İlginç olan şu ki: Araban bir ilçemizin adı olduğu kadar, aynı zamanda, Türk Sanat Müziğinde bir makam olarak da biliniyor. Yolları her ne kadar sıkıntılı olsa da, toprak zenginlerinin bol olduğu bu yöremizde, yoğun pamuk üretimi yapılmaktadır. Zor bir ilçe, yerel imkanların pek yoğun olarak kullanılamadığı bir yer. Ama, bir zamanlar, yani tarihi süreçte, üst düzeyde önem kazanan bir yer olduğunu unutmamak gerekir.
ULAŞIM
Araban: İç Anadolu bölgesine açılan yolların kavşağında olması nedeniyle önem kazanmaktadır. Bunun sonucu olarak: Mezopotamya’dan gelen kervanlar tarafından yoğun olarak kullanılmıştır.
Evet, Araban ilçesi, bağlı bulunduğu Gaziantep iline, 67 km. uzaklıktadır.
TARİHİ
Yerleşim yerinin ortaçağ dönemindeki ismi “Raban” dır. O dönemde, burası, Urfa Bölgesi Haçlı Kontluğuna bağlı, önemli bir merkez konumundaydı.
Araban kalesi: Ermeniler ve Urfa Haçlı Kontluğu arasında sık sık el değiştirmiştir. 1112 yılından itibaren Haçlılar tarafından ele geçirilen kale; 1120 yılında, Antakya krallığı tarafından alınır. Tüm bu ele geçirmelerde, kalenin kolay ele geçirilemediği belirtilmektedir.
1150 yılında, bu kez, Sultan Mesud Kılıç: Araban iç kalesini ele geçirerek, Türk topraklarına katar. 1517 yılında ise, bölge Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılır.
Cumhuriyetin ilanını takiben ise, Araban, Altıntaş isimli bir kasaba iken, ismi değiştirilerek 1957 yılında ilçe haline getirilir.
GENEL
Bağlı bulunduğu Gaziantep ilinin kuzeydoğusundaki, Araban ovasında bulunmaktadır ve zaten, ismini, buradan almıştır. Deniz seviyesinden yükseklik: 1000-1500 metre arasındadır. Yerleşim yerinin denizden yüksekliği ise, 610 metredir. Yüzölçümü: 535 km. karedir.
Yerleşim yeri: Fırat nehrinin batısında ve bu nehre dökülen Karasu ırmağının kıyısında kurulmuştur. Karasu, araban ovasının içinden geçerek Fırat nehrine dökülür.
İlçe topraklarının çevresi, dağlarla çevrilidir.
Yöre insanının başlıca geçim kaynağı: pamuk, buğday, arpa, mısır ve mercimek ağırlıklı tarımdır. Yani, sanayi ve turizm gelişmemiştir.
GEZİLECEK YERLER
ARABAN KALESİ
İlçe merkezinde, 35 metre yükseklikte ve üzeri düz bir höyük üzerindedir. Altıntaş kalesi ismi de verilmektedir. Höyük boyutları: 85 x 95 metre boyutlarındadır.
Ortaçağ döneminde, Urfa Haçlı Kontluğuna bağlı önemli bir merkez olan ve Raban ismiyle anılan burada, yine o dönemden kalma bir kale kalıntısı bulunmaktadır. Ancak, yapının detayları ve planı, kim ve hangi dönemde yaptırıldığı hakkında ayrıntılı bilgiler bulunmamaktadır.
Günümüzde ise, bu kale yıkıntıları dışında, bu bölgede, yani tepe üzerinde, blok taşlarla inşa edilmiş ve cami olarak kullanılmış büyük bir yapı görülmektedir. Yani, burayı ziyaret ederseniz, günümüzde, cami ve medrese kalıntılarını görebilirsiniz. Çünkü, 1940 yıllarına kadar sağlam olan kalenin sur taşları, halk tarafından, inşaatlarda kullanılmak üzere sökülerek ortadan kaldırılmıştır. Özellikle cami kalıntılarını görmenizi öneririm. Çünkü: bu cami yapısı, Türk sanatı bakımından önemli özelliklere sahiptir. İbadet yeri, zeminin altındadır. İç mekan, savunma amaçlı kalın duvarlarla çevrilmiştir. Kıble duvarında iki hücre görülmekte, örtü sistemi önem taşımaktadır.
ANIT MEZARLAR
İlçe merkezine bağlı, 3 köyde, Roma döneminden günümüze kalan anıt mezarlar görülebilmektedir. Bu mezarların, Roma döneminde, bölgede yaşayan zengin, asil ve yönetici sınıfa ait Romalılar için yaptırıldığı düşünülmektedir. Her 3 mezarında birbirine yakın olmasının anlamı ise: bölgeden geçen ve Fırat nehrine paralel olarak uzanan, çok önemli iki yolun (doğu-batı ve kuzey-güney) kavşağında bulunmasındandır.
Bu tür Roma mezar yapılarında, genellikle: altta bir mezar odası, üzerinde açık sütun-kemer veya payeli bir bölüm ve onun üzerinde, üçüncü bölüm olarak, piramidal bir çatı bulunmaktadır.
Hisar Anıt Mezarı
İlçe merkezine bağlı, Hisar köyündedir.
Günümüze kadar sağlam olarak gelmesi büyük şanstır. Mezar yapısı: kesme taştan, bir platform üzerine yapılmıştır.
Yapının yüksekliği: 11 metredir. Süsleme açısından sadedir. Kim için, ne zaman yaptırıldığı bilinmemektedir. Ancak, muhtemelen MS. 2’nci yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. Ayrıca: piramidal çatı yapısının üzerinde bir sütun başlığı görülmektedir ki, bu başlık üzerinde, bir zamanlar bir heykel bulunduğu düşünülmektedir.
Elif Anıt Mezarı
İlçe merkezine bağlı Elif köyündedir.
Kesme taştan, yüksek bir kaide üzerinde yapılmıştır. Estetik bir görünüm göstermektedir. Yapılış tarihi ve yaptıran hakkında bilgi bulunmamakla beraber, muhtemelen MS.2’nci yüzyıl sonu ile 3’ncü yüzyıl başlarında yaptırıldığı düşünülmektedir.
Hasanoğlu Anıt Mezarı
İlçe merkezine bağlı Hasanoğlu köyünde bulunmaktadır.
Kare planlı bir kaide üzerinde, kesme taştan yapılmıştır. Diğerlerine nazaran daha itinalı ve estetik yapılmıştır. Ancak, kuzey ve güney duvarlarının bütünü ve kaidenin ise, yarıya yakın bölümü yıkılarak günümüze ulaşmamıştır. Yapılış tarihi hakkında, kesin bilgiler olmamakla birlikte, muhtemelen MS.2’nci yüzyıl sonu ile 3’ncü yüzyıl başında yapıldığı düşünülmektedir.
KIRIK KÖPRÜ-SEPTİMUS SEVERUS KÖPRÜSÜ
Gümüşpınar köyü sırtlarında, Karasu ırmağı üzerindedir. Roma döneminden kaldığı düşünülmektedir. Zeugma şehrinin kuzeyinde, Fırat yolunun üzerindeki Antik Roma yolunun bitiminde bulunan köprünün, büyük olasılıkla: Scythica Lejyonu tarafından inşa edildiği sanılıyor. Adını ise, MS.192-211 yılları arasında yaşamış, Roma İmparatoru Septimus Severus’tan almaktadır.
Bölge halkı tarafından, Kırık köprü olarak bilinen köprünün, günümüze yalnızca 4 gözü yıkılmış ve 1 gözü gelmiştir. Tek gözü sağlam olarak günümüze ulaşmış olsa da, büyük olasılıkla bir süre sonra, o göz de yıkılacaktır. Evet, köprünün uzunluğu: 120 metre, yüksekliği 30 metre ve genişliği 7 metredir. Köprü üzerinde: İmparator Septimus Severus, karısı J. Donma ve oğulları Caracalla ve Getta adına dikilmiş sütunlar bulunmaktadır. Oğullardan Caracalla imparator olunca: kardeşi Gatta’yı öldürtür ve onun adına dikilen sütunu da ortadan kaldırtır.
Gaziantep şehri tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazıma ulaşmak için.
