Beypazarı; Ankara’nın batısındadır. Atatürk Orman Çiftliği kavşağından; 98 km. sonra Beypazarı’na ulaşabilirsiniz. Öncelikle: Ankara-Beypazarı arasındaki yol güzel ve rahattır. Bir zamanlar, bu güzel yolun yapım çalışmaları sırasında Beypazarı’na gitmek tam bir rezillikti.
Ankara’dan İstanbul yönünü takip ederek çıktığınızda, bir süre sonra sağa yani Sincan-Ayaş yönüne dönmeniz gerekiyor. Sonra uzunca süre düz ilerleyeceksiniz ve Ayaş-Beypazarı tabelalarını takip ederek, Beypazarı’na yaklaşık 1.5 saatlik yolculuğun ardından ulaşabilirsiniz.
OTOPARK
Beypazarı merkezine girişte hemen sağ yanda bir otopark var, daha doğrusu bir sokağı otopark olarak ayırmışlar, oldukça büyük, saat farkı yok, ücretli, buraya aracınızı rahatlıkla park edebilirsiniz.
YOLCULUK
Ankara-Beypazarı yolu üzerinde: Ayaş ilçesini geçtikten hemen sonra domates tarlaları başlıyor. Mevsiminde (Ağustos-Eylül gibi) bu yoldan geçerseniz: domatesleri tarladan kendiniz toplayıp, tarlanın yanı başındaki sahibine tarttırıp parasını verebilirsiniz. Mevsim dışında: yine bu yol üzerinde: kilden yapılmış testi ve benzeri objelerin satıldığı yerler var.
Ancak özellikle dönüş yolunda hemen Ayaş merkezini geçtikten sonra sağ yanda bolca dükkan var, bunlarda yöresel ve organik olarak söylenen ancak pek inanmadığım birçok ürün satılıyor. Bunları ziyaret edip hoşunuza giden bir şeyler satın alabilirsiniz.
GENEL
Beypazarı denilince, ilk akla gelenler; Türk kültürünün güzelliğini, zevkini ve inceliğini yansıtan sıcak insanları ve 350 yıllık tarihi ahşap evleri, konakları, el sanatları, saray tarzı mutfağı ve havucudur.
Evet: burası, Türkiye’nin havuç ihtiyacının yüzde 60’ını karşılayan bir yerdir. Tam bir havuç deposudur. Bunu: burayı gezerken hissedeceksiniz. Bol miktarda, havuç suyu satan satıcılar göreceksiniz. Mutlaka tadın. Gerçekten, buranın havucunun tadı gayet güzeldir.
Havuç yanında; burada, görsel anlamda, gözünüze çarpacak olan: ahşap yapılar var. Bunlar: halen içinde insanların yaşıyor olması nedeniyle özellik arz ediyor. Eski yerleşimin en güzel örneklerini yansıtan bu yapıları gezmek, görmek ilginizi çekebilir.
Bunların yanında: Beypazarı’nda çok miktarda, yöreye has el işçiliği, küçük ürünler ve gümüş işlemeciliği göreceksiniz.
TARİH
Anadolu’nun tarihi seyrine bakıldığında, Beypazarı’nda: ilk çağda Hitit, Frig, Galad ve takiben Roma, Bizans ve daha sonra da Anadolu Selçuklu ve Osmanlı egemenlikleri görülür.
Roma döneminde, İstanbul-Ankara-Bağdat geçit yolu üzerinde, önemli bir durak olan ilçenin ilk adı: “Lagania” olup “kaya doruğu” anlamına gelir. Bu adı, sanırım, İnözü Vadisinin, iki yanındaki kaya bloklarından almaktadır.
MS. 6’ncı yüzyıla kadar, Lagania ismi kullanılır. Bizanslılar, MS.491 ile 518 yılları arasında, burayı piskoposluk merkezi haline getirirler. Bizans imparatoru Anastasios, İlçeyi ziyaret ettiğinde, İlçenin ismi “Anastasıopolis (Anastaiosun kenti) olarak değiştirilir.
Selçuklu döneminde Beypazarı; İstanbul-Bağdat yolu üzerinde, önemini devam ettirir. Osmanlılardan Orhan Bey’in Ankara’yı alması ile Beypazarı da Osmanlı egemenliğine girer ve Bursa Sancağına bağlanır.
İlçe, Osmanlı döneminde, toprak rejimi ve askeri sistemin bel kemiğini oluşturan, tımarlı sipahi merkezlerinden biri olur. Yöre; buradaki sipahi beyinin ve ticari, ekonomik hayatın yoğunluğuna istinaden “BEĞ BAZARI” ismi ile anılmaya başlanır.
1868 yılında ise, siyasi yönetimdeki yer değişikliği nedeniyle, Ankara’ya bağlı bir kaza konumuna getirilir.
NE SATIN ALINIR
Beypazarı’nda: özellikle: Demirciler Çarşısı ve Alaattin Sokakta gezerken: küçük tezgahlar üzerinde ve ahşap dükkanlarda bol miktarda satıcı göreceksiniz.
Bunlar: yiyecek maddeleri (ev makarnası, tarhana, ceviz içi, havuç suyu, buraya özgü incecik sarılmış zeytinyağlı yaprak dolma, kara dut suyu, üzüm pekmezi, çeşitli baharatlar, ıhlamur, yine buraya özgü ana maddesi havuç olan cezerye ve benzeri tatlı çeşitleri-havuç lokumu, cevizli sucuk ) satıyorlar.
Bunun dışında: küçük hediyelik eşyalar ve de özellikle: merakınız varsa, gümüş orijinli birçok çeşit takı alabilirsiniz. Bunun yanında: burada, çeşitli ve orijinal, doğal halindeki taşları bulabilirsiniz.
Evet en önemlisi, buraya özgü, “Beypazarı Kurusu” isimli, özellikle çay yanında aperatif olarak yenilen yiyecekten almayı sakın ama sakın unutmayın.
Türkiye’de, yalnızca Beypazarı’nda, taş fırınlarda üretilen ve tazeliğini bir yıl boyunca koruyan, çay saatlerinin vazgeçilmez lezzeti, Beypazarı kurusunu mutlaka satın alın.
Ancak: özellikle Alaattin sokakta gezerken, size bunları tattıracaklardır, fırından yeni çıkmış ve sıcak olmalarına rağmen, bence özellikle “tereyağlı” olanını tercih edin.
NE YENİR-NE İÇİLİR
Beypazarı’nda: hani denir ya, mutlaka tadın anlamında: incecik sarılmış, zeytinyağlı yaprak sarma dolmayı tadın. Özellikle: Alaattin Sokakta bulunan tarihi konaklardan birinde yemek molası verebilirsiniz.
Çünkü: buranın yemeklerinin lezzeti muhteşemdir. Yemekte: el yapımı tarhana çorbası, taş fırında pişirilen ve özel kaplarda ikram edilen etli güveç, biraz önce söylediğim gibi ince parmak kalınlığında, damarsız ve ince kara üzüm yaprağına sarılmış, etli dolmayı tercih edin.
Yemek üstüne ise, yöresel tatlı höşmerim yemedin ayrılmayın. Gerçekten, Beypazarı’nın bu yemek çeşitleri, saray mutfağı tarzında ve tescillenmiştir.
Bu arada: yine buraya has bir lezzet, ev yapımı baklava, zaten bolca göreceksiniz, lezzeti muhteşem, bence ev yapımı baklavayı da denemelisiniz. (Son bir not: yemek sipariş etmeden önce menü de fiyatları mutlaka görün, yemekten sonra aşırı yüksek bir fiyatla karşılaşmamak istiyorsanız.)
GEZİ PROGRAMI
Evet, ulaşımda anlattığım gibi, Beypazarı girişinde, büyük bir bulvar ile karşılaşacaksınız. Bu bulvar üzerinden ilerleyin ve bir süre sonra, sağa dönen bir sapakta, “İnözü Vadisi” tabelasını göreceksiniz. Buradan, dönün ve vadiye girin.
İNÖZÜ VADİSİ
Doğal bitki örtüsü ve kültürel kalıntıları ile oldukça zengin bir görünüme sahiptir. Burası: eski Beypazarı yerleşimidir. Yani: burada, eski, ahşap yapıları, evleri, konakları görmek mümkün. Vadinin her iki tarafında, üzerine çıkılması zor kayalıklar var. Bunların içinde ise birçok mağara olduğu görülüyor. Bu mağaralar, eski çağlarda yapılmış ve uzun süre mesken olarak kullanılmış.
Ayrıca, vadi, Türkiye’nin 184 önemli kuş alanından biri. 100’ün üzerinde kuş çeşidi ve 60’ın üzerinde kelebek türü, vadi üzerinde, bir arada yaşıyormuş.
Yazın muhteşem güzel. İnözü vadisinde: semaverle çay içebileceğiniz bir çok yer var, bunlarda mutlaka bir çay molası vermelisiniz. Bir not daha: İnözü vadisinde, traiking yani yürüyüş turları yapılıyor.
İnözü vadisinden çıktıktan sonra; geri dönün, şehir merkezindeki bulvara girin. Bu bulvar üzerinde, ilerlemeye devam edin, bir süre sonra: “Hıdırlık Tepesi” tabelasını görün ve sağ yana dönün.
Bu ara yollar üzerinde, yine aynı tabelaları takip ederek, yüksek ve güzel bir yere çıkacaksınız. Yol bazı yerlerde dar ve biraz eğimli ama pek sıkıntı yaratmıyor, mutlaka çıkın.
HIDIRLIK TEPESİ
Ulaşım için biraz emek sarf etmek gerek ama mutlaka uğrayın. Özel aracınızı park etmek için sıkıntı yok, gayet büyük bir park yeri var. Aracınızı bıraktıktan sonra: tepe üzerinde yerleştirilmiş, tahta piknik masalarına oturabilir ve Beypazarı’nı, tepeden, kuş bakışı izleyebilirsiniz. Sol yanınızda, biraz önce girdiğiniz İnözü Vadisini ve eski yapıları ve sağ yanınızda ise Yeni Beypazarını; modern yapıları görebilirsiniz. Hava ve esinti harika.
Birkaç, küçük hediyelik eşya ve doğal gıda ürünleri satan satıcılar var. Ama: işin ilginç yanı, çay bahçesi bulunduğunu gösteren tabelaya rağmen, profesyonel hizmet sunulan bir çay bahçesi yok. Bu kötü. Sanırım Belediyenin buna el atması gerek.
Yani: daha düzenli bir oturma alanı ve içecek servisinin yapıldığı bir alan oluşturulabilirmiş. Gittiğinizde, tahta piknik masalarına oturuyorsunuz, servis adı altında, ne istediğinizi soran herhangi bir kişi veya kişiler yok. Gidip kendiniz, parasını verip, bir şeyler satın alabiliyorsunuz.
Neyse, burası, daha önce de söylediğim gibi: Beypazarı ve çevresinin tepeden görülebildiği bir yer. Çıkmanızı öneriyorum. Ancak: lütfen dikkat, çıkarken, iki-üç tabela görüyorsunuz, ancak inerken, şehir merkezi veya hani bu yola saptığınız bulvarı bulabileceğiniz herhangi bir tabela yok.
Tesadüfi olarak aşağıya iniyorsunuz, kaybolma ihtimali ne kadar yüksek ise, tam şehir merkezine ulaşma imkanınız da o ölçüde yüksek. İlgililer, okursanız, Lütfen, buradan iniş için, şehir merkezini gösterir, birkaç tabela koyalım.
Bir şekilde: tesadüfi veya sorarak, Demirciler Çarşısı ve Alaattin Sokakların bulunduğu bölgeye gelmelisiniz. Burada: bir şekilde, özel aracınızı, yol kenarlarına, boş bulduğunuz bir yere park ederek, yürümelisiniz. Tabii yol kenarında yoğunluktan boş yer bulamayacaksınız, yukarıda sözünü ettiğim otopark sıkıntısı başlayacak.
(Son bir not: son gittiğimde Hıdırlık Tepesi kapalıydı. Sanırım burada yeni bir düzenleme yapılıyor, açıldığında gördüklerimi yine burada sizlerle paylaşacağım.)
DEMİRCİLER ÇARŞISI SOKAK
Burada: sokağın her iki yanındaki dükkanlarda: yöresel el işi hediyelik eşyalar satılıyor. Gümüş işlemeleri satılan dükkanlar var. Sokakta ilerlerken, sol yanınızda, Belediyenin hemen altında, gümüş el işlemesi objeler satan dükkanlar var.
Merakı olanlar ve alışveriş yapmak isteyenler; burayı mutlaka ziyaret etmelidir. Ancak unutmamak gerekir ki Beypazarı günümüzde tamamen turizm şehri olmuş, fiyatlar uçuk, yani ucuz bir şeyler bulup satın alabilirim diye düşünmeyin.
BOĞAZKESEN TÜRBESİ
Kumsüren Mahallesi, Kumsüren Sokakta, bir kaya dibinde, yüksekçe bir yerdedir. Kare planlı türbe, halen kubbeli yapı olmakla birlikte, aslında üstünün dıştan piramidal bir külahla örtülü olduğu kabul edilir.
Türbenin yapımında, içte ve dışta kubbe kasnağına kadar kesme taş ve moloz taş, içte kubbe kasnağından itibaren tuğla kullanılmıştır. Kuzey ve güneyi kapalı olan türbenin kapısı doğu cephede, tek penceresi ise batı cephededir. Türbenin içi sıva kaplıdır.
Yapının güneyindeki mihrabın iki yanında, birer sütunce olup, üstü mukarnasla süslenmiştir. Mihrap nişinin içinde: üstü istiridye şeklindeki küçücük bir niş daha vardır. Tuğladan yapılmış, sekiz büyük trompla, sekiz dilimli tuğla kubbeye geçilmektedir.
İç duvarlarda, sıva üzerine renkli üçgen motifler görülür. Kapı ve iki penceresinin sonradan doldurulduğu anlaşılmaktadır. Türbede bulunan iki mezarın kimlere ait olduğu bilinmez.
Ancak, birisinin Emir Şahmer Paşa isimli birine ait olduğu ileri sürülür. Yapım kitabesi olmayan türbeyi, kullanılan malzeme, yapım tekniği ve mimari üslubuna bakarak, 13-14’ncü yüzyıllar arasına tarihlemek mümkündür. Yakın zamana kadar harap durumda olan türbe, 1995 yılında, yerel idare tarafından projesine uyulmadan, kötü bir şekilde onarılmıştır.
SULTAN ALAADDİN CAMİİ-CAMİİ KEBİR
İstiklal Mahallesi, Alaattin Sokağın sonunda bulunan cami: dikdörtgen planlı, çatılı bir yapıdır. Düzgün kesme taşlarla yapılan caminin üstü, çatı ile örtülmüştür. Son cemaat yeri yoktur. Dikdörtgen planlı, çatısı saçla örtülmüş olan Alaattin Cami’nin beden duvarları, ara ara tamir görmüş olmasına rağmen, kısmen orijinal şeklini korumuştur. Bilhassa, doğu duvarı, ilk haliyle günümüze ulaşmıştır.
Beden duvarlarının alt kısımları, kesme taşla yapılmış olmasına karşın, üstleri tuğla hatıllı bir örgüye sahiptir. Alttaki sivri kemerli pencerelerin üstünde, sivri kemerli ve alçı şebekeli ikinci sıra pencereleri hizasına kadar devam eden tuğla hatıllı duvarlarda, kesme taşların arası, dikey düzende tuğlalar konulmak suretiyle kasetlenmiştir.
İkinci sıra pencereler üzerinde duvarlar, kenarları pahlı bir silme ile sona ermektedir. Güneyde, küçük bir çıkıntı teşkil eden mihrabın üzerine kapatılmış yuvarlak bir pencere bulunmaktadır. Kuzeybatı köşede yer alan minarenin kaidesi, kesme taştır. Minarenin gövdesi tuğla, şerefesi taştandır.
Batı cephesinde, altta parmaklıklı ve yuvarlak kemerli dört pencere, üstte yuvarlak kemerli beş pencere bulunur. Kuzeybatı köşesinde, minarenin yanındaki kapıdan, yapıya girilir. Kuzey cephede, altlı-üstlü beş pencere görülür.
Kare planlı yapı, içten, kıbleye dikey dört sahne ayrılmıştır. İkinci sırada: üç sütun, diğer sıralarda dörder sütun bulunur. Üstü, ortasında boyalı ve geometrik motiflerle süslü bir göbek bulunan ahşap tavanla örtülüdür.
Güneyinde, üstü boyanmış mukarnaslı alçıdan mihrap ve basit ahşap minber vardır. Kapının kuzeyindeki merdivenlerden yapının üç tarafını (batı, doğu, kuzey) boydan boya geçen üst galeriye çıkılır.
Dıştan, çatının üstü kiremitli çatı ile örtülüdür. Yapının kuzeybatı köşesindeki minarenin kaidesi taştan, gövdesi tuğladandır. Alaattin Caminin beden duvarları, çeşitli zamanlarda, oldukça büyük tamirler görmüş olmalıdır. Kesme taştan yapılmış duvar örgüsünde tuğla hatıllar, sivri kemerli nişler içindeki pencerelerin taş ve tuğla örgüleri dikkat çekmektedir.
Caminin beden duvarları üzerindeki, birinci sıra pencere nişlerinin kemerlerinde üç tuğla ve bir taş kullanılmış olup, niş içindeki pencerelerin alınlıkları, tuğla desenli olarak doldurulmuştur. Kıble yönde küçük bir çıkıntı teşkil eden mihrabın üzerinde de yuvarlak bir pencere vardır.
Evvelce, üç nefli ve ahşap destekli olduğu söylenen caminin 1300 yılındaki yangında yandığı, bundan sonra tahta tavanlı olarak yeniden yapıldığı bilinmektedir. Sultan Alaattin Caminin mimari şekli, 15 ve 16’ncı yüzyıllara ait olduğunu göstermektedir. Muhtemelen, daha önce, burada bulunan eski caminin harap olmasından sonra, yerine bu cami yapılmış olmalarıdır.
Caminin hemen önünde, bu caminin yapıldığı dönemde buraya dikildiği söylenen büyükçe bir çınar ağacı vardır. Osmanlılar, fetih ettikleri yerlere çınar ağacı dikerlerdi, sanırım bu da aynı alışkanlık sonucu buraya dikilmiştir, bunun yanında, yüzyıllardır bu ağacın nelere tanıklık ettiğini düşünmek ayrı bir duygudur. Ayrıca ağacın gövdesinde büyük bir yarık olmasına rağmen halen canlılığını devam ettirmesi ilginçtir.
BEYPAZARI GÜMÜŞLERİ
Beypazarı’nda gümüş işlemeciliğinin önemli bir yeri var. Beypazarı’nın en önemli simgelerinden biri: Telkari Gümüş İşlemeciliği. Gümüşcüler: ulusal ve uluslar arası etkinliklere ve çeşitli kurslara katılarak, Beypazarı gümüşlerinin tanıtımlarını ve pazarlamasını yapıyorlar. Gümüşler, başta Suudi Arabistan olmak üzere, birçok ülkeye ihraç edilmiş ve edilmekte. Burada, birbirinden ilginç ve güzel el işleri bulabilirsiniz.
ALAATTİN SOKAK
Demirciler çarşısı sokak bitiminde başlıyor. Uzunca bir sokak. İlçenin en gözde mekanıdır. Burası Beypazarı’nın bir anlamda merkezi, en çok gezilen yeri, en kalabalık yeri, en gözde yeridir. Merkezde: havuç heykellerini gördüğünüzde, hemen bu sokağın başı vardır, sokağa oradan girebilirsiniz. Parke taşlı sokakta yürümek için, lastik tabanlı ayakkabı giymiş olmanız sizi rahat ettirecektir.
Restorasyonu tamamlanmış ve hizmete açılmış tarihi konaklar burada. Bu konakları, diğer yerlerde bulunan konaklardan ayıran en büyük özellik ise, daha önce de hatırlattığım gibi, bu konaklardaki yaşamın, tıpkı eskiden olduğu gibi, günümüzde de sürüyor olması. Toplam sayı 350 civarında.
Osmanlı mimarisi özelliklerini taşıyan bu evlerin içinden çok azı, bugün işletme olarak kullanılıyor. Diğerlerinin tümü, mesken olarak kullanılıyor. Bu evlerden müze olarak belirlenen iki tanesi, Kültür Evi ve Yaşayan Müze olarak kullanılıyor ve onlarda bu sokakta. Giriş ücretlidir.
Evet, sokaktan devam ettiğinizde: sokağın iki yanındaki dükkanlarda: yine bir kısım gümüş işlemesi satanlar, yöreye özgü çeşitli doğal taşlar, havuç orijinli tatlı çeşitleri, havuç suyu, kara dut suyu, pekmezler, havuç ve diğer bazı gıdalardan yapılan şekerleme ve lokumlar, yemek pişirme kapları, Beypazarı hediyelikleri küçük ev objeleri, buzdolabı magnetleri, Beypazarı kurusu satılan fırınlar, baklava satılan tatlıcılar, bayanlar için kolyeler, şallar ve hatta Hint kınası yapanlar ve daha birçok ilginizi çekebilecek şeyler göreceksiniz. Ancak: tüm bu satış yerlerindeki satıcılar: asla sizi rahatsız edici şekilde bir davranışta (bağırma, kolunuzdan çekiştirme gibi) bulunmuyorlar.
Bu sokakta bulunan “Kültür Evi”: 1996 yılından bu yana, Beypazarı Tarih ve Kültür Evi olarak kullanılan bir konak. Beypazarı kültürünü yansıtan, kıymetli madenlerin, antika eşyaların ve Beypazarı tarihine ışık tutan tarihi belgelerin sergilendiği bir yerdir.
Sokağın içinde yer yer ve sokağın sonunda yoğun olarak restoranlar ve kafeler bulunuyor. Hatta, bunların birçoğu tarihi yapıların içindedir. Bu restoranlarda: yukarıda sözünü ettiğim yiyecekleri tadabilirsiniz. Basit bir atıştırmalık olarak gözleme, yaprak sarma dolma ve baklava düşünülebilir.
SONUÇ
Evet: Beypazarı bundan ibaret. Burada: yolda geçecek süreler dışında: İnözü Vadisi ve Hıdırlık Tepesi için: birer saat ve çarşının gezilmesi için, yine bir saat ve yemek için yine bir saat olmak üzere: muhtemelen: en az: 5 saat ve daha fazlası süre kalabilirsiniz.
