Mardin Mazıdağı; Mazıdağı-Mardin arası uzaklık: 25 km. Mazıdağı-Diyarbakır arası uzaklık: 68 km. Mazıdağı-Ş.Urfa arası uzaklık: 179 km.
TARİH
Yörenin tarihi geçmişi Bizanslılara kadar gider. İlçenin eski ismi “Şamrah” dır. Kelime anlamı, Şam’a giden yol demektir. Çünkü şehir, Diyarbakır’dan Şam’a giden kervan yolu üzerindeydi.
Yerleşim yeri ise, Çam yolu üzerindedir. İlçenin 3 km güneybatısında, sarp bir tepenin üzerinde kalıntıları bulunan Safran kalesi ve kalenin çevresindeki harabelerden anlaşıldığına göre, Bizans döneminde Diyarbakır şehrini Şam şehrine bağlayan yol üzerinde kurulu olan yörenin halkı Süryanilerdi. Şamrah, 7’nci yüzyılda Arapların eline geçti ve Hıristiyan halkın büyük çoğunluğu Müslümanlığı seçti. Süryani olarak kalanlar ise, 1392 yılında Timur istilasından sonra Mardin’e göç ettiler. 1514 yılında bölge Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katıldı. İlçenin Mazıdağı ismini almasının sebebi: etrafının dağlarla çevrili olması ve bu dağların mazı ağaçlarıyla kaplı olmasıdır.
GENEL
İlçe merkezi, 1030-1090 metre yükseklikteki dağlar serisinin ortasında bulunan düzlükte kurulmuştur. İlçe merkezinin 17 km kuzeydoğusunda bulunan fosfat yatakları, 1976 yılında açıldığında yörede önemli bir istihdam sağlanmış, ancak 1993 yılında kapatılmış ve halen atıl durumdadır. 1937 yılında ilçe statüsü almıştır.
GEZİLECEK YERLER
DERMETİNAN KALESİ
İlçe merkezine bağlı Gümüşkaya köyündedir.
İlçe merkezine yaklaşık 20 km uzaklıkta konumlu bu kale, 150 metrelik bir tepede kurulmuş savunma üssüdür. Kale, Bizanslılar tarafından, 150 metre yükseklikteki bir tepenin üst düzlüğüne yapılmıştır. Yapılış amacı kervan yolunun güvenliğinin sağlanmasıdır. Kalede, 8 burçlu gözetleme kulesi vardır. Kuzeye açılan tek kapısı bulunur. Bu kapıdan girildiğinde geniş kale meydanına varılır. Kalenin içinde su sarnıçları, erzak ambarları ve ev kalıntıları bulunur. Bugün harap şekilde olan kalenin gözetleme kulesi 20 metre, burçlar 15 metre ve surlar 10 metre yüksekliktedir. Kalenin bölgeyi tamamen işgal eden Timur tarafından alınmak istendiği ancak almak için çok zorlandığı söylenir. Çünkü savunması iyi yapılan bir kaleydi. Timur’un orduları, kaleyi ancak 20 günde ele geçirebilmiştir.
Eskiden kalenin bulunduğu bölgede: altın ve gümüş çıkarıldığı söylenmektedir. Hatta bu kalenin, bu gümüş madenini korumak amacıyla yapıldığı da söylenir. Kalede ayrıca mezarlık bulunmakta olup mezarlığa ait kaya kabartmaları ile kalenin bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Kalenin en dikkat çeken özelliği: Bizans döneminden kalma, kapısında iki mühür bulunan mermer bir mezarlıktır.
SULTAN ŞEYHMUS TÜRBESİ
İlçeye bağlı Yüce köyünde, Mardin yolu üzerindedir.
Asıl ismi “Şeyh Musa Ez-Zuli’ dir. 1077-1164 yılları arasında yaşamıştır. Abdulkadir Geylani’nin öğrencisidir. Külliyede: Sultan Şeyhmus’un mezarı yanında, eğitim odaları, cami ve ruhsal hastalığı bulunan insanların iyileştirildiği odalar da bulunuyor. Türbe, 2008 yılında restore edilmiştir. İlçe merkezinde bulunan bu türbe, genellikle çocukları olmayan kadınların gidip dua ettikleri bir yer olarak bilinmektedir. Özellikle hafta sonlarında aşırı kalabalık olur. Günde ortalama 150-400 arası kurban kesilir. Bu türbeye gidildiğinde birçok kadın görülür. İnanışa göre türbeye gelenlerin mutlaka çocuğu olur. Hatta çocuğu olduktan sonra çocuk erkek ise “Şeyhmus” ve kız ise “Sultan” ismi konur.
PİR HATTAP TÜRBESİ
İlçe merkezine bağlı Ömürlü köyündedir. Pir Hattap, dini hizmetleri anlatmak için köye gelmiş ve burada vefat etmiş, buraya defnedilmiştir. Hakkında yazılı bir belge ve bilgi yoktur. Sadece bir din bilgini olduğu düşünülmektedir. Bu türbenin, özellikle Perşembe, Cumartesi ve Pazar günleri ziyaretçileri gelir.
ZARZAVAN KALESİ-SAMMACHİSACANE
Mardin-Diyarbakır karayolu üzerinde, İpek yolunun en güzel köşelerinden birisinde, 50 metre yükseklikte bir tepe üzerinde inşa edilmiştir. Kervan yolunda tüccarların güvenliğini sağlamak için yapılmıştır. Ancak Timur’un Mardin yöresini ele geçirme girişimleri sırasında, kale alınmış, karşı koyanlar öldürülmüş ve ardından bir harabe haline getirilerek çekip gidilmiştir.
Mardin şehri tanıtım ve gezi yazısı için.