Elazığ Maden, Elazığ arasındaki uzaklık 80 km. dir. Elazığ-Diyarbakır kara yolu üzerindedir. Maden, Ergani arası uzaklık: 47 km. Maden, Diyarbakır arası uzaklık: 78 km. Maden, Alacakaya arası uzaklık: 23 km.
TARİHİ
İlçenin geçmişi MÖ 2000’li yıllara kadar gitmektedir. Bölgede MÖ 1450 yılında Mitanni krallığı egemenlik kurmuştur. Takip eden süreçte ise, birçok medeniyet zaman içinde hakimiyet kurmuştur. 1515 yılında doğuya sefer düzenleyen Yavuz Sultan Selim, bölgeyi Osmanlı topraklarına katmıştır. İlçe ismini, yöredeki bakır madeninden almıştır. İlçe, önceleri Arpameydanı denen mevkide kurulmuştur. Ancak daha sonra Arpameydanı mahallesi, maden sahasına girdiğinden kamulaştırılmış, burada oturanlar Diyarbakır-Elazığ kara yolu üzerinde bulunan Kortik mevkiine yerleştirilmiş ve burada Bahçelievler Mahallesi kurulmuştur. Maden, 1927 yılında Elazığ iline bağlı bir ilçe olmuştur.
GENEL
Maden ilçesi, bakır yataklarıyla ülkemizin en önemli yeraltı zenginliklerine sahiptir. İlçe, Doğu Anadolu bölgesinde, Doğu Torosların batı kesiminde, Yukarı Fırat bölümünde, Elazığ İli sınırlarında ve Dicle Nehrinin yukarı kesimindedir. İlçenin doğusunda Ergani ve Dicle, batısında Sivrice ve Elazığ merkez, güneyinde Ergani, Çermik ve Çüngüş, kuzeyinde ise Palu ve Alacakaya vardır.
ERGANİ BAKIR İŞLETMELERİ
İlçede en büyük rol, 1936 yılında Etibank’a devredilen Ergani Bakır İşletmesidir. Bu kurum, uzun yıllar ilçe halkı için önemli bir istihdam kaynağı olmuştur. Ancak işletme 90’lı yıllarda özelleştirilmiştir. Daha önceki yıllarda 4-5 bin işçi çalışırken, özelleştirme sonrası üretimde teknolojinin kullanılmasıyla 80-100 işçiye düşmüştür.
GEZİLECEK YERLER
TARİHİ HÜKÜMET KONAĞI VE SAAT KULESİ
1895 yılında Sultan II Abdülhamid’in padişahlığı sırasında yaptırılmıştır.
Hükümet konağının bahçesinde bulunan ve ilçeye tarihi bir görünüm katan Osmanlı yapısı saat kulesi vardır. Saat kulesinin ise 1898 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Tahta çıkışın 25’nci yılı anısına yaptırılmıştır. Anadolu’nun hiçbir yerinde bu tarz bir saat kulesi yapısı yoktur. Ancak saat kulesinin üst kısmı yıkılmıştır.
En son yapılan restorasyonla orijinal haline kavuşmuştur. Gerek Hükümet Konağı ve gerekse Saat kulesi koruma altına alınmıştır. Burada ilginç bir olay var, duyduğuma göre, Diyarbakır Koruma Kurulu saat kulesini “Kilise Çan Kulesi” olarak tescil etmiş, yaklaşık 8 yıl sonra yanlışlık fark edilmiş ve sonra “Saat kulesi” olarak yeniden tescil edilmiştir. Ayrıca 2020 yılı başında yaşanan depremde gerek Hükümet konağı ve gerekse saat kulesi zarar görmemiştir.
CAMİİ KEBİR
İlçe merkezinde Camii Kebir Mahallesi Şehit Adnan Mavidemir sokaktadır.
Osmanlı döneminde, 1872 yılında Sultan II Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır. Caminin en büyük özelliği, “Servet-i Fünun” un 11 Nisan 1899 tarihli sayısında yer almasıdır. Minaresi taştandır ve çok zarif bir işçilik görülür. Kitabesinde, cami minaresinin H. 1317 yılında yapıldığı yazılıdır. Son aldığım duyumlara göre, maden ocağının harfiyatından kaynaklanan heyelan tehlikesi nedeniyle, cami ve bulunduğu mahalle boşaltılmıştır.
ÇİTLİ HÖYÜK
Elazığ-Maden kara yolundan gidilen Çifti (Hilindir) köyünün 3 km kuzeyindedir.
Yazıtepe mevkiinde bulunan höyük, 30 metre yüksekliktedir. Höyükte şu ana kadar herhangi bir resmi arkeolojik kazı çalışması yapılmamıştır. Ancak kuzey tarafı defineciler tarafından tahrip edilmiştir. Çevresinde tam pişmemiş tuğla parçaları doludur, yani bir anlamda tuğla ocağı hissi verir. Bir de tuğla yapı kalıntısı bulunur. Tuğla yapı kalıntısı ve çevreye saçılan tuğla parçaları ve seramik parçalarına göre, höyükte geç Hitit dönemi yerleşimi olduğu tahmin edilmektedir. Tepe kısmı nispeten düz bir alandır ve güneye doğru şekilsiz taşlardan yapılmış muhtemel Ortaçağ mezarlığı vardır. 1999 yılında kültür varlığı olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
ŞEYH MUHAMMED KATTALİ TÜRBESİ
İlçe merkezine bağlı Gezin beldesinin 15 km kuzeyinde, Kaltaldere Köyündedir. (köyün eski ismi Şeyhkatülan köyüdür, anlamı “katledilen Şeyh’tir.)
Türbe: düz bir arazi üzerinde, küçük bir tepededir. Muhammed El Katalli: Osmanlı döneminde Diyarbakır’da düzenlenen bir fermana göre: Zeynel Abidin oğlu Muhammed Bakır oğludur. Babası Muhammed Bakır, büyük bir hadis ve fıkıh alimidir. Keramet sahibi ve büyük bir velidir. Muhammed Kattali, İslamın yayılması için Anadolu’ya yönelik akınların birinde, Kaltaldere yakınlarında Bizanslılarla yapılan bir savaşta şehit düşmüş ve şehit düştüğü yere defnedilmiştir. Ölüm tarihi muhtemelen MS 700 yıllarının başıdır. Türbe, 1969 yılında halktan toplanan yardımlarla yapılmıştır. Türbeye, önünde bulunan büyükçe bir balkondan girilir. Türbenin içi: makam, misafirhane, mescit ve mutfaktan oluşur. Türbenin hemen sağ tarafındaki dere yatağından kaynak suyu akar.
GEZİN KÖYÜ
İlçe merkezine bağlı Gezin köyü, Hazar gölü kıyısındadır.
Köyde: çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının dinlenme tesisleri ve özel kişilere ait villalar bulunmaktadır. Villa sahiplerinin geneli Diyarbakır’dan gelirler. Ayrıca yine göl kıyısında çevre illerden gelenler tarafından kullanılan çadırlı kamping alanı vardır.