıya “Farikapı” denilmiştir.

Petrikapı (Petro/Demir): Haliç’te; Petrion ve Aya kapı arasında bir sur kapısıdır. Kapı, günümüzde yoktur. Abdülezzel Paşa ve Mürsel Paşa caddelerinin birleştiği yerdedir. Latin işgalinde ve Fetih’te bazı askerler bu kapıdan şehre girmiştir. Kapı: günümüzde mevcut değildir.

Theodosia (Eski Aya) Kapısı: Haliç’te: Petrion ile Aya kapı arasında bir sur kapısıdır. Gül Camiinin (Aya Thedosia Kilisesi) giriş kapısıdır. Fetih’te, Aya Dede burada şehit düştüğü için, bu isimle anıldığı rivayet edilir.

İstanbul günlük gezi planı hakkındaki yazım için.

İstanbul Çarşamba

Fatih ilçesine bağlı bir semttir. Bizans döneminde, bölgenin ismi “Deuteron” dur. Constantinus surunun hemen dışında kalıyordu. Bizans döneminin en büyük su haznelerinden olan “Aspar Su Haznesi” buradaydı. Bizans döneminde, burada çok sayıda manastır ve kilisenin varlığı bilinmektedir. Bunlardan St Notaire kilisesinin bulunduğu yere, Mehmet Ağa Cami ve hamamı kurulmuştur. Osmanlı döneminde: şehrin ilk yerleşimlerinden birisidir. 1875 yılındaki şehir haritasında, bu bölgede çok sayıda medrese ve tekkenin bulunduğu görülmektedir.

Fetihten sonra, Karadeniz kıyısında Çarşamba’dan getirilen bir gurup insan buraya yerleştirilir. Ayrıca: burada eski dönemlerden bu yana, şehrin en büyük pazarı kurulur. Bu Pazar, çok kalabalık ve her türlü insanla dolu olduğu için “Çarşamba pazarı” deyimi ortaya çıkmıştır.

Çarşamba semtine gitmek için, Fatih külliyesinin batı kanadından çıkıp, Haliç caddesi takip edilmelidir. Günümüzde Çarşamba semti ilginç bir yerdir. 20 bin kişinin yaşadığı semt sakinlerinin çoğunun cemaat üyesi olduğu, geri kalanların ise muhafazakar oldukları söyleniyor.

Yani: burada ev kiralamak, kot pantolonla gezmek, açık kıyafetle gezmek mümkün değildir. Neyse, bizim amacımız İstanbul’un tarihi ve turistik yerlerini gezmek, tanıtmak olduğuna göre, bu konulara fazla girmeden gezimize başlayalım.

mehmet ağa türbesi.1 — İstanbul Çarşamba Mehmet Ağa Külliyesi

MEHMET AĞA KÜLLİYESİ

Fatih Çarşamba’da, Hatip Muslihiddin Mahallesi Mehmet Ağa camii sokağındadır.

Külliyeyi yaptıran Hacı Mehmet Ağa: Sultan III. Murat döneminde, harem ağalığı yapmış, ilk Habeş asıllı kişidir. Kendisi III. Murat’a yakınlığı sayesinde nüfusunu arttırmış, Akağalara (Osmanlı sarayında hizmet eden hadım ağalarının unvanıdır) nazaran daha büyük kudrete ulaşmıştır. Akağaların idaresindeki Haremeyn Şerifeyn ve selatin vakıflarının nazırlıklarına atanmasıyla birlikte, gücü daha da artmıştır.

Bu külliye dışında: Üsküdar’da 2 mescit ve Divanyolu’nda medrese, mektep ve sebil yaptırmıştır.

Büyük bir araziye yayılan külliye, 1585 yılında mimar Sinan’ın çırağı mimar Davut Ağa tarafından yapılmıştır. Çünkü külliye çevre duvarının doğu kapısının üstünde bulunan kitabede Davut Ağanın ismi yazılıdır. Ancak Sinan eserlerinin listesini veren “Tuhfet ül Mimarin” de, Sinan cami ve türbenin adını zikretmiştir ve bu yüzden her iki eser de Sinan’ın eseridir diye kabul edilmektedir.

Külliye, Sinan’ın Mekke’de olduğu 1585 yılında tamamlanmıştır. Dolayısıyla Mimar Sinan tarafından katkıda bulunulduğu düşünülmektedir. Çünkü genel olarak Sinan dönemi mimari ayrıntıları korunmuştur. Bu arada bir not, caminin mimarı Davut Ağa, 1619 yılında kötü itikat töhmetiyle Vefa meydanında öldürülmüştür.

Külliye: cami, tekke, medrese, çeşme, türbe ve hamamdan meydana gelir. Medrese ve tekke, günümüze ulaşmamıştır. Külliyenin doğu ve batıda olmak üzere iki kapısı vardır. Bu kapıların yanlarında, sivri kemerli iki çeşme bulunur. Abdest muslukları, son cemaat yeri revağının karşısına, ön avlunun kuzeyindeki çevre duvarına yerleştirilmiştir.

mehmet ağa camii.1 — İstanbul Çarşamba Mehmet Ağa Camii

Mehmet Ağa camisi

Giriş mekanının, iki yanına yapılmış ahşap mahfil, tarihi belli olmasa da klasik dönemi çağrıştıran ayrıntıları ve yapım tekniğiyle ilginç bir örnektir. Cami kare planlıdır. 8 ayakla taşınan kubbesinin çapı 11.80 metredir. Kubbe doğrudan beden duvarı üzerine oturmayıp, mukarnas başlıklı, duvarlara bitişik sekiz payenin üzerine oturur. Kubbe tavanına ayet hattı işlenmiştir.

Kubbeyi taşıyan kemerler, her duvarda ikişerden toplam sekiz adet duvar payesine oturmaktadır. 180 metrekarelik kapalı alanı bulunan camide, aynı anda 350 kişi ibadet edebilmektedir. Mihrap: mermerdir, dışarıya taşkındır ve yarım kubbe ile örtülmüş, çevresi çini kaplanmıştır. İç mekandaki pandiflerde bulunan çini rozetler ilgi çekicidir. Bu çiniler: 16 ve 18’nci yüzyıl çinilerinin en güzel örnekleridir.

Sır boyama tekniğiyle yapılmış çinilerin bazıları İznik ve Kütahya, bazıları ise Tekfur sarayı çinileridir. Alt pencerelerin üstünde, çini üzerine hat sanatının güzel örnekleri işlenmiştir. Minber: mermerdir ve geometrik geçmelerle süslüdür. Vaaz kürsüsü: ahşap ve sadedir. Beyaz taşlı minare: yanının sağındadır. Cami: 1744, 1938 ve 1982 yıllarında restore edilmiştir.

Mehmet Ağa Türbesi

Külliyenin güneydoğu köşesindedir. Kare planlıdır. Türbenin üstü, sekizgen kasnağa oturan bir kubbeyle örtülüdür. Kesme küfeki taşından inşa edilen türbe, taş ve tuğla dizileriyle oluşan almaşık duvarlı camisine kıyasla daha imtiyazlı bir tasarım gösterir. Kuzeydeki basık kemerli kapı, sade olmakla birlikte bir kitabesi bulunmamaktadır.

Türbenin giriş cephesinde, bir zamanlar var olan ahşap direkler günümüze ulaşmamıştır. Türbenin giriş cephesinde kapı, onun iki yanında birer alt pencere, daha yukarıda üç adet tepe penceresi bulunur. Günümüzde badana ile kapatılan iç mekanda, yapıldığında kalem işleri bulunuyormuş. Türbede: 1590 yılında ölen Mehmet Ağanın kabri buradadır. Türbe çok yıpranarak günümüze ulaşmış, yıkılmaması için geçici demir profillerle desteklenmiştir. Kubbesi kurşun kaplıdır.

Mehmet Ağa Kütüphanesi

Kütüphane bölümü, parmaklıklarla harimden ayrılmıştır. Bu kütüphanede bulunan eserler: son olarak 1949 yılında Süleymaniye Kütüphanesine nakledilmiştir. Kütüphane koleksiyonu: Tayfur Ağa, Pertevniyal Sultan ve Mahpeyker Kösem Sultan vakıf kitapları eklenerek oluşturulmuştur. Kütüphane kitapları en son olarak 1949 yılında Süleymaniye kütüphanesine taşınmıştır.

Mehmet Ağa Darul Hadisi-Medresesi

Mehmet Ağa camisinin güneyinde, iki sokağın birleştiği yerdedir. Darul Hadis: içinde hadis ilminin okutulduğu medresedir. En yüksek medrese sınıfındadır. Banisi Haşebi Mehmet Ağa’dır. 10 odalı bu medreseden, günümüzde sadece bazı duvarları ulaşmıştır ve halen odun deposu olarak kullanılmaktadır.

Mehmet Ağa hamamı

Camimin kuzeybatısında bulunan ve Sinan eseri olmayan hamam, 1585-1586 yıllarında eklenmiştir. Bu çifte hamamın ismi tezkirelerde bulunmaz. Hamam, cami içinden parmaklıklarla ayrılmış kısımdadır.

ismail ağa camii.0 — İstanbul Çarşamba İsmail Efendi Camii-Medresesi

İSMAİL EFENDİ CAMİİ-MEDRESESİ

Çarşamba semti, bu cami ve medrese çevresinde kümelenmiştir. Bu küçük cami: Manyasızade caddesinde, iki dar sokağın çakıştığı köşededir. Hani küçük kelimesini kullandım da bu kelime aslında büyük anlam ifade etmektedir. Çünkü bu gösterişsiz caminin en büyük özelliği: dünyada “Kabe” ölçülerine göre yapılmış tek cami olmasıdır. Caminin boyutları Kabe ölçülerine göre yani 9 x 11 metre olarak yapılmıştır. Her bir yüzeyin ölçüsü, Kabe gibi farklıdır. Cepheler: 11.68 m, 12.04 m, 10.18 m ve 9.90 m. dir.

Hatta: caminin, camiyi yaptıran Şeyhülislam İsmail Efendinin evi iken camiye dönüştürüldüğü söylenir. Ebu İshak İsmail Efendi: 1645 yılında burada doğmuş ve 18’nci yüzyılda Şeyhülislamlık yapmış ve ardından Şeyhülislamlıktan azledilmiş Osmanlı din adamıdır.

Cami: 1723 yılında yaptırılmıştır. Ancak bu camiyi yaptırırken, buranın farklı bir şekilde olmasını istemiştir ve bunda başarılı olmuştur. Çünkü cami birçok yönden diğer camilerden farklıdır. Kagir ve kubbeli cami, Lale devri Osmanlı mimarisinden barok üsluba geçiş dönemi örneklerindendir. Fevkani olduğundan merdivenlerle çıkılır. İki katlıdır. Caddedeki kemerli kapıdan geçilerek avluya girilir. Avludan merdivenle beş gözlü, üzeri beş küçük kubbeli son cemaat yerine girilir.

Ana kubbenin iyi yanında, küçük üçer kubbe bulunur. Caminin içinde, cemaat bölümünde, sekiz mermer sütunun üstünde, kadınlar mahfili bulunur. Buranın üstünde, beş küçük kubbe vardır. Cami: 1894 yılındaki büyük İstanbul depreminde harap olur, minaresi yıkılır. Ardından bir süre: yöredeki bakırcı ve kalaycılara mekan olur. 1952 yılında ise Vakıflar İdaresi tarafından aslına sadık kalınarak onarılır ve yeniden ibadete açılır.

Bu yenileme sırasında, son cemaat yerinin yanına, harim büyüklüğünde betonarme bir bina yapılarak cami genişletilmiştir. Eski şadırvanın yerine de bugünkü mermer hazneli, barok kabartmalı şadırvan yapılmıştır. 1988 yılında, son cemaat yerinin arkasına, betonarme, tavanı beton, iki katlı, geniş bir ilave daha yapılarak namaz kılma mahalli büyütülmüştür.

Minare: caminin sağ tarafındadır, kesme taştan örülmüştür ve tek şerefelidir. Girişi kadınlar mahfilindendir. Caminin kuzeyinde bulunan, iki katlı ve cephesi dışa taşkın Sıbyan Mektebi, günümüzde misafirhane olarak kullanılmaktadır. 1748 yılında Şeyhülislam Esat Efendinin yaptırdığı bina da günümüzde Kur-an Kursu olarak kullanılmaktadır.

İsmail Efendi, 1723 yılında cami inşaatı bittiğinde hastalandı ve 8 Ağustos 1725 tarihinde öldü. Ertesi günü, cami haziresine defnedildi. (etrafı çevrili, girilmesi yasak bölümde) Bu sülaleden daha sonraki Osmanlı döneminde Şeyhülislamlık yapmış 4 kişinin daha mezarı cami haziresindedir.

darüşşafaka lisesi.0 — İstanbul Çarşamba Darüşşafaka Lisesi

DARÜŞŞAFAKA LİSESİ

Darüşşafaka cemiyeti, 1868 yılında Türk tarihinin okul amaçlı ilk binasının inşaatına başladı. Çünkü okul olarak genellikle eski konak ve kışla binaları kullanılıyordu. Okul binası: İtalyan mimar Barironi tarafından tasarlandı ve Dolmabahçe Sarayı mimarbaşı Ohennes Balyan tarafından yapıldı. 29 Haziran 1873 tarihinde okul parasız yatılı ve özel stütü ile kapılarını açtı.

Kız ve erkek öğrenciler aynı çatıda eğitim yapacak şekilde düzenlendi. 1993 yılında Darüşşafaka Lisesi, öğrenci sayısındaki artış nedeniyle, yüzyılı aşkın süredir kullandığı binadan, Maslak kampüsüne taşındı. Okul binası da, yüksek okul yapılmak üzere Ziraat Bankasına satıldı. Aradan geçen sürede, yüksek okul yapılmadı, daha sonra Milli Eğitim Bakanlığına devredilen bina, günümüzde İmam Hatip Lisesi olarak kullanılacaktır.

molla murat kütüphanesi.1 — İstanbul Çarşamba Murat Molla Kütüphanesi

MURAT MOLLA KÜTÜPHANESİ

Tevfik Cafer mahallesi, Murat Molla Sokaktadır. Rumeli Kazaskeri Damatzade Şeyh Murat Molla: ilk olarak Sultanselim civarında 1769 yılında önce tekkesini yaptırmıştır. (Bu tekke yangında yanarak yok olmuştur.) Daha sonra: yani tekke bittikten sonra, 1775 yılında kütüphaneyi yaptırmıştır. 1773 yılından itibaren tekke ve kütüphanenin masraflarının yazıldığı olduğu Evkafının hesap defteri bulunur. Kütüphanenin tekke binasıyla yakın ilişkisi vardır. 1896 yılındaki bir sayıma göre, kütüphanede 1836 kitap bulunmaktadır.

1910 yılında bazı vakıf kütüphaneleri binaları yenilenmesi durumunda kitapları buraya taşınmıştır. Çarşambadaki Esad Efendi ve Ali Paşa civarındaki Saliha Hatun kütüphaneleri de buraya taşınmıştır. Cumhuriyet yıllarında da bazı kütüphaneler buraya nakledilmiş, tekke ve zaviyelerin kapatılması nedeniyle daha fazla bağış alınmış ve buradaki kitap sayısı 10.825 olmuştur. 1949-1954 yılları arasında, kütüphanedeki diğer koleksiyonlar Süleymaniye Kütüphanesine devredildi ve burada sadece Murat Molla koleksiyonu bırakıldı.

Bu koleksiyonda 1856 kitap bulunuyor. Kütüphaneyi oluşturan iki binadan, biri küçük diğeri büyüktür. Binalar kare planlıdır. Kapıdan içeri girildiğinde sol yanda: kütüphane memurunun oturması için kubbeli bir büyük oda görülür. Hatta kütüphaneye girilince, insana bir mabet haşmeti ve duygusu verir. Asıl kubbe, 60 cm çapında, dört büyük beyaz mermer sütuna istinat ettirilmiştir. Bu sütunlar da eski Bizans binasından alınmıştır.

Düz devam edildiğinde ise, üstü tonozla örtülü bir Bizans binasının zemin katı üzerine yapılan, kütüphane bulunur. Kütüphanenin üstüne yapıldığı Bizans binası, Bizans yapılarını tetkik eden araştırmacı Mortman’a göre, Aya-Lorya denen bir dini yapıdır. Tekke yıkıldıktan sonra: bahçede bulunan ve uzun zamanın ardından yıkılan Bizans yapısının temelleri üzerine, gerek bu yapının taşları kullanılarak ve gerekse dışarıdan getirilen taşlarla kütüphane inşa edilmiştir.

Kütüphane 12 metre kare civarındadır. Türk-İslam mimarisinin erken dönem örneği olarak önem taşır. Karahanlılar camilerinden başlayarak, ardından Anadolu’da 15’nci yüzyıl ortalarından itibaren Osmanlı cami tasarımında geliştirilen, merkezi kubbeli ve dört yarım kubbeli şemayı yansıtır. Kitapları rutubetten korumak için yapıda küçük pencereler açılmıştır.

Binanın kapısı üzerinde bulunan kitabenin metni, dönem şairi Fitnat Hanıma (Murat Mollanın eşidir) aittir. 1999 depremde yapı hasar görünce, buradaki kitaplar Süleymaniye kütüphanesine taşınmıştır.

Lokmacı dede türbesi.0 — İstanbul Çarşamba Lokmacı Dede Türbesi

LOKMACI DEDE TÜRBESİ

İsmail Ağa camisi yakınında, Lokmacı Dede sokağındadır. İsmi: Seyyid Şeyh Ahmet İzzet Efendidir. Ahmet İzzet Efendi: Sultan II. Mahmut döneminin önemli kişilerinden Emin Efendinin oğludur. Çocukluğunda gördüğü bir rüya üzerine: Sineklibakkal’daki, Kuşadalı Halveti hazretleri tekkesine katılmış ve onun gözde halifelerinden biri olmuştur. Ahmet İzzet Efendi: ömrünün son yıllarını imamlık ve şeyhlik yaparak geçirir. Fakirlere ve öğrencilere destek verir, yedirip içirirdi. Önemli özelliklerinden birisi de hastalara bakıp dertlerine deva olmasıdır. Çaresiz insanlara yol gösterirdi.

KOVACI DEDE CAMİİ

Yavuz Selim ilköğretim okulunun yanındadır. Halveti Şeyhi Sevindik Şucaaddin tarafından 15’nci yüzyıl sonlarında yapılmıştır. Aslında zaviye iken 17’nci yüzyılda Vardarlı Kovacızade Şeyh Mehmet Efendi tarafından minber koydurulmuştur. Zamanla harap olan yapı, 1984 yılında tekrar inşa edilmiştir.

aspar.1 — İstanbul Çarşamba Aspar Sarnıcı-Çukurbostan

ASPAR SARNICI-ÇUKURBOSTAN

Çarşamba semti içindeki burası “Çukurbostan Parkı” olarak isimlendirilmiştir. Kuzeyinde Sultan Selim caddesi, güneyinde Yavuz Selim caddesi vardır.

Burası İstanbul şehrinde Bizans döneminden kalma açık bir sarnıçtır. Osmanlı döneminde halk arasında açık hava sarnıçlarına “Çukurbostan” denilmiştir. Bu sarnıca Bizans kaynakları “Xerokipion” ismini vermişlerdir. Çünkü: bu sarnıçların üstü açık bırakıldığında, o zamanlar açık havanın suyu temizlediğine inanılıyordu. Ancak yine bazı varsayımlara göre, sarnıçların üstünün açık bırakılmasının sebebi: bu sarnıçlarda, tarlaları sulamak için gereken suyun toplanmasının sağlanmasıdır.

Ancak Belgrad Ormanlarında bazı bentlerin yapılmasının ardından, bu sarnıçlar kullanılmamaya başlanmıştır. Öte yandan, yapılan bazı araştırmalara göre, bu tesislerin su sarnıcı değil, askeri kışla olarak kullanıldıkları da iddia edilmektedir. Bu iddiayı destekleyen ise: bu sarnıçlar yapılırken, suyun dışarıya sızmaması için iç yüzeyleri ve sarnıcın tabanının su geçirmez bir sıva ile kaplanmamış olmasıdır. Duvarların iç yüzeyinde, sıva izine rastlanmamıştır.

Ayrıca su toplama havuzu olarak yapılan tesislerde, tabanda, suyu tutacak şekilde, büyükçe taş plakalar kaplanıyordu. Su sızdırmazlığı için taş plakaların arasına özel bir derz dolgusu yapılıyordu. Ancak günümüzde, bu tür su sarnıcı olarak nitelendirilen yerlerin tabanlarında sadece toprak dolgu vardır ve taş plakalarla kaplanmamıştır. Bu yüzden, bu tesislerin su sarnıcı değil, bir askeri kışla olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir. Son bir not, Çarşamba Çukurbostan olarak anılan tesiste, çok önemli bir yapının kalıntılarına rastlanmıştır. Tesisin kuzeydoğu köşesinde bulunan harabenin Geç Roma dönemine ait bir hamam olabileceği düşünülmektedir.

Sarnıcın İmparator Leon I (457-474) yılları arasında General Aspar tarafından yaptırılmıştır. Germen kökenli bir ordu komutanı olan General Aspar, İmparator Leo I emriyle 471 tarihinde idam edildiğinden, sarnıcı yapım tarihi bu tarihten öncedir yani muhtemelen 459 veya 460 yılı olduğu düşünülmektedir. Bizans kayıtlarına göre, sarnıcın çevresinde: Manuel ailesine ait bir saray ve Kaioma ve St Thedosie ailelerine ait manastırlar bulunuyordu. Sarnıcın uzun kenarı 151 metredir. Dikdörtgendir. Derinlik 10.80 metredir. Zemin zamanla toprakla dolduğu için günümüzdeki derinlik 8 metre civarındadır. Duvar kalındığı 5 metredir. Duvar yapımında tuğla ve küçük taş dizileri bir sistem dahilinde kullanılmıştır.

Sarnıç, Bizans’ın son dönemlerinde önemini kaybederek kurumuştur. 1540 yılında İstanbul’a gelen gezgin Gylles’in yazdıklarına göre, o tarihte burası bir bahçedir. Çünkü Osmanlı kültüründe, akan suyun temizliğine, duran suyun pisliğine olan inanış vardır ve bu sarnıçlar kullanılmamıştır. Fetihten sonra, içine evler yapılmış ve bir mahalle oluşturulmuştur. Ama yerleşim yerleri, bir yangında yok oluştur. 1940 yılında burada bir kısım ahşap evler ve bir mescit bulunuyordu.

1950’li yıllarda ise bu ahşap evler ve mescit yıkıldı. Betonarme binalar yapıldı. 1985 yılında buradaki tüm binalar istimlak edildi ve yıkıldı. Sarnıcın zeminine beton döküldü ve bir süre semt pazarı olarak kullanıldı. Ancak pazarcılar bulundukları yeri terk edip buraya gelmediler. Ardından günümüzde buraya basketbol sahası, park ve büyükçe bir otopark yapıldı.

sultan sarnıcı.0 — İstanbul Çarşamba Sultan Sarnıcı

SULTAN SARNICI

Aspar sarnıcının karşısında, Darüşşafaka Lisesinin köşesindedir. Ancak burası kapalı sarnıçtır. İstanbul’un en büyük kapalı sarnıcıdır. Yapım tekniği ve bezemeleri değerlendirildiğinde muhtemelen İmparator I. Theodosios (379-395) döneminde yaptırılmıştır. Şehrin 4’ncü tepesinin su ihtiyacı karşılanıyormuş. Ana mekan, düzenli aralıklarla yerleştirilmiş, 7 granit ve 21 beyaz mermer olmak üzere toplam 28 sütunludur.

Bu sütunlarla birbirine paralel beş dikdörtgen bölüme ayrılmıştır. Kalın taşıyıcı duvarlar üstünde, birbirinden farklı olan özenle işlenmiş korint tarzında başlıklar vardır. Birkaç sütun gövdesinde ve başlıkların taşıdığı tuğla kemer ayaklarında haç monogramları ve yapan ustaya ait olduğu düşünülen bazı harfler vardır. Sarnıcın ölçüleri: 29 x 19 metredir. Bizans dönemi için çok önemli olan bu sarnıç, daha sonra uzun yıllar boş kalmış, iplik bükücüler ve marangozlar tarafından kullanılmıştır. Bu esnada yapı tahrip edilmiş ve doğal dokusu kaybolmuş, burası atık malzemelerin depo edildiği bir yer haline dönüşmüştür.

2000 yılında sarnıçta büyük bir restorasyon çalışmasına girişilmiştir. 260 kamyon çöp ve moloz çıkarılmıştır. 7 yıl süren restorasyon çalışmaları sonucunda burası kongre, seminer, konferans gibi toplantılar ve özel organizasyonlara ev sahibi yapacak bir mekan haline dönüştürülmüştür. Ayrıca burada bir restoran hizmet vermektedir.

İstanbul Mahmutpaşa

mahmutpaşa külliyesi.1 — İstanbul Mahmutpaşa

Fatih ilçesinde, Eminönü semtindedir.

Mahmut Paşa: Fatih Sultan Mehmet’in ve halkın çok sevdiği, Rum Sırp melezi dönme vezirdir. Kendisi: Sırbistan’da despotluk yapan ve bir zaman İmparatorluk hanedanı olmuş “Angeli” ailesinden gelmektedir. Osmanlı’da: artık imparatorluk boyutlarına varan yeni devlet örgütlenmesinde önemli katkıları olmuştur. Enderun’dan çıkan ilk sadrazamdır. Güçlü bir kişiliği vardır. Yeni bir dini benimseyen pek çok kişi gibi, o da yeni inancında oldukça sofu idi.

1474 yılında Mahmut Paşanın idam edilmesi hakkındaki söylentiler

Bir süre sonra, Sultan II. Mehmet ve Mahmut Paşanın arası açılır. Mahmut Paşanın aşırı sertliğini içine sindiremeyen Padişah: halkın çok sevdiği veziri katlettirir. Fundamentalist akımlara yakınlık duyduğu ve bu yüzden idam edildiği düşünülmektedir. İdam edilmesine ait bir diğer söylenti: Şehzade Mustafa’nın ölümüne sevindiği ve aslında Rum Mehmet Paşanın kendisini Fatih Sultan Mehmet’e kötülemesidir. Peki, Mahmut Paşa, Şehzade Mustafa’nın ölümüne neden sevinmiştir diye bir söylenti çıkar. Hikayenin esas ilginç bölümü buradadır.

Çünkü: Şehzade Mustafa, Mahmut Paşanın genç karısına göz koymuştur ve Paşa, genç karısını boşamak zorunda kalır. Şehzade ölünce, Mahmut Paşa yas kıyafeti olan siyah kaftan giymez ve bunun üzerine Fatih Sultan Mehmet tarafından idam ettirilir. Ancak sonra pişman olur ve cenazesine katılır. Ancak halk ve asker, Paşanın idam edilmesini iyi karşılamaz.

Hatta idam edildikten sonra “Ebedi Sadrazam” diye anılmaya başlanır. Bir söylentiye göre, işlerinde sorunları olan İstanbullular: bunların halledilmesini istedikleri evrakları, Sadrazamın sandukasının ayak ucuna bırakır, ertesi günü gelip o kağıtları aynı yerden alarak ilgili mercilere verirlerdi. Çünkü bunların Mahmut Paşa tarafından manen imzalanmış olduğunu düşünürlerdi.

Bir başka söylentiye göre: devletle işleri olanlar burada önce türbeye bağışta bulunurlar ve ardından, orada işi bilenlere dilekçe yazdırırlardı. Dilekçenin burada yazdırılmasının etkili olduğu düşünülürdü.

Mahmut Paşa: bu bölgede bir cami, hamam ve çarşıdan oluşan bir külliye yaptırmıştır. Fatih külliyesinden sonra 15’nci yüzyılın en önemli yapı gurubudur. 1460-1462 yılları arasında tamamlanan külliyenin mimari Atik Sinan’dır.

Ancak günümüze sadece cami ve türbe ulaşmıştır.

mahmutpaşa.alışveriş.1 — İstanbul Mahmutpaşa Çarşısı

MAHMUTPAŞA ÇARŞISI

Çarşı ilk yapıldığında, 265 dükkan bulunuyormuş. Bunların çoğu, 17 ve 18’nci yüzyıllarda, burada yaptırılan dev boyuttaki hanlarda yerleşmiştir.

mahmutpaşa camii.1 — İstanbul Mahmutpaşa Camisi

MAHMUTPAŞA CAMİSİ

İstanbul’un fethinden sonra kronolojik sıraya göre yaptırılan üçüncü camidir. (Eyüp Sultan ve Fatih Camisinin ardından yaptırılmıştır)

1463 yılında Mahmut Paşa tarafından yaptırılmıştır. Caminin adı kesin olarak bilinmeyen (bir ihtimal Tusteren kilisesi) bir kilisenin üzerine yapıldığı hakkında bir rivayet olsa da, bu konuda herhangi bir kanıtlanmış bilgi yoktur. Ama burada hemen bir ayrıntıdan daha doğrusu caminin yapılması sırasında yaşanan ve günümüze aktarılan bir olaydan söz etmek istiyorum.

Caminin yapımı oldukça uzun sürmüş yani geç bitirilmiştir. Çünkü: Padişah’tan aldığı izinle caminin yapımına başlanıldığında, kilise kalıntıları yıktırılıp caminin temeli için toprak kazılırken, iki küp dolusu altın bulunur. Mahmut Paşa: durumu Sultan Mehmet’e ilettiğinde, Sultan altınları Mahmut Paşa’ya bağışlar. Bunun üzerine, Mahmut Paşa “caminin inşası için gerekli para yerinden çıktı” diyerek mimar ve işçilere: istedikleri zaman ve istedikleri süre kadar çalışmaları iznini verir ve çalışmaya kimsenin zorlanmamasını ister. Bu yüzden, cami 7 yılda tamamlanır.

Şehrin en eski camilerinden biridir ve aynı zamanda şehirdeki ilk büyük anıtsal eserdir. Ancak bu ölçüde büyük olması, Mahmut Paşanın zenginliğini ifade eder, yani sadece bir vezir için oldukça büyük ölçeklidir.

Mimari

Mimari: Bursa dönemi erken Osmanlı mimarisi üslubundadır. Mekanın düzenlenmesinde ters “T” harfi şekline benzerlik görüldüğünden, bu tür planlı camilere Ters T tipi planlı cami denir. Namaz kılınan ana mekanın üstü: kubbeyle örtülü yanlardan bitişik mekanlar: dervişlere veya resmi dairelere ayrılmıştır. Bu yüzden “Tabhaneli” veya “Zaviyeli” cami de denir.

Caminin orijinalinden günümüze kalan mermer kapısı muhteşem güzelliktedir. Kapı kemerlerinin üstünde kitabe ve yanlarda yazılar vardır. Kapı çerçevesinin düzlüğüne, sonradan tamir kitabeleri yazılmıştır. Bu kitabede hicri 868 tarihi caminin yapılış tarihi olarak yazılıdır. Kapının çerçevesi işlemeli mermerdir ve yanında Sultan III. Osman’a ait bir tamir kitabesi bulunur.

Duvarlar az pencereli ve ağır görünümlüdür.

Son cemaat yerine; ortada beşik tonozlu ve iki yanında, ikişer yuvarlak kubbeli bir mekandan girilir. Bu yapı: Bizans kiliselerindeki narteksi andırır. Buradaki sütunlar ilgi çeker. Bunlar çok kalın ve sekiz kenarlıdır.

Mihrap duvarı yüksektir ve sivri bir kemerle biter. Üzerinde ise dört tane sivri kemerli pencere bulunur.

İşlemeli mermerden yapılmış mihrap ve minberdeki motifler ve işçilikler farklı devirde yapıldığından birbirinden farklıdır. Üstlerindeki bitki motifleri, çağına ait olmadıklarını açıklar.

Hünkar mahfili 1828 yılı yapımıdır. Altı sütun tarafından taşınır, ahşap ve yeşil renk boyalıdır. Öncesinde dış mekandan ayrı bir girişle ulaşıldığı ve kapı olarak kullanılan pencere ile Hünkar Mahfili arasında irtibatı sağlayan ancak günümüzde olmayan bir ara kat olduğu düşünülmektedir. Günümüzde buraya sonradan ilave edilmiş, ahşap bir merdivenle çıkılır.

Caminin ana mekanı: dikdörtgendir. 26 x 12 metre büyüklüktedir. Burası, birbirinden bir kemerle ayrılan iki kareden oluşur. Karelerin üstünü: eşit büyüklükteki iki kubbe örter. Kubbenin çapı 10.45 x 11 metredir. Böylece iç mekan genişletilmiştir. İki yanlarda ise küçük kubbeli tabhaneler yani konuk evleri vardır. Camide toplamda 18 kubbe bulunur.

O devirlerde Türk mimarları, ana mekanı genişletirken, bunun üstünü tek bir kubbeyle örtmekte zorlanıyorlardı.

Minare: kesme taştan, tek şerefelidir ve 1936 yılına yapılan restorasyon sonucu günümüzdeki şeklini almış, özgün çizgilerini yitirmiştir.

Avluda bulunan sebil ve çeşme: Darüssade Ağası Mustafa Ağa tarafından yaptırılmıştır.

Mahmut Paşanın katledilmesinin ardından yıkandığı taş: cami avlusunda, son cemaat yerinin karşısında durmaktadır.

1755 yılında çıkan yangında hasar gören cami, Sultan III. Osman tarafından tamir ettirilmiştir. 1766 yılındaki depremde cami yıkılır, 1785 yılında tamir görür. Bu tamiratlar nedeniyle, caminin özellikle içindeki bezemelerin birçoğu orjinalliğini yitirmiştir.

Mahmut Paşa Türbesi

Caminin arkasında, mihrabın önündeki hazirede: Paşa’ya ait sekizgen bir türbe vardır. 1473 yılında yapılmıştır. Giriş kapısı üstünde, üç satırlık inşa kitabesi ve 1730 tarihli onarım kitabesi bulunur.

Türbe: küfeki taşından, sekizgen plan üzerine inşa edilmiştir. Kubbesi 7.36 metre çapında bir kubbele örtülüdür.

İstanbul’daki en güzel türbelerden birisidir. Çünkü: türbenin dış yüzeyleri: lacivert, firuze ve yıldız motifli çinilerle kaplıdır. İstanbul’da dış yüzü çini kaplı tek türbe burasıdır. Kullanılan çiniler: İznik çinilerinin ilk parladığı döneme aittir. Renkler: Osmanlıdan çok Selçukluları hatırlatır.

Yani İstanbul’da Selçuklu türbe özelliğini gösteren tek yapıdır. Türbenin içinde ise hiç süsleme yoktur. İç zeminde: ahşap döşeme ve bunun altında özgün tuğla döşemesi görülür. Türbenin ortasında, mermer bir kaide üstünde, Mahmut Paşanın sandukası ve kapı tarafında ise oğlu Mehmet Beye ait daha küçük bir sanduka bulunur.

mahmutpaşa hamamı.1 — İstanbul Mahmutpaşa Hamamı

MAHMUT PAŞA HAMAMI

Caminin kuzeyindedir. İstanbul’un en eski hamamıdır. Hamamın ana giriş kapısındaki kitabede 1466-1467 tarihleri yazılıdır. Çifte hamam olarak inşa edilmiştir. Kadınlar kısmı 1755 yılındaki yangında yanarak yok olmuş, bu bölüm 1878 yılında yıkılarak yerine “Abud Efendi Hanı” yaptırılmıştır. Günümüzde sadece erkekler kısmı ayaktadır. Hamamın mukarnaslı kapı nişi ve cephesi çok güzeldir. Kubbesi ise 26 metre yükseklikte ve 17 metre çapındadır.

Hamam 1953 yılında restore edildikten sonra bir süre hamam olarak kullanılmıştır. Ardından bir depoya ve son olarak 1990 yılında bir çarşıya dönüştürülmüştür.

KÜRKÇÜ HAN

Caminin kuzeyinde, Mahmutpaşa yokuşundadır.

Burası: Mahmut Paşa tarafından, 1453-1460 yılları arasında hamamla birlikte Kervansaray olarak yaptırılmıştır. Bir zamanlar “Kurşunlu Han” olarak isimlendirilen yapı, günümüzde “Kürkçü Han” olarak tanımlanır.

128 metre uzunluğunda ve 70 metre genişliğindeki yapının alt katında 48 ve üst katında 50 oda bulunur. Daha sonra, zemin katın üzerine, Hacı Kürkçü Ahmet Ağa isimli bir kişi tarafından küçük bir cami yaptırılır. Kubbe 1900’lu yıllarda çökmüş ve ikinci avluya zarar vermiştir. Bu yüzden, ikinci avludaki yapıların pek çoğu yeni tarihlidir.

Hana ismini veren 7-8 kürkçü dükkanı zaman içinde kapanmıştır. Dokuma ve çorap atölyeleri de yoktur. Günümüzde burada çeyizlik dükkanlar, tuhafiyeciler, yüncüler ve gelinlikçiler doludur.

MAHMUT PAŞA MEDRESESİ

1470’li yılların başında caminin doğusunda inşa edilen medreseden günümüze sadece bir dershane ulaşmıştır. Yapının bütünü 20’nci yüzyıl başında yıkılmıştır. Yapının günümüzde dershanesi dışında kalan arsasında bir İlköğretim okulu bulunmaktadır. Dershane: 6.80 x 7.5 metre ebatlarındadır.

BÜYÜK YENİ HAN

Mahmutpaşa’da Çakmakçılar Yokuşundadır.

Sultan III. Mustafa döneminde, 1764 yılında mimar Tahir Ağa tarafından yapılmıştır. Yapıldığı dönemde sarraflar tarafından kullanılan yapı, İstanbul’un işgal dönemlerinde işgal kuvvetlerince karargah olarak kullanılmıştır. Memurlara borç para veren bir kuruluş olan Emniyet Sandığı da burada açılmıştır. Bankalar caddesindeki hanların yapılmasından sonra, sarraflar buradan ayrılmıştır. Han: düzgün olmayan dikdörtgen şekilde, 3 katlı, 2 avlulu, 173 odalı ve 40 dükkanlıdır.

büyük han.1 — İstanbul Mahmutpaşa Büyük Valide Han

BÜYÜK VALİDE HAN

Mahmutpaşa’da Çakmakçılar Yokuşu ve Fincancılar Yokuşu arasındadır.

1635 yılında: Sultan I. Ahmet’in eşi Kösem Sultan tarafından Üsküdar’daki Çinili Külliyesine akar sağlamak için yaptırılmıştır. Hanın bulunduğu yerde, önceden bir Bizans yapısı bulunduğu tahmin edilmektedir. Söylentiye göre: Kösem Sultan, servetini bu hanın bir odasına saklamıştır. Kösem Sultan: IV. Mehmet’in eşi ve gelini Turhan Hatice Sultan tarafından, Başlala Uzun Süleyman Ağa ve birkaç has odalı tarafından 2-3 Eylül 1651 yılında, odasında bir perde ipiyle boğularak öldürülmüş, serveti de yağmalanmıştır.

200 den fazla odası bulunan han, İstanbul’un en büyük hanlarından bir tanesidir. Kösem Sultanın ölümünden sonra, bir kısmı hazineye kalmıştır. Cumhuriyetten sonra da bazı odalar Vakıflara geçmiştir. Vakıflar Başmüdürlüğü, 1940’lı yıllarda bu odaların bir kısmını satmıştır. Maliklerinin çok olması nedeniyle bakımsız kalan hanın odaları: yüzyılın başında ise çoğunlukla İranlıların oturduğu bekar odaları olarak kiralanmıştır.

Burada, Osmanlı imparatorluğunun ilk Ermeni matbaası 1567 yılında kurulmuştur. (İlk Türk matbaasının kuruluş tarihi 1728 yılıdır) İstanbul’da ilk Kuran-ı Kerim: Şeyhülislamdan fetva alınamayınca, buradaki matbaada, İranlılar tarafından gizlice basılmıştır. 19 Ağustos 1906 tarihinde bakımsızlıktan bir kısmı çöken bina, 1931 yılında valilik tarafından kapatılmıştır.

James Bond’un “Skyfall” isimli filmi, bu hanın çatısında çekilmiştir.

ÇUHACILAR HANI

Mahmutpaşa yokuşunun başında, Kılıççılar sokağı ile Çuhacı Han sokağı arasındadır. Lale devrinin Sadrazamı İbrahim Paşa tarafından çuhacı esnafı için yaptırılmıştır. Adı “Çuhacılar Hanı” olarak kalmasına rağmen, günümüzde içinde kuyumcu atölyeleri bulunmaktadır. 29 Eylül 1755 tarihindeki büyük yangında yanan han, tamir edilerek günümüzdeki görüntüsüne kavuşmuştur.