Yöredeki ilk yerleşim, Bizans döneminde Rumlar tarafından kurulan Litros (günümüzdeki Esenler) ve Avas (günümüzdeki Atışalanı) köyleridir. Bu köylerde yaşayanlar, çeşitli tarım ürünleri yetiştiriyorlardı.
Bu köylerin etnik yapısı, Lozan Antlaşması ve arkasından gelen mübadele dönemi sonucu değişti. Burada yaşayan Rumlar, Yunanistan’a göç etti ve Doğu Makedonya’dan gelen Türkler, bu köylere yerleştirildi. 1937-1940 yılları arasında ise, bu köylerin isimleri değiştirildi ve günümüzdeki isimleri verildi. 1994 tarihinde ilçede Belediye teşkilatı kurulmuştur.
Esenler ilçesinde toplam 16 mahalle bulunmaktadır.
Günümüzde Esenler 2 bölgeden oluşmaktadır. Bunlar:
1-Esenler
2-Atışalanı.
ORUÇREİS MAHALLESİ
TEKSTİL KENT
Tekstilkent caddesindedir. Şehir merkezine sadece 16 km uzaklıktadır.
Burada kurulu bulunan Tekstilkent Kooperatifi: tekstil toptan ticareti ve küçük üretim birimlerinin bulunduğu Sultanhamam ve Osmanbey gibi yerlerdeki altyapı yetersizliğinin çözümü ve tekstil sektörünün modern mekanlara kavuşması için 1986 yılında kurulmuştur.
Tekstilkent kurulan alan ise, 1991 yılında hazineden satın alınmıştır. Alana kurulacak yapıların temelin 1993 yılında atılmış ve çeşitli büyüklükteki işyerlerinin bulunduğu 40 blok tamamlanarak hizmete girmiştir. Ayrıca 5 yıldızlı bir otel ve 5 katlı otopark blokları yapılacaktır. Plazalarla birlikte işyeri sayısı 4297 dir.
HAVAALANI MAHALLESİ
Bir zamanlar derme, çatma ve çürük binalar bulunan bölge, son dönemde kentsel dönüşüm adı altında yıkılan bu tür binaların yerine yapılan yüksek betondan kulelerle dolmuştur. Bu kulelerin her biri yüzlerce daire barındırmaktadır.
ESENLER KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
Taşocağı Sokaktadır. Hastane 2011 tarihinde temeli atılmış ve 2014 tarihinde hizmete açılmıştır. 3 blok halinde ve 6 katlıdır. 120 yataklıdır. Hastanenin B bloğu, daha önce “Abbate” isimli bir tekstil fabrikası iken, kamulaştırılıp tadilat yapılarak günümüzdeki şekli verilmiştir. A ve C bloklar ise yeni inşa edilmiştir.
ESENLER BÖLGE PARKI
Gümrük Sokaktadır. Park alanı yaklaşık 50 dönümlük bir arazide kuruludur. Park alanında: yürüyüş yolları, fitness aletleri, voleybol, basketbol ve mini futbol sahaları, fıskiyeli havuz, piknik alanları, oyun parkları ve kafeterya bulunmaktadır. Ayrıca lunapark vardır. Burası, akşam saatlerinde yürüyüş yapılabilen bir park alanıdır. Ancak özellikle hafta sonlarında yoğun mangal dumanı bölgeyi kaplamaktadır. Bu aradan: Bölge parkı çevresinde bulunan uyumsuz binaların dış cepheleri: kaplamaları ve giydirme teknikleriyle revizyondan geçirilmiştir.
ESENLER ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMA MERKEZİ
Köyiçi Caddesi Güleç Sokaktadır.
Avas Kilisesi
Kilise, 1831 yılında inşa edilmiş ve Meryem Ana’ya adanmıştır. 93 Harbi olarak adlandırılan 1877-1878 yılları arasındaki Osmanlı-Rus savaşı döneminde gümüş sıkıntısı nedeniyle, kilise cemaati “kilise parası” denen bir tür kağıt para birimi ortaya sürmüştür. Cumhuriyetin ardından, mübadele nedeniyle Avas köyde Hıristiyan nüfus kalmaz ve kilise terk edilir, kullanılmaz. 1940’lı yıllarda bir süre cephanelik olarak kullanılan kilise binası, daha sonra köyde cami olmadığından mescit olarak kullanılmıştır. 1950’lı yıllarda ise kilise tamamen yıkılmış ve geriden kalan taşları ise yine bir söylentiye göre Atışalanı camisinin duvarlarında kullanılmıştır.
Avas Rum Okulu
Eskiden Avas kilisesinin yanında, Avas Rum Okulu bulunuyormuş. Bazı kaynaklara göre, köy okulu 1820 yılında kurulmuş ve bölgenin en kaliteli eğitim veren okullarından birisi olmuştur. Çünkü bu okul sadece Avas köyündeki çocuklara değil, çevreden gelen çocuklara da eğitim veriyordu. 1873 yılında köydeki bu okulun varlığı ve görevli bir öğretmen ve 40 öğrencinin varlığından söz edilmektedir. Ancak 1884 yılından itibaren Avas köyünün itibarlı durumu bitmiştir. Çünkü yörede yaşayanlar kilise ile birlikte okulun masraflarını da ödemekte sıkıntı yaşıyorlardı. 1894 yılındaki depremde okul zarar görmüş, sonra onarılmıştır.
Gelelim günümüze, söylenenlere göre, günümüzdeki Esenler Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlama Merkezinin bulunduğu yerde, eskiden Avas kilisesi ve Avas Rum Okulu bulunuyormuş.
AVAS KEMERİ
Bu kemer: eski kayıtlarda “Avasköy kemeri” ve “Yılanlıkemer” diye geçmektedir. Mimar Sinan tarafından yapılan sert kalker taşları ile yapılmış bu kemer üzerindeki künklerden: Süleymaniye ve Beylik sularını taşıyan künkler bulunur. Kemerin yapısındaki zerafet ve uygulanan teknik oldukça güzeldir. Kemerde: gözlerin açıklıkları 10.30 metredir. Kemer üzerindeki künklerin çapları ise 21 cm. dir.
ATIŞALANI ÇEŞMESİ
Günümüzde Esenler Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Eğitim Merkezinin karşısındadır. Çeşme Osmanlı döneminde kesme taş kaplama olarak yapılmıştır. 1995 yılında tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Günümüzde çeşmenin musluğu yoktur ve suyu akmamaktadır.
BİRLİK MAHALLESİ
TEM E-5 bağlantı yolu mahallenin tam ortasından geçmektedir. Esenler Belediye Başkanlığı bu mahallededir.
ESENLER MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ
Bahçelievler caddesindedir. Hastane: modern mimari yapısı, merkezi konumu ve ileri tıp teknolojisi ile güçlü sağlık kadrosu, ayakta ve yataklı her türlü tıbbı hizmeti vermektedir.
ÖZEL ENSAR HASTANESİ
Atışalanı Caddesindedir.
HACI LÜTFİYE GÜRSES BİLİM PARKI
Akseki caddesinde Deprem Parkının içindedir. Burada, yaklaşık 8 bin metre karelik kapalı alanda, her yıl 7 bin civarında 9-15 yaş arası öğrenciye eğitim verilmektedir. Parkın açık bölümünde: ses iletimi, büyük güneş paneli, dalga hareketleri, değişken sarkaç, Pisagor teoremi, bir arabanın çalışma prensibi ve çeşitli bitkilerden oluşan botanik parkı bulunmaktadır. Botanik bahçesinde: birçok bitkinin yetiştirilmesi için gerekli altyapı ve mekan sağlanmıştır. Böylece öğrencilerin bitkileri incelemesi ve büyüme evrelerini takip etmesi sağlanmaktadır. Park alanında ayrıca: öğrenciler satranç, tekvando, ebru gibi sportif ve sanatsal eğitimler de almaktadırlar. Çeşitli kültürel geziler düzenlenmektedir.
TAŞ CAMİ
Cami, bir hayırsever tarafından bağışlanan araziye yaptırılmıştır.
Ancak bu caminin mimarisinde çeşitli özellikler bulunuyor. Banların başında: camide kolon ve kiriş bulunmaması gelmektedir. Cami: kurşunlu, kenetli ve zıvanalı sistemle yapılmıştır. Caminin yapımında 170 ton kurşun kullanılmış bunun 50 tonu kubbe yapımında harcanmıştır. İnşaatta demir ve beton bulunmuyor. Camide kullanılan ve “İstanbul Taşı” olarak bilinen taşlar, Hadımköy’den getirilmiştir. Bu taşlar: 2000-2500 yıl kadar dayanabilmektedir. Caminin iki tane minaresi vardır. Bu minareler, kubbenin her iki yanındadır. Minarelerin çevresinde de daha küçük üç kubbe bulunmaktadır. Camide aynı anda 500 kişi ibadet edebilmektedir.
İBB ESENLER BARIŞ MANÇO HALK VE ÇOCUK KÜTÜPHANESİ
857’nci Sokaktadır. 1999 yılında açılan kütüphanenin koleksiyonunda: 21 bin civarında kitap bulunmaktadır. Ayrıca 25 dergi aboneliği vardır. Üye olanlar, kütüphaneden ücretsiz kitap alabilmektedirler.
YAVUZ SELİM MAHALLESİ
İlçenin girişi konumundaki mahalle, toplu taşıma sistemi açısından uygun konumdadır. Tekerlekli toplu taşıma sistemi ve Metro’ya yakınlığı nedeniyle tercih edilmektedir.
MENDERES MAHALLESİ
ADNAN BÜYÜKDENİZ DİJİTAL KÜTÜPHANESİ
Ömer Seyfettin Caddesindedir. 2009 yılında hizmete girmiştir.
Arkeolojik kazı sonucunda bir kilise kalıntısı ortaya çıkarılmıştır. Günümüzde kütüphane olarak kullanılan bu bina Litros köyünün kilisesiydi. Esenlerde, Rumlardan kalan tek kilise kalıntısı burasıdır. 19’ncu yüzyıl başında yapılan bu kilise “Aziz Georgios” a adanmıştır. Özellikle 93 Harbi olarak adlandırılan 1877-1878 yılları arasındaki Osmanlı-Rus savaşı sırasında, yörede yaşayan köylüler kilisenin giderlerini karşılamada zorluk çekmişlerdir. Meydana gelen para sıkıntısını gidermek için kilise cemaati tarafından “kilise parası” denilen bir para kullanılmaya başlanmıştır. Paranın üzerinde “Aziz Georgios Kilisesi” nin sembolleri bulunuyordu.
Zaman içinde kilise terk edilmiştir, yapı bir süre duvarları örülerek konut olarak kullanılmıştır. Daha sonra ise, eklentiler tamamen yıkılmış, orta alan boşaltılmış, kapı ve pencereler tuğla ve biriket ile örülerek bir süre sinema salonu olarak kullanılmıştır. Daha sonra yine terk edilmiş ve 2000 yılına kadar Belediye Garajı olmuştur. Aynı dönemde, sokakta yaşayan evsizler de kilise binasını mesken edinmişlerdir.
1999 yılında kilise kalıntısı, tescil edilerek koruma altına alınmıştır. 2005 yılında Esenler Belediyesi tarafından tadilat yapılmak üzere, kilise kalıntısının rölöve projesi koruma kuruluna sunulmuştur.
Tarihi bina restore edilerek, Ekim 2010 tarihinde: 2 katlı toplam 475 metre karelik kütüphane kurulmuştur. Birçok yayınevi ile anlaşan kütüphane, yeni çıkan birçok kitabı anında dijital ortamda okuyucusuyla buluşturmaktadır.
Ziyaretçiler tarafından: 1’nci katta 10 ve 2’nci katta 20 olmak üzere toplam 30 bilgisayar kullanılmaktadır. Bir kitaba, aynı anda 30 kullanıcı ulaşabilmektedir.
Bu dijital kütüphane: “Go Green Innovation Award” yani “Çevre Dostu Teknoloji Ödülü” almıştır. Ödülü veren kurum, Amerika’nın önde gelen bilgisayar yazılım firmasıdır.
Kütüphanenin koleksiyonunda günümüzde 5500 Türkçe e-kitap bulunmaktadır.
Son bir not kütüphaneye ismi verilen Adnan Büyükdeniz kimdir? Kendisi Albaraka Türk Bankası genel müdürüdür. Katılım bankacılığının Türkiye’deki gelişiminde önemli katkıları olmuştur.
MENDERES ÇEŞMESİ (LİTROS AYAZMASI)
1983 yılında yarısı toprak altında olan ve yıkılma tehlikesi geçiren çeşme, yapılan araştırmalar sonucunda 1984 tarihinde Taşınmaz Kültür Varlığı olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
Çeşme: günümüzde hemen yanında bulunan kütüphane (eski Aya Yorgi kilisesi) binası ile birlikte, bulundukları meydanın karakteristik özelliklerini yansıtan eserdir. Çeşme kesme taştan yapılmıştır. Tek yüzlü bir çeşmedir. Çeşmenin ön kısmında bulunan doğal taş aynası oldukça yıpranmıştır. Taş aynanın oturduğu tekne de yok olmuştur. Günümüzde çeşmenin suyu akmamaktadır ve musluğu yoktur.
MİMAR SİNAN MAHALLESİ
İSTANBUL ALIŞVERİŞ MERKEZİ
Davutpaşa Caddesindedir. 1984 yılında şahıs firması olarak “İstanbul Halı” olarak ticaret hayatına başlayan firma, değişen vizyonu ile 1987 yılında parakende mağazacılık sektörüne girmiştir. Günümüzde: yaklaşık 80 bin çeşit ürün satılmaktadır. En büyük özelliklerinden birisi de, müşterilerine nakit veya kredi kartlı satış yanında, hiç peşinatsız, kredi kartsız ve sözleşmeli ödeme seçeneği sunmasıdır.
NENE HATUN MAHALLESİ
NENE HATUN ÇEŞMESİ
Aziziye Caddesindedir. Kitabesi yoktur, bu yüzden ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmez. 1999 tarihinde tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Çeşmenin yüksekliği 267 cm, boyu ise 412 cm. dir. Dikdörtgen şeklindedir. Tek yüzlüdür. Küfeki taşından yapılmış, yalak kısmı ise mermerdir. Günümüzde çeşmenin suyu akmamaktadır. Zaten musluğu da yoktur.
ÇİFTEHAVUZLAR MAHALLESİ
Çiftehavuzlar Mahallesi, Esenler ilçesinin en eski yerleşim alanlarındandır. Burada yoğun olarak bahçeli, tek, iki ve üç katlı konutlar yoğundur. Çünkü yoğun göç alması nedeniyle bölge çeşitli mahallelere bölünmüştür.
İstanbul Büyükçekmece gezi yazım için Büyükçekmece