Özel aracınızı kullanarak, ücretli TEM otoyolunu kullanarak yaklaşık 1.5 saatte buraya ulaşabilirsiniz.
Tarihi
MÖ 1200 yıllarında, Frigyalıların, MÖ 4’ncü yüzyılda ise Bithynia krallığının bölgeye yerleştiği görülür.
Bölge: Doğu Roma İmparatorluğu döneminde, Buanes, Sofhan ve Sofhange adıyla bilinmektedir. O zamanlar: Krallığın başkenti İzmit (Nicomedia) şehridir. Nicomedia şehrinin valisi Plinius: Sakarya nehri ve Sapanca gölünü kullanarak: Karadeniz’i İzmit körfezine bağlayarak ikinci bir boğaz kanalı yapmayı düşünmüştür. Bu projede: Osmanlı döneminde de gündeme gelmiş ama yapılamamıştır.
Sapanca ve çevresi, 1075 yılında Anadolu Selçuklularının bölgeye gelmeleriyle birlikte Ayan ve Ayanköy ismiyle anılmaya başlar. Haçlı seferleri sırasında, bölge yeniden Bizanslılara geçer. Osmanlı hükümdarı Orhan Bey zamanında, Akçakoca Bey tarafından bölge fethedilir.
İlçenin gelişimindeki en büyük etken: tarihi İpekyolu üzerinde bulunan bir konaklama yeri olmasıdır. 17’nci yüzyılda: Sapanca, Kapudan Paşa Eyaletine bağlı, Kocaeli Livası içinde bir kaza merkezi olarak görülür. 1837 yılında, Sultan II. Mahmut döneminde, Adapazarı kaza merkezi haline gelir.
1950’li yıllarda E-5 karayolunun gölün karşı kıyısından geçirilmesiyle, Sapanca bir süre önemini kaybeder gibi olmuşsa da 1989 yılında TEM yolunun ilçeden geçmesiyle, tarihi misyonuna yeniden kavuşmuştur.
Sapanca isminin kaynağı
1640 yılında, Erzurum Seyahatine giderken, kasabadan geçen Evliya Çelebi: kasaba hakkında şu bilgileri verir. “Bir zamanlar, İzmitli bir ihtiyar, buradaki orman ve çalıları temizleyerek, saban yürüttüğünden burada “Sabancı Koca” isimli bir köy kurulur. Sonra zaman geçtikçe mamur hale gelen köy, Kanuni Sultan Süleyman döneminde kasaba olur.”
Sapanca ve Sapanca gölü efsanesi olarak diğer bir kaynak:” Çok eski yıllardan bir yıl, günlerden bir gün, bir gezginin yolu düşer, varlıklı bir köye, öyle bir köy ki insanları çok zengin, bahçeleri verimli, bir ağaç ormanı ortasında, ihtişamlı ziynet, bugünkü gölün olduğu yerde, adeta bir cennet.
Gezgin gelmiştir uzun yoldan, sunulsun ister köylülerden bir damla su, bir lokma ekmek, ama şımartmıştır bu köyü zenginlik, esirgerler gezginden küçük bir ikramı, yoktur belki böyle bir niyet aslında, basiret mi bağlanır bilinmez, böyle bir gayret için o anda.
Efsane bu ya gönlü kırık ayrılır köyden gezgin, az ilerde bir çiftçiye tarlasında, çiftçi sürmektedir sabanıyla toprağı bir yaz sıcağında, öküzleri pek bezgin. Selamlar gezgin çiftçiyi yine de neşeli, çiftçinin ışıldar gözleri, mola fırsatıdır bir erik ağacının gölgesinde, gezginle söyleşi. Çiftçi buyur ederken gezgini yemeğine az dereden, tepeden, topraktan, meyveden bahseder gezgin köye sözü getirir ve dalından kiraz yerden biraz .
Başlar bir yandan çisentili bir yağmur, çiftçi hak verir gezgine, zenginlikten şaşırmış bir köydür köyü ve ne yazık ki yozlaşmıştır gurur. Ulu bir kişidir gezgin yine de düşünmek ister iyi ama hızlanan yağmur tedirgin eder onu ve seslendirir çiftçiye içindeki sezgiyi, söyler çiftçiye, alsın öküzleri yürüsün tepelere nesi var neyi yoksa, çünkü kötü şeyler olacak gibidir hızlanan yağmurla. Bir yandan da sarsılmaktadır toprak çakmaktadır göklerde şimşek ve toprağa inmektedir hışımla yıldırımlar. Telaşla tepelere yol alırken çiftçi düşünmektedir, bu afet de neyin nesi?
Epey bir süre çiftçi yol alır tepelere doğru göklerde şimşekler, adımlarla depremler. Vardığında en yücesine tepelerin sormak ister gezgine nedir bu afet? nedir bu evrenin gürültüsü derinden, ama ardından gelirken gezgin kaybolmuştur aniden. Tepeden son bir kez bakmak ister terk ettiği köyüne, o da ne? Basmıştır sel suları mağrur köyünü hemen, yok olmuştur meyve bahçeleri ve evler tamamen.
(Not: siz bu ikinci paragrafı okurken kesin, ne biçim bir yazı, ne berbat bir yazı dediniz, ama ben bu yazıyı kendim uydurmadım, siz de burayı ziyaret ederseniz göreceksiniz, bu ikinci paragraf Sapanca Belediyesi tarafından kocaman bir metal tabelaya böyle böyle yazılmış ve ilçenin bir kıyısına yerleştirilmiş, umarım birileri bu tabeladaki yazıyı biraz daha düzenler, Türkçesini düzeltir.
Bu arada: bu efsane olarak anlatılan husus: 1999 yılında bu bölgedeki büyük depremde, Sapanca ilçesi pek hasar görmez, çünkü depremle ilgili fay, söylenenlere göre tam gölün ortasından geçmiştir.)
Ne yemeli
Sapanca denince ilk akla gelen yemek türü ıslama köftedir. Izgarada pişirilen köftelerin yanında, en az köfteler kadar lezzetli olup, tek başına bile yenebilecek ekmekler ikram ediliyor. Özel olarak hazırlanmış soslu kemik suyuna banıp, ıslatılarak yumuşatılan bu ekmek dilimleri ile yenen köftelerin tadına doyum olmuyor.
Ne güzel, okuyunca insan bunları kesin tatmak istiyor, ama maalesef böyle bir şansınız fazla yok, çünkü Sapanca’da ıslama köfte yiyebileceğiniz belki 2 belki 3 mekan var, umarım birine denk gelir yiyebilirsiniz, ben bulamadım.
Genel
Sapanca denince öncelikle akla Sapanca gölü geliyor. Hatta: belki de ülkemizde birçok kişi, Sapanca’nın sadece bir göl olduğunu, Sapanca diye bir ilçenin bulunduğunu bilmeyebilir. Evet, buraya ismini veren Sapanca gölü: özellikle Ankara-İstanbul otoyolunun hemen kıyısında, yani birçok kişi yanına gitmese de, uzaktan, yoldan geçerken bu gölü görebiliyor.
Gölde: alabalık ve sazan gibi tatlı su balıklarının bulunduğu söyleniyor.
Plaj olarak da kullanılan gölün kıyısı: bahar ve yaz aylarında, gidilebilecek ideal yerler arasında bulunuyor. Piknik ve dinlenme alanları, Atatürk İl Ormanı Uzunköy Köyü çıkışında olup, göl kenarında restoranlar bulunuyor.
Günübirlik veya konaklamalı alternatifler mevcut olan bölgede: özellikle Kırkpınar Naturel Botanik Parkı gezilebilir.
Mayıs-Eylül ayları arasında, burada balon turları düzenlendiği söyleniyor, ben bu balonları bir türlü göremedim.
Sapanca Gölü
Marmara Bölgesinde: İzmit körfeziyle Adapazarı havzası arasında bulunuyor. Unutmayın, geçerken uğradığınız veya tur ile giderseniz sizi götürecekleri yer, gölün sadece 400 metre uzunluğundaki bir kıyısı, gölün karşı kıyısında da birçok tesis, restoran bulunduğunu unutmamak gerekir.
Gölün doğu kıyısı: Sakarya nehrinden yaklaşık 5 km uzaklıktadır. Batı tarafı ise, İzmit körfezinden yaklaşık 20 km uzaklıktadır. Bu aralıkta bazı dere ve çaylar bulunuyor. Ama su akışları oldukça azdır.
Yazları hepsi kuruyor. Göle, yer altı suları da akıyor ve gölü besliyor. Gölün çıkışı ise, sadece bir tanedir. Bunun adı da Çarksuyu çayıdır. Bu çay: Adapazarı’nın içinden boylu boyunca geçip Sakarya nehrine akıyor. Çarksuyu başında, su seviyesini düzenleyen bir mekanizma vardır.
Gölün uzunluğu 16 km, en geniş yeri ise Sapanca ile karşı kıyısı arasında olup 5.5 km. dir. Yüzölçümü 42 km karedir. En derin yeri: Sapanca açıklarında 61 metredir. Gölde, yılda ortalama 75 cm kadar seviye değişikliği görülüyor.
Göl seviyesi sonbaharda en alçak, ilkbaharda en yüksektir. Senenin bol yağışlı zamanlarında, Çarkderesi kapakları açılır, bir nevi su tahliyesi sağlanır ve göl seviyesi dengede tutulmaktadır.
Gölün suyu çeşitli sanayilerde kullanılıyor. Gölün yakınlarında ya da çevresinde bulunan sanayi ve kentleşme ile oluşan kirlenmeyi önlemek için, ne gibi arıtma tesisleri bulunduğu bilinmiyor.
Ancak sanayi kuruluşlarının çoğunun arıtma tesisi bulunduğu tahmin ediliyor. Tüm bunların yanında, Adapazarı il geneli: göl suyunu şebeke suyu ve çeşme suyu olarak kullanıyor.
Sapanca gölünde: her çeşit su sporları yapılabiliyor. Kırkpınar köyü sahilinde, yelken ve kürek tesisleri vardır.
Son bir not: söylenenlere göre, Sapanca’da 1999 depreminin etkisi hissedilmemiş, yakın çevresinde büyük yıkımlara sebep olan deprem, fay hattının gölün altından geçmesi nedeniyle Sapanca ilçesini etkilememiş, bu bir duyumdur. Ama ben şahsen, göl kıyısındaki bir lüks otelin, deprem sonucunda göle doğru battığını duymuştum.
Sapanca’da ne yapılır
Sapanca’nın hemen girişinde TOKİ bloklarının bulunduğu yerde, bu bloklar yapılmadan önce Roman vatandaşlar yerleşikmiş, bunlar TOKİ bloklarının yapılmasını önlemek için bayağı mücadele etmişler ama olmamış ve başka bir yerde ikamete mecbur bırakılmışlar.
Tabii, bu güzel yeri bırakmak zor olmuş, bir çoğu yine buralarda ve özellikle sahil kesiminde: el falı bakarak, çiçek satarak ve yine çeşitli ufak tefek ticaret işleriyle uğraşıyorlar.
Buranın ziyaret edilmesi, göl kıyısında yaklaşık 400 metrelik bir bölümde yapılacak gezinti veya burada bulunan kafelerde oturup dinlenmekten ibarettir. İlk dikkatimi çeken: bu göl kıyısındaki kıyı şeridinin çok kalabalık olması, ama özellikle Arapların aşırı yoğun olmalarıydı.
Bunlara turist diyemiyorum, çünkü bir kısmı turist yani geçici gelip gitmesine rağmen, bir kısmı da artık buralara yani ülkenin en güzel yerlerine yerleşmiş durumdalar.
Tabii yörenin insanı da bunu bildiği için, özellikle Arap turistlere yönelik, muhteşem çalışmalar var, Arapça yazılar, Araplara yönelik etkinlikler dolu. Örneğin: Arap turistlere çeşitli kıyafetler giydirip fotoğraflarının çektirilmesi, Maşukiyede bulunan papağanları buraya da getirmişler, omuzuna koy, resim çektir, ver 30 TL. Kolay kazanç.
Neyse devam edelim. Bu kalabalık yanında, bu sahil şeridinde ilk dikkatimi çeken, pislik oldu. İnsanlar çay bahçelerinde otururken, deliler gibi çekirdek çitleyip, bulundukları yerleri çekirdek kabukları ve diğer her türlü atıklarla dolduruyorlar.
Bir yandan: hemen sahil şeridinin yanına yapılan lunapark benzeri, ne olduğu belirsiz ama yarattığı gürültü gayet net olan bir yer daha var. Buralarda tuvalete girmek isterseniz, sakın girmeyin, pislikten mideniz bulanır.
Kapısında 1.5 TL. almayı biliyorlar ama temizlik hiç yok, işin ilginci bu pisliği şikayet edecek bir merci de yok. Kafelerde oturup bir çay içenler de bu tuvalete yönlendiriliyor, rezalet, pislik, inanılmaz.
Sonuç olarak: Sapanca’nın bu sahil kesimi gerçekten muhteşem güzel, sanki karşısında bir deniz duruyor, tek eksiği: denizin o özel kokusu yok. Görüntü muhteşem, ama ortam yukarıda da belirttiğim gibi pek olumlu değil.
Siz yine de buraya yolunuz düşerse, sahil kesiminde güzel bir yürüyüş yapın, gölün muhteşem manzarasını izleyin ve hatta, sahil bandının sonundaki Sanatkarlar Sokağını gezin, el emeği ürünleri görün. Ama bir şey satın alamazsınız, çünkü satın alabileceğiniz bir şey yok, yani burası da Araplara yönelik düzenlenmiş.
Bu arada: hemen Sanatkarlar Sokağı girişinde bir taş anıt var. Bu anıt: Bizans döneminde, yani günümüzden yıllarca önce, bir Bizanslı at yetiştiricisinin karısına yazdığı övgü dolu yazıyı barındırıyor. MS 1100-1200 yılları arasına tarihlenen üçgen taş kaide üzerinde yazılı olanlar: “Ey yolcu, sakın unutma, hatırla.
Ben yalnız yaşayan at yetiştiricisi Asklipiodotos, eşi bulunmaz bir kadın olan Sergios kızı, eşim Eleni’yi selamlıyorum.” Evet, bu kaide metni eski Yunanca olup, kaide mermer-taş karışımı bir malzemeden yapılmış ve Bizans imparatorluğundan kalma, yaklaşık olarak 1100-1200 yıllarına aittir.
Kaide, alt kenar uzunluğu olarak 270 cm, yan kenarların uzunluğu 180 cm ve 150 cm, yüksekliğe sahiptir. 1997 yılı Ocak alında, Kanalizasyon hattı çalışmaları sırasında, Sapanca Rüstempaşa Mahallesi Batak Mevkiinde Sapanca gölüne 200 metre mesafede ve 5 metre derinlikte bulunmuştur. (Günümüzden yüzyıllar öncesinde, bir Bizanslı at yetiştiricisinin karısına olan aşkını taşlara yazdırması, büyük bir aşk olsa gerek.)
Evet, şimdi Sapanca çevresinde görülmesini önereceğim diğer yerlere gelelim.
Bizans dönemi lahit ve mezar taşları
Bizans döneminden kalma lahitler, Sapanca Hükümet Konağı önündeki açık alanda bulunuyor. Lahitlerden iki tanesi, 1976 yılında İlmiye köyü yakınlarında, diğer ikisi ise, 1987 yılında, TEM Otoyolu çalışmaları sırasında bulunmuştur. Ayrıca: Kurtköy köy içi mevkiinde Btinya krallığı dönemine ait son kralın saklanmak için yaptırdığı kale kalıntıları vardır.
Rüstem Paşa Camii
Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı ve veziri olan Rüstem Paşa tarafından, 1555 yılında, Mimar Sinan’ın kalfalarından birine yaptırılmıştır. İlçe merkezinde bulunan cami, zaman içinde bazı tadilatlar görmesine rağmen, halen ayaktadır ve ibadete açıktır.
Vecihi Kapısı
Mimar Sinan tarafından yaptırıldığı söylenen kemerde: İpek yoluna açılan kapıdır. Kemer: birkaç kez onarılmış ve günümüzde sadece ana gövdesi kalmıştır. Kemerin ilk onarımı 1905 yılında, Sapanca’da Nahiye Müdürlüğü yapan Yanyalı Vecihi Orhon tarafından, orijinal kapısı korunarak yaptırılmıştır.
Üzerinde bulunan ve Türkçeleştirilmiş mermer yazıtta: “Her canlı ölümü tadacaktır, 1321, Yanyalı Vecihi Orhan Bey tarafından yaptırılmıştır” yazılıdır. Burada şahsen benim ilgimi çeken bir cümle vardır. “Bilseydim dünya da ölüm olduğunu, koymaz idim taş üstüne taş” Evet, ilginç bir yazıt, görmeyi unutmayınız.
Rahime Sultan Camii ve Rahime Sultan Tuğrası
Sultan Abdülmecit’in 4’ncü hanımı Rahime Sultan tarafından, 1892 yılında yaptırılmıştır. 1967 yılında onarım görmüştür. Özgün yapısını büyük ölçüde koruyan caminin minaresi, 17 Ağustos 1999 depreminde büyük hasar görmüştür.