İsmi uzun olduğundan, yörede “Hacıköy” olarak bilinir. Gümüş beldesindeki gümüş madenleri, günümüzde Maden Teknik Arama Kurumu bünyesindedir. Ancak: bu madenlerde, yüzyıllardır açılan dehlizlerin, yeni maden aramalarında insan hayatını tehdit eder durumda bulunması nedeniyle, halen gümüş bulunduğu bilinen bu madenler işletilemiyormuş.
ULAŞIM
İlçe: Karadeniz’i, İstanbul’a bağlayan karayolu üzerindedir. Gümüşhacıköy-Merzifon arasındaki uzaklık: 20 km. olup, araç ile bu uzaklık 20 dakikada alınmaktadır.
TARİHİ
MS.140 yıllarında, günümüzdeki Gümüşhacıköy ilçesinin bulunduğu yerde kurulu bulunan “Etonia” isimli şehir, Doğu Roma İmparatorluğunun en önemli ve gözde şehirlerinden biri olarak tarih sayfalarında yerini almıştır. Ankara’dan doğu istikametine giden yollar; Etonia isimli bu şehirden geçermiş.
15.yüzyıla gelindiğinde ise, yörede: çeşitli derebeylikleri görülmektedir. Bu bölgede de, Celettin bey hüküm sürmüştür. Hatta: Tavşan dağlarının da, adını bu beyden aldığı söylenmektedir.
Hacı köyünün ilçe haline getirilmesi: Köprülü Mehmet Paşa, gümüş madeni kendisinin işletmesine verilince, burada oturması gerekir. Bunun üzerine, Paşa: burada bir kervansaray, bedesten ve büyük bir cami yaptırır ve bir de hamam ilave ettirir. Tüm bu yapılar: 1661 yılında tamamlanır. Bu yapılaşma üzerine, Gümüş’e bağlı bir haniye olan, Hacıköy, 1881 yılında, buraya bağlanır ve nahiye merkezi olur.
GENEL
Gümüşhacıköy: daha önce “Hacıköy” iken, 5 km. uzaklıktaki “Gümüş” nahiyesiyle birleşerek, “Gümüşhacıköy” adını almıştır.
İlçe, bölge olarak: Orta Karadeniz bölgesinde bulunmaktadır. Deniz seviyesinden: 810 metre yüksekliktedir. En yüksek noktası: Tavşan dağı üzerindedir.
Yörede: geçiş bölgesi iklimi hakimdir. Buna göre: genellikle ılıman olan iklim şartları, bazen de İç Anadolu bölgesi iklim özelliklerinin etkisi altında kalarak sertleşir. Ama genelde, yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılıman ve yağışlıdır. Yüksek kesimlerde ise, soğuk ve yağış, artar.
İlçedeki en önemli ekonomik getiri: tarım ve hayvancılıktır. Tarım ürünleri olarak: tütün, şekerpancarı ve soğan öne çıkar. Ancak, tütün üretiminin azalması nedeniyle: alternatif olarak: böğürtlen ve ahududu yetiştiriciliği başlamıştır.
GÜMÜŞ BELDESİ VE GÜMÜŞ MADENİ
Gümüş beldesi, Gümüşhacıköy ilçe sınırları içinde, zengin tarihi geçmişi olan, küçük bir yöredir. Amasya il sınırları içindeki en eski yerleşim yeridir. 1903 yılından bu yana, Belediye teşkilatına sahiptir.
Gümüşhacıköy ilçe merkezine 5 km. uzaklıktadır. Gümüş kasabasına, en yakın tren istasyonu ise, Havza ilçesindedir. Ama, bu tren istasyonun, kasabaya uzaklığı 54 km. dir.
Gümüş beldesinin, yüzyıllardır en büyük desteği: gümüş madenidir. Pontus devletinin en önemli merkezlerinden biri: Gümüş olmuştur. Amasyalı ünlü coğrafya yazarı Strabon’a göre: Gümüş yöresinde maden cevherinin çıkarılmasında, esirlerin kullanıldığı yazılıdır.
Çünkü: maden cevheri çıkarılırken, dehlizlerdeki hava, öldürücüdür. Pontus devletinin yıkılmasıyla, gümüş madenleri: Romalılar, Bizanslılar ve Türkler tarafından işletilmiştir. Özellikle, Bizanslılar zamanında, burada bir “Madencilik Okulu” bulunduğu tahmin edilmektedir. Bölgeye “Gümüş” ismi ise, 1179 yılında verilmiştir.
Gümüş yöresinde: Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde, gümüş sikke basıldığı öğrenilmiştir. Para basılan darphane, sonradan camiye dönüştürülmüştür. Takip eden dönemde: Gümüş madeni, Köprülü Mehmet Paşa’ya, “Has Arpalık” olarak verilmiş ve bu yüzden, Paşa, Hacıköy’de: 1660 yıllarında: cami, hamam ve bedesten yaptırmıştır.
Bölgedeki gümüş madeni faaliyetlerine, 1877 yılındaki Osmanlı-Rus savaşından sonra, son verilmiştir. İlçe merkezi, 1881 yılında, Gümüşhacıköy’e nakledilince, maden tamamen unutulmuştur.
Tüm bunların sonunda: Gümüş yöresinde yaşayan insanlar, başta Amasya olmak üzere, bölgedeki diğer yerleşim merkezlerine göç etmişlerdir. Bu göç kaybı, günümüzde de devam etmektedir.
NE YENİR. NE İÇİLİR
Buraya yolunuz düşerse: mutlaka “keşkek” yemelisiniz. Baklalı dolmada, belki düşünebilirsiniz.
GEZİLECEK YERLER
KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA CAMİİ
1660 yılında, Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. İlk yapılışında kagir olarak yapılmış, ancak Köprülü Paşanın torunlarından, Hafız Ahmet Paşanın oğlu Abdulbaki Bey tarafından, kagir olarak yenilettirilmiş ve çevresi genişletilmiştir.
1943 yılında, caminin minaresi ve kubbesi, depremde yıkılır. Bunun üzerine, caminin hemen arkasına bir namazgah yaptırılarak, ibadete burada devam edilmiştir. Bu sırada, yapının tamamı yıkılmış ve 1948 yılında, bugün görülen cami yapısı yapılmıştır.
DARPHANE CAMİİ
Gümüş beldesindedir. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde, kasabada darphane kurularak para basılmış ve zamanla bu darphane binası, camiye dönüştürülmüştür.
KERVANSARAY VE BEDESTEN
1669 yılında, Köprülü Mehmet Paşa tarafından, Kervansaray olarak yaptırılmıştır. İlk yapıldığı dönemde, kagir bir kervansaray olarak kullanılan yapı, takip eden dönemlerde, bir kısım değişiklikler yapılarak, bedesten haline getirilmiştir. Dört kapısı olan bedesten yapısı: uzun ve dikdörtgen plandadır. Uzun kenarı: 82 metre ve kısa kenarı: 9 metredir.
SAAT KULESİ
1898 yılında, Ali Rıza Bey tarafından: bedestenin doğu kapısının kemeri üzerine yapılmıştır. 1939 yılındaki depremde, hasar görmüştür. 1943 yılındaki depremde ise, tamamen yıkılmıştır. 1948 yılında ise, halkın gayretleriyle yeniden yapılmıştır. 1971 yılında ise, ahşap saat kulesi yıkılarak, bugün görülen saat kulesi yapılmıştır.
YÖRGÜÇ RÜSTEM PAŞA CAMİİ
Gümüş mahallesindedir. 1429 yılında, Yörgüç Rüstem Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1945 yılında onarım göre cami, 1996 yılındaki depremde zarar görmüş, 2004 yılında tamamlanan restorasyon faaliyetleri sonucu, yeniden hizmete açılmıştır.
MADEN HAMAMI
Çay mahallesindedir. 1820 yılında Rumlar tarafından yapılmıştır. Hamam inşaatını yapan Nazari Usta: aynı zamanda Yörgüç Rüstem Paşa camiinin minaresini de yapan ustadır. Halen özelliğini kaybetmiş durumdadır. Sıcak kısmında, hamam göbek taşı ve dört odası ile hizmete devam etmektedir.
HALİLİYE MEDRESESİ
Gümüş beldesindedir. Çelebi Sultan Mehmet’in, Beylerbeyi Halil Paşa tarafından, 1413 yılında yaptırılmıştır. Yapı: kare planlı, kapalı avlulu bir medresedir. Arka kısmında, medrese odaları ve dershaneler sıralanmıştır. Bu medresede, yüksek öğrenim verilmiş ve zamanında, 50’den fazla öğretim üyesinin görev yaptığı bir yer olarak öne çıkmıştır.
MANASTIR
Gümüş mahallesindedir. 1840 yılında, burada yaşayan Rumlar tarafından yaptırılmıştır. 1925 yılındaki mübadele sonucu, Rumlar buradan ayrılınca, manastır binası da, ihmal edilmiş ve günümüze virane olarak gelmiştir.
Merzifon tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazım için.
Amasya tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazım için.