Şehir: İngiltere’de Mersey nehri halicinin doğusundadır. Bu konumu nedeniyle, şehir, diğer İngiliz şehirlerine göre çok elverişli konumdadır. Şehir: bu alanda, deniz seviyesinden 70 metre yükseklikteki Everton Tepesinin küçük ve kumtaşından oluşan sırtlarına kurulmuştur.
Başkent Londra şehrine 284 km. uzaklıktadır.
Şehir: 1207 yılında küçük bir yerleşim olarak kurulmuş ve 1880 yılında şehir olmuştur. Bölge: “Lancashire” kontluğuna ait olduğu için, şehrin güneybatısı günümüzde de “Lancashire” olarak tanınır ve bilinir.
Ancak: şehirde liman kurulmasının ardından hızla gelişmiş ve göçler nedeniyle nüfus da artmış ve kırsal alan olan “Lancashire” bölgesinden ayrılmıştır.
Yakın geçmişte, 2007 yılında 800. kuruluş yıldönümünü kutlayan şehir, 2008 yılında ise Avrupa Kültür Başkenti olarak seçilmiştir.
Bir zamanlar: İstanbul-İngiltere arasında kullanılan deniz yolu gemileri, buradan hareket ediyorlarmış.
TARİH
Yukarıda da kısaca söz ettiğim gibi, şehir ilk olarak; bir balıkçı köyü olarak, 1207 yılında Kral John tarafından verilen bir imtiyaz beratı ile kurulmuştur. Bu beratta da belirtildiği üzere, yerleşim, belli bir plan dahilinde oluşturulmuş, 8 sokak, H şeklinde düzenlenmiştir.
Ancak, buranın isminin, 1190 yılında, çamurlu sulu yer, havuz veya dere anlamında “Liuerpul” denildiği biliniyor. Öte yandan, şehrin isminin kaynağında: Mersey nehrinde çok bulunan yılan balıklarından yani “elverpool” dan geldiği de söylenir.
17. yüzyıla gelindiğinde, şehirdeki ticari yaşamın canlandığı ve buna bağlı olarak göçler nedeniyle nüfusun arttığı görülür. Takip eden süreçte ise: ülkenin nehir deltalarında bulunan diğer limanları çamurla dolmaya başlayınca: Mersey nehri deltası üzerinde bulunan Liverpool limanı önem kazanmaya başlamıştır.
1699 yılına gelindiğinde ise, Liverpool limanından, Afrikalı köle ticaret gemisinin köle ticaretine başlaması ilgi çekicidir. Köle ticaretinin başlaması ile, şehir iyice zenginleşmiştir.
Denizdeki gel-git etkisinin azaltılması çalışmaları için, 1716 yılında ilk dok sisteminin yapılması: limanın daha etkin kullanımını sağlamıştır.
18. yüzyılda: şehir, Avrupa köle ticaretinin büyük bölümünü eline geçirmiştir.
19. yüzyılda köle ticareti yasaklanınca, bu kez, ticaret başka yönlere dönüştürülmüş ve yine ticari kazançlar devam etmiştir. Hatta: bu yüzyılın başında dünya ticaretinin % 40’lık bölümünün Liverpool limanından yapıldığı bilinmektedir.
Aslında Liverpoollu tüccarların zengin olmasının temelinde “üç köşeli” dedikleri bir sistem bulunuyordu. Bu sisteme göre: Afrika’dan Karayipler’e ve Amerika’ya köle, Karayipler ve Amerika’dan İngiltere’ye şeker, keten, tütün ve İngiltere’den Afrika’ya: hafif sanayi malları ihraç etmişler ve böylece: uğradıkları her limanda para kazanmışlardır.
Günümüzde de, bunun benzeri bir sistemi yürüten İngilizler, dünya üzerindeki merkezi olarak belirledikleri limanlar arasında mal transferi yaparak zengin olmayı sürdürmektedirler.
1830 yılına gelindiğinde: dünya üzerinde ilk şehirler arası demiryolu sistemi: Liverpool şehri ile Manchester arasında hizmete girmiştir. Yine aynı yıllarda: şehrin nüfusu büyük bir hızla artmış ve bundaki en büyük etken: İrlanda’da ki büyük kıtlık nedeniyle, binlerce İrlandalının önce buraya ve sonra Amerika’ya göç etmesidir.
Ama, birçokları da şehirde kalmayı tercih etmiştir.
II. Dünya savaşı sırasında ise, şehre 80’den fazla hava akını yapılmış ve bunların sonucunda: özellikle Merseyside civarında birçok tarihi bina tahrip olmuştur.
Kısa bir süre sonra, inşaat çalışmaları ile bunlar restore edilmiş ve özellikle “Kraliyet Seforth Dock” ortaya çıkmıştır.
20. yüzyıl başlarında, şehir yine göçmenler için bir durak noktası olmaya devam etmiştir. Hatta: filminden hatırlanacağı üzere, Atlantik Okyanusunda batan ve 1517 kişinin öldüğü, ünlü “Titanik” gemisi de, Liverpool orjinlidir.
ULAŞIM
Liverpool “John Lennon Havaalanı” (LPL) şehir merkezine 9 km. uzaklıkta ve güneydedir. Yapının art-deco mimari stili ilgi çekmektedir.
1930 yılında açılan havaalanı: ülkenin en eski alanlarından birisidir, bu yüzden eski yolcu salonu ilgi çekmektedir (günümüzde burası lüks bir otel olarak kullanılmaktadır) ve 2002 yılında, düzenlenen bir törenle, ismi ünlü Liverpoollu Beatles gurubu üyesi “John Lennon” olarak değiştirilmiştir.
Bu ödüllü havaalanından, şehir merkezine rahatlıkla ulaşılmaktadır. Yıllık yolcu sayısı 5 milyon civarındadır.
Havaalanından şehir merkezine ulaşmak için: otobüs servislerini kullanabilirsiniz. Her yarım saatte bir çalışan bu otobüslere: tek biniş ücreti 3 paund.
Şehirdeki şehirlerarası otobüslerden: doğuya, güneye ve kuzeye gidenler: Liverpool One Otobüs istasyonu ve Kraliçe Meydanından hareket ederler.
Bunun dışında, daha uzak mesafelere gidecek olanlar Natıonal Ekspres Otobüslerini tercih edebilirler. Mersey Feribotu: Liverpool şehir merkezi ile Wirral yarımadası arasında çalışır.
Liverpool şehri yakınlarında Manchester şehrine gitmek isterseniz, 1 saatlik tren yolculuğu yapmanız gerekir ki, bunun ücreti: 11 paund.
Şehre trenle giderseniz, gayet büyük tren istasyonunun şehir merkezinde bulunduğunu bilmeniz gerekir, tren istasyonundaki turizm bürosundan şehir haritası edinerek, şehri rahatlıkla gezebilirsiniz. Liverpool-Londra arasında ise, Virgin trenler ile, 2 saatlik bir yolculuk yapmak yeterlidir.
TOPLU TAŞIMA
Şehir içi ulaşımda metro bulunmuyor. Şehir içi ulaşım: otobüsler ve tren ile sağlanıyor. Eğer şehir merkezinde konaklama şansınız varsa, birçok yere yürüyerek gidebilirsiniz.
İKLİM
Ayrıntılı bilgi vermeden önce, bu şehrin rüzgarlı ve yağmurlu bir yer olduğu konusunu hemen belirtmem gerekir. Sürekli rüzgar eser, yağmur yağınca rüzgar durur, yağmur durunca yeniden rüzgar başlar. Hava güneşli bile olsa, o rüzgar ziyaretçileri üşütür ve rahatsız eder. Londra’yı bilenler için, buranın havası, Londra’dan kötüdür.
Evet, gelelim ayrıntılı bilgilere: şehirde Atlantik Denizindeki Gulf Stream akıntısı nedeniyle ılımlı bir deniz iklimi egemendir ve buna bağlı olarak yazlar serin, kışlar ise fazla soğuk ve kar yağışı olmadan ılıman geçmektedir. En yüksek sıcaklık ortalaması, 20 derece ile Temmuz ayında görülür. En düşük sıcaklık ortalaması ise, 2.2 ile Ocak ayında görülür.
Evet, Liverpool: güneşli, yağmurlu, bulutlu ve rüzgarlı günlerin bir karışımı olan tipik İngiliz havasını barındırmaktadır. Ancak, şehirde, genellikle güneşli ve sıcak günler yaşanır ve bu yüzden: bu şehri ziyaret etmek isteyenlerin: Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında buraya gitmelerini öneririm.
Kasım-Aralık-Ocak-Şubat ayları: soğuk ve yağışlıdır. Yılın bu zamanlarında şehri ziyaret etmek isterseniz: mutlaka kalın giysiler götürmeniz gerekir.
PARA
İngiltere’nin resmi para birimi “paund” yani “sterlin” dir. Avrupa Birliğine üye olmasına rağmen, kendi para birimlerini kullanmaktadırlar.
1 paund= 100 pence.
Kağıt paralar: 5-10-20 olarak mevcuttur.
Madeni paralar: 1-2 paund, 50-20-10-5-1 pence’dir.
İNSANLAR
Şehirde, karışık bir nüfus yoğunluğu bulunmaktadır. Bu yabancı kökenliler arasında yoğunluğu “Afro-Karayip” kökenliler oluşturur. Bunlar, yaklaşık 10 nesildir burada yerleşiktirler ve denizcilik, eğitim için buraya gönderilenler ve buradaki tüccarların çocukları ve serbest kalmış köleler, bunların ilk nesillerini oluşturmaktadır.
Yine şehirde yoğun Çinli nüfus bulunur. Yine, şehirde büyük sayıda İrlanda ve Galler asıllı insanlar yaşamaktadırlar.
Sonuç olarak: 2002 yılı nüfus sayımına göre: şehirde yaşayanların oranı şu şekildedir: % 1.17 Galler kökenli, % 0.75 İrlanda kökenli, % 0.54 Kuzey İrlanda kökenli.
Burada: halk genellikle, İngiliz soğuk tipli profile nazaran daha sıcak ve şakacıdır. Liverpoollular, muhabbet etmeyi ve tabii bira içmeyi çok severler. Aynı zamanda, futbol aşığıdırlar. Özellikle: 2005 yılında, Liverpool futbol takımının, İstanbul’da, Şampiyonlar Ligi Şampiyonluğu kupasını almasını unutmamışlardır ve Türk olduğunuzu öğrendiklerinde hemen futbol muhabbeti başlatırlar.
Bu futbol merakı o derece yüksektir ki, birçok Liverpoollu erkek, üstlerine tişört yerine, Liverpool futbol takımının formasını giymeyi tercih ederler.
Liverpool kızlarına gelince: özellikle süslü olduklarını belirtmem gerekir. Markete giderken bile, saçlarında bigudiler bulunmasına aldırmazlar ve takma kirpik takacak derecede süslenmeyi tercih ederler. Abartılı kıyafet giymeyi tercih ederler.
DİL
Evet, şehirde İngilizce konuşulmakta ama burada konuşulan İngilizce aksan olarak, ülkenin diğer yerlerinde konuşulandan çok farklıdır. Kötü bir aksanları ve kendilerine özgü İngilizce terimleri vardır.
Hatta: şehirdeki bazı yerlerde, Liverpool İngilizcesi terimleri kitapları satıldığını görürseniz şaşırmayın. Anlaşılması zor bir aksanla İngilizce konuşuyorlar, buna hazırlıklı olmanızı ve hani olur da, İngilizce dilinizi geliştirmek için buranın sokaklarını ve caddelerini tercih etmemeniz önerilir.
ÜNİVERSİTELER
Liverpool Üniversitesi
1881 yılında Kraliçe Victoria döneminde kurulan bu üniversite: önce kolej olarak kurulmuşsa da, sonradan 1903 yılında üniversite statüsüne alınmıştır. Bir çok bölümü bulunan üniversitede: günümüzde 21 bin civarında öğrenci bulunduğu söyleniyor.
Liverpool Tropik Tıp Okulu
İngiltere’de uluslar arası deniz ticareti nedeniyle oluşan tıp sorunlarını çözmek için kurulmuştur. Burası: dünyanın birçok bölgesine ait hayvanların zehirlerinin saklandığı ve üzerinde araştırmalar yapıldığı bölümler nedeniyle, dünya üzerinde nadir kurumlardan birisidir.
Liverpool John Moores Üniversitesi
1970 yılında Liverpool Politeknik üniversitesine bağlı olarak kurulan bu eğitim kurumu, 1992 yılında özerk üniversite statüsünü kazanmıştır. Üniversitenin adı: 20. yüzyılda şehirde perakende satışlar ve futbol loto şirketi olan “Littlewoods”un sahibi ve idarecisi John Moores anısına verilmiştir. Günümüzde üniversitenin 25 bin civarında öğrencisi bulunduğu söyleniyor.
Liverpool Hope Üniversitesi
2005 yılında özerk üniversite statüsünü kazanmıştır. Daha önce, karışık dinsel özellikler taşıyan dinsel bir öğretmen okulu statüsünde idi. Günümüzde üniversitenin 8 bin civarında öğrencisi bulunduğu söyleniyor.
FUTBOL
Şehirde, İngiliz Premier Ligine atılan iki futbol takımı bulunmaktadır. Bunlar: Everton ve Liverpool dur. Önce Everton takımı kurulmuş olup kuruluş tarihi 1878 yılıdır.
Liverpool takımı ise: o zamana kadar Anfield stadında maçlarını yapan Everton futbol takımının, stadyumun sahibi ile arasında çıkan anlaşmazlık sonucu, bu stadyumu terk etmesinin ardından, stadyumun sahibinin girişimleri ile 1892 yılında kurulmuştur.
Takım, 1962 yılından bu yana, İngiltere’de sürekli olarak en üst ligde oynamaktadır.
Her iki takımın da kendi stadyumları bulunmaktadır.
Öte yandan: 1888 yılında İngiltere Football Leaguenin kurulmasından bu yana: Liverpool şehri, her sezon ligin en üst basamağında futbol oynanan tek İngiliz şehri olarak bilinmektedir.
Goodison Park Stadı
1892 yılından bu yana, Everton futbol takımı, maçlarını burada yapmaktadır.
Anfield Stadı
Liverpool futbol takımı, 1892 yılından bu yana maçlarını burada oynamaktadır. Stadyum: 1970’li yılların başında yenileştirilip büyütülmüştür.
Günümüzde stadyum 45 bin seyirci kapasitelidir. Burada: Liverpool kulübü bünyesinde, genç sporcuların yetiştirilmesi için kurulun “The Academy” isimli yetiştirme kurumu bulunmaktadır.
BEATLES
Beatles: 1960’lı yıllarda Liverpool şehrinin en ünlü pop gurubudur. Dünya çapında 1 milyardan fazla albüm sattıkları biliniyor.
Gurubun üyeleri: John Lennon (1940-1980), Paul McCartney (1942 doğumlu), George Harrison (1943-2001) ve Ringo Star (1940 doğumlu). Beatles kayıtlarının çoğunu George Martin üretmiştir.
Beatles gurubuna: genç kızların ilham çığlıkları atmaları ve bayılmaları nedeniyle, fenomen İngiliz basını tarafından “Beatlemania” olarak lakap takılmıştır. 1963 yılında: İngiltere’de çok büyük sansasyon yarattılar. 1964 yılında ise, Kuzey Amerika’ya geldiler ve gurubun popülitesi, dünya çapına yayıldı. 1970 yılına gelindiğinde, gurup dağıldı.
Evet, Beatles gurubunun ve müziğinin Liverpoollular tarafından sahiplenilmesinin en büyük nedeni, gurubun üyelerinin burada doğmuş olmaları ve ilk çıkışlarını yani popülerliklerini burada kazanmalarıdır.
John Lennon: Liverpool Üniversitesi kampüsüne bitişik Owford caddesinde, şimdi kapalı olan doğumevinde: 9 Ekim 1940 tarihinde doğdu.
Paul Mc Cartney: annesinin hemşire olarak çalıştığı Walton Hastanesinde, 18 Haziran 1942 tarihinde doğdu. Walton hastanesi: şehrin kuzey kesimindedir.
George Harrison: 25 Şubat 1943 tarihinde, Penny Lane Arnold Grove denilen yerde doğdu.
Ringo Star: 7 Temmuz 1940 tarihinde: Dingle alanında, Madryn caddesi üzerindeki evde doğdu.
GO SUPERLAMBANANAS
Şehri gezerken birçok yerde görebileceğiniz bu ilginç heykel: şehrin simgesidir. 2008 yılında şehir Avrupa Kültür Başkenti seçildiğinde yapılan etkinlikler öncesi, bu heykel: Japon sanatçı Taro Chiezo tarafından tasarlanmıştır.
2 metre büyüklüğündeki heykelin ön tarafı koyuna ve arka tarafı muza benzemektedir. Çünkü: Liverpool tarihinde, şehir bir zamanlar ünlü liman iken, ticaretin önemini belirlemek amacıyla (koyun ve muz ticaretinin önemi) bu tür bir heykel yapılmıştır.
Evet, biraz önce söylediğim gibi, bu heykelin çakmalarını şehrin birçok yerinde görebilirsiniz.
