Çorum Mecitözü, Çorum arası uzaklık: 37 km. Mecitözü, Merzifon arası uzaklık 24 km. Mecitözü, Amasya arası uzaklık 22 km. Mecitözü, Göynücek arası uzaklık 28 km. Mecitözü, Ortaköy arası uzaklık 36 km
TARİHİ
İlçenin tarihi hakkında, ünlü tarihçi Abdi Zade Hüseyin Hüsemeddin tarafından verilen bilgiler ışığında: “Merkezi, Avkat köyü civarında, iki tepenin düz olan sırtlarında yerleşmiş olan Mecitözü kasabası, Avkatlı oğlu Hacı Ali Ağanın adına nisbet Hacı Köyü diye anılmaktadır”
Kasabanın yeri: Danişmentliler zamanında, Anadolu Beldesi kadısı Abdülmecid-i Herevin’in malikanesi olduğundan, 1136 yılında buranın “Mecitözü” olarak meşhur olduğu bilinmektedir.
1728 yılından itibaren, Avukatlı zade el Hacı Ali Ağa, bu köyde oturarak büyük bir nüfus ve itibar kazanmıştır. Bu zat: burada bir cami, bir hamam, bir mektup ve kendisine ait büyük bir konak yaptırmış, daha sonra torunu da caminin önüne bir medrese inşa ettirmiştir. Böylece köy, kasaba haline gelmiştir.
1874 yılında kasaba, kaza haline gelir ve 1894 yılında buraya rüştiye mektebi açılır. Ayrıca ilçe bu tarihlerde tabur merkezidir. İlk Tabur Komutanı olan Binbaşı Karslı Ahmet Şükrü Bey: bir hamam ve kıraathane açtırmıştır. Kaymakam İskilipli İsmail Kemal Bey ise, 1894 yılında bir hükümet konağı ve saat kulesi yaptırmıştır.
Uzun yıllar Amasya sancağına bağlı olan kaza, 1916 yılında Çorum sancağına bağlanmıştır.
GENEL
İlçe merkezi: kuzeyinde Avkat dağları, güneyinde Çıkrık dağları ve Kırklar dağı ile çevrili açık bir ova yamacında kurulmuştur. Deniz seviyesinden yükseklik 750 metredir.
GEZİLECEK YERLER
SAAT KULESİ
1899 yılında Kaymakam İskilipli Kemal Bey tarafından yaptırılmıştır. Ancak günümüzde görülen saat kulesi, daha yeni bir yapıdır. Eski saat kulesi yıkılmıştır.
MECİTÖZÜ ESKİ ASKERLİK ŞUBESİ BİNASI VE YENİ KENT MÜZESİ
İlçe merkezindeki yapı, Geç Osmanlı dönemine tarihlenir ve Sultan II Abdülhamid döneminde 1886 İlkokul olarak inşa edilmiştir. 1894 yılında Mekteb-i Rüştiye (Ortaokul) dönüştürülmüş, daha sonra ise Tabur Merkezi olarak kullanılmıştır. Yapı, bir dönem lise binası olarak da kullanılmıştır.
Yeni Mecitözü Lise binası yapılınca terk edilmiştir. Yapı: dikdörtgen planlıdır. Bodrum kat üzerine iki katlıdır. Yapı malzemesi olarak, dış cephede bazı yerlerde kesme t aş, diğer kısımlarda moloz taş, iç kısımlarda ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Yapıya giriş, batı cephesinde taş basamaklı kapıdandır. İkinci katta: giriş genişliğinde çift sütunlu ve demir parmaklıklı balkon bulunur. Ayrıca doğu cephede, ikinci bir giriş daha vardır.
Mecitözü lisesi bahçesinde metruk halde duran yapı, restore edilerek “Kültür Evi ve Kent Müzesi” olarak kullanılabilir duruma getirilmiştir. İçeride: Geleneksel Kültür Sanatları Alanı, Yöresel El Sanatları Alanı, Kent Görsel Arşive ve Kent Hafıza Merkezi, Müzik Eğitim Alanı ve Seminer odaları tahsis edilmiştir.
TARİHİ ÖZEL İDARE BİNASI
İlçe merkezinde Tutluk Mahallesindedir. Güney zemin dolgu toprak, kuzeyde bodrum kat bulunur. İki katlı ahşap ev vasıflıdır. Kare planlıdır. Binaya giriş, kuzey ve batı cephelerdeki, iki kanatlı ahşap kapılardan sağlanır. Alt katta: işyeri açmak için tadilat yapılmış ve orijinal mimari bozulmuştur. İkinci katta: kuzey ve batı cephelerde, birer balkon bulunur. Balkonların üzerindeki alınlıklarda, alçı ile yapılmış bitkisel motifler görülür. Balkonların yanlarında odalar vardır. Bina saçakları profilli saçak tipindedir. Çatı alaturka kiremitle örtülüdür.
ESKİ HÜKÜMET BİNASI
İlçe merkezinde, Cami Kebir Mahallesi, Hükümet caddesindedir. Yapı: Geç Osmanlı dönemine tarihlenir. İskilipli İsmail Kemal (Alpsar) Bey’in, Mecitözü Kaymakamlığı sırasında 1897-1902 yılları arasında köy ve kasaba halkının katkılarıyla yapılmıştır. Yapı: kareye yakın planlıdır. Su basman üzerine iki katlı, kuzey ve güney cepheleri çıkmalı olarak inşa edilmiştir.
Malzeme olarak: taş, tuğla ve ahşap kullanılmıştır. Kuzey ve güney cephelerinde, iki girişlidir. Giriş kısımlarında iki sütunlu sahanlık bulunur. Yapının salon ve bazı oda tavanları, ahşap ve ortası göbekli olup, orijinal durumunu korumaktadır. Oda kapılarında ise, basit geometrik bezemeler ve içi bitkisel bezemeli rozetler görülür.
Aslına uygun restore edilmiş olup halen Kaymakamlık binası olarak kullanılmaktadır.
ELVAN ÇELEBİ KÜLLİYESİ
Önce Elvan Çelebi ve Bizans dönemi şehri Eukhaita hakkında biraz bilgi vermek istiyorum, çünkü: Elvan Çelebi zaviyesinden önce burada Bizans döneminde oldukça tanınan bir Aziz olan Theodoros’un kutsal kalıntıları bulunuyormuş.
Elvan Çelebi, hayatının büyük bir kısmını kendi adıyla anılan köyde inşa ettirdiği zaviyede geçirmiştir. Babasının Mısır’a gidişinden (1326) hemen sonra gelmiş ve bir daha hiç ayrılmamıştır. Köy Bizans döneminde oldukça tanınmış bir şehir olan Eukhaita’nın çok yakınındadır. Bu durum, külliyedeki yapıların inşasında kullanılan devşirme taşlardan da anlaşılmaktadır. Bizans dönemi başlarından itibaren Eukhaita, çok önemli bir Hıristiyan ziyaret yeridir.
Azizlerden Theodoros, 4’ncü yüzyıl başlarında öldükten bir süre sonra, rivayete göre Eusebia adında bir kadın onun kutsal kalıntılarını buraya getirmiş ve kısa zamanda burada kerametler gösterildiğine inanılmıştır. Bu ziyaret yeri yanında, 5’nci yüzyıldan itibaren kurulan manastır, buranın idaresine sahip olarak köyü bir şehre dönüştürmüş, şehir önce Amasya’ya bağlı piskoposluk ve daha sonra başlı başına başpiskoposluk olmuştur.
Theodoros ziyaretgahı ve manastırı, İmparator I. Ioannes Çimiskes (969-976) tarafından yıktırılarak, yerine yeni bir tesis yaptırılmıştır. Ioannes 972 yılında, Bulgarlar’a karşı Silistre’de yaptığı savaştaki başarılarının Hagios Georgios ile Aziz Theodoros’un yardımlarıyla gerçekleştiğine inanıyordu.
Daha sonra Georgios ile Theodoros’un efsaneleri birleşmiş ve bölge Türkleştikten sonra 1318 yılında Euthaita Bizans dini teşkilatından silinmiş ve 1398 yılında Türk topraklarına katılmıştır. Ardından zamanla bazı değişiklikler yapılarak Theodoros makamı Elvan Çelebi Zaviyesinin türbesi haline getirilmiştir.
Evet, Elvan Çelebi, geldiği bu köye cami, zaviye, türbe ve hamam yaptırmıştır.
Evet gelelim külliyeye: İlçe merkezine bağlı Elvan Çelebi beldesindedir. Kasabanın girişindeki düzlüktedir. Geniş bir bahçe içindeki külliyede: cami, zaviye ve hamam vardır. Caminin girişi üzerinde bulunan yazıta göre: 1281-1283 yılları arasında, Aşık Paşanın oğlu Elvan Çelebi tarafından yaptırılmıştır.
Kare planlı alanın üstü, kubbeyle örtülü olan caminin dışında zaviye ve türbe, bitişik yapı özelliğinde yerleştirilmiştir. Yapımında kesme taş, tuğla ve devşirme malzeme kullanılmıştır.
Elvan Çelebi Zaviyesi
Elvan Çelebi Zaviyesi, günümüzde köyün camisi olarak kullanılıyor. Bina, geniş bir avlu içindedir. Tuğla ve taş karışımı malzeme ile yapılmıştır. Ahşap çatının üstü kiremit kaplıdır. Gerek esas binada ve gerekse avlu duvarlarında, eski döneme ait devşirme malzeme bolca kullanılmıştır. Aynalı tonozla örtülü bir giriş mekanından sonra, biri daha uzun, üç eyvan ortadaki şadırvanlı mekana açılır.
Bunların üzerinde, dışarıdan görülmeyen kubbeler vardır. Ortadaki şadırvan, sanat değerine sahip değildir. Küçük bir kapıdan mescit bölümüne girilir. Burası kare planlıdır. Ahşap tavan süslemesi, ahşap mahfel ve galerisi bütünüyle barok üslubu izleri taşır. Mihraptaki kalem işleri, mahfeldekilerden daha güzel değildir, yani daha sonra yapıldığı düşünülür. Günümüzde mihrap beyaz yağlı boya ile boyalıdır.
Elvan Çelebi Türbesi
Giriş holünün solunda türbe vardır. Günümüzde burası boştur.
Giriş holünün sağında ise: zaviye binasına bitişik, çarprazlama dört beşik tonozla örtülü, dört koldan ve ortadan kubbeli bir mekandan meydana gelen ek bina vardır. Bina, erken Hırıstiyanlık dönemi mimarisini anımsatır, ancak bu binanın görevi anlaşılamamıştır.
Yukarıda belirttiğim gibi, eğer zaviye, eski Theodoros ziyaretgahının üstüne yerleştirilmişse, bu binanın azizin kutsal kalıntılarını muhafaza için yapılmış bir “martyirion” olması ihtimali yüksektir. Yani bu binanın zaviye ile bir ilgili yoktur. Giriş holü ile zaviyenin girişi arasında, dikdörtgen şeklindeki bir mekan kapatılarak buraya Elvan Çelebiye ait olduğu söylenen sanduka konulmuştur. Yapının cami kısmındaki kitabede, 1282-1283, türbe üzerindeki kitabede ise 1307 tarihi yazılıdır.
Elvan Çelebi Külliyesi Hamamı
Cami ve türbenin daha gerisinde, mahalle arasındadır. Ancak, halk bunu da Elvan Çelebi külliyesinin bir parçası olarak kabul eder. Günümüzde oldukça kötü durumda ve yıkık bulunan hamamın soğukluk bölümü ile kısmen ılıklık bölümleri belirlenmektedir. Sıcaklık ve külhan kısımlarının varlığı, yıkılan izlerine göre belirleniyor. Soğukluk bölümü kare planlı olup, tromplarla geçilen kubbe ile örtülüdür.
FİGANİ BEKE KAPLICASI
İlçe merkezinin 16 km doğusunda, Figani köyünün 6 km doğusunda bulunan Beke kaplıcasının tarihi Roma dönemine dayanmaktadır. Kaplıcanın vücut ısısındaki suyu oldukça boldur. Kaplıca alanında değişik üç noktadan çıkan sıcak suların toplamı saniyede 3.5 litredir ve sıcaklık 24-37 derece arasında değişmektedir. Suda bulunan ve ön plana çıkan mineral flor dur. Su küçük bir havuzdan kaynayıp oradan büyük havuza aktarılmaktadır.
Bu orta havuzda bulunan kitabeler nedeniyle kaplıca Geç Roma ve Erken Bizans dönemlerine tarihlenir. Yapılan ilaveler ve onarımlar sonucunda orijinalliği bozulmuş olsa da yöredeki tek tarihi kaplıcadır. Kaplıcada bugün kullanılmayan ikinci havuz, Roma devri mimari özelliklerine sahiptir. Örgü tekniğiyle, horasan harçlı pişmiş tuğla örgülü kubbesi, sütun, sütun başlığı ve kaideleri ilgi çeker.
Bu kaplıcanın: idrar sökücü etkisiyle vücuttaki metabolizma artıklarının idrar yoluyla atılmasında ve asit ortamında oluşan taşların düşürülmesinde faydalı olduğu bilinmektedir. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tespitlerine göre, kaplıca suyunun yararlı geldiği hastalıklar şunlardır: eklem hastalıkları, kronik bel ağrısı, miyozit, tendinit, fibromiyalji sendromu, miyofasial ağrı sendromu gibi yumuşak doku hastalıkları, ortopedik operasyonlar sonrası ve uzun süreli hareketsiz kalma gibi durumlarda mobilizasyon ve rehabilitasyon çalışmalarında destekleyici ve tamamlayıcı tedavi unsuru olarak kullanılabilir.
Kaplıca suyu yaklaşık 4 kilometrelik borularla tesis yapılmak üzere Çorum-Amasya karayolu kenarına kadar taşınmıştır. Burada bir turizm tesisi yapılması düşünülmektedir.