İstanbul’da Eyüp Sultan yöresinde manevi bir atmosfer vardır. Bu manevi atmosferi, huzur ortamını yaşamak için, Eyüp Sultan yöresinde sizlere bir gezi güzergahı çizdim ve bu gezi güzergahında karşılaşacağınız külliye, türbe, sebil, çeşme gibi yapıları ayrıntılarıyla anlattım.
İstanbul Eyüp Sultan Gezi Planı: Siz: bu gezi güzergahında gezerken, sadece benim yazdığım notları okuyup inceleyerek gayet bilgili bir şekilde gezeceksiniz.
İşte, size biraz uzun ama muhteşem bir Eyüp Sultan Türbeleri ve hazireleri gezi yazısı:
Cafer Paşa Medresesi ve Tekkesi
Kalenderhane Caddesinde Eyüp Müftülüğü karşısındadır.
Burada küçük bir külliye vardır ve Cafer Paşa tarafından 1586-1587 yılları arasında Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Cafer Paşa: 1586-1587 yılları arasında Kanuni Sultan Süleyman döneminde vezirdir. Sultan’ın son seferi olan Zigetvar seferine katılmıştır. Sultan II Selim ve Sultan III Murat dönemlerinde, kubbe vezirliği yapmıştır. Bu küçük külliyede: medrese ve türbe bulunmaktadır.
Medrese:
Kitabesi yoktur. Cafer Paşa Türbesinin sol tarafındaki kemerli kapıdan, uzun bir koridora girilir. Burayı geçince bir meydancık ve bunun karşısında medresenin dershanesi yani meşkhane vardır.
11 tane kubbeli medrese odası, dershane karşısında ters “L” biçiminde yerleşmiştir.
Her odada, bir ocak ve pencere vardır. Gerek dershane ve gerekse medrese odaları, küfeki taşından yapılmıştır. Yapı, kare planlı olup üstü pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür. İç kısmında girişin karşısında bir mihrap nişi vardır. Medresenin avluya dönük cepheleri, taş ve tuğladan yapılmıştır. Arka cepheleri ise, moloz taşla örülmüştür. Yapı, 1975 yılında restore edilmiştir. Halen iyi durumda olan medrese, günümüzde Eyüp Belediyesi tarafından işletilen “Cafer Paşa Kültür ve Sanat Merkezi” dir.
Türbe:
Kitabesine göre, 1585 yılında yapılmıştır. Türbede: Cafer Paşa ile birlikte aile fertleri ve oğlu İsfendiyar Bey’in mermerden sandukaları vardır. Medrese giriş kapısından girildikten sonra: türbenin yanındaki üstü açık geçide gelinir. Türbe/Tekke cephesi 2 katlıdır. Ön cephede: iki sıralı dörder pencere bulunur. Cephenin sağ tarafında: kemerli bir giriş vardır.
Alt katta: Cafer paşa ile birlikte aile ve oğlu İsfendiyar Bey’in mermerden sandukaları vardır. Ayrıca, Derviş Mehmet’in kızı Hatice Hanım’ın süslemeli lahitleri oldukça güzeldir. Alt kattaki bu hazirede toplam 32 kabir bulunmaktadır.
Tekke:
Kırimi Tekkesi adıyla da tanınır. Tekke, türbe bitişiğindeki bir odadan oluşmaktadır. Tekke ilk kurulduğunda Halvetiye tarikatına aittir. Daha sonra Kadirriye’ye geçmiştir. Bu tür türbeler, Meşihat ihdas edilerek Tekkeye dönüştürülmüştür. Türbede, tevhidhane kısmı, pencereli bir duvarla ayrılır. Son dönemde: ayinler medresenin kubbeli dershanesinde yapılmıştır.
………………………………………………………………………………………….
Özbekler Tekkesi
Kalanderhane Tekkesi, Özbekler Tekkesi Mescidi, Lali Zade Abdülbaki Efendi Tekkesi isimleriyle de tanınır. Çünkü Özbek Tekkeleri, aynı zamanda “Kalenderhane” ismiyle anılırdı. Tekkede kalan dervişlerin bekar olması nedeniyle bu isim verilmiştir. Halbuki, Üsküdar Özbekler Tekkesindeki şeyhler evliydi. Bekarlık şartı, sadece Eyüp’te bulunan bu tekke için bir şarttı.
Bulunduğu caddeye ismini vermiştir. Kalenderhane caddesi üzerinde Eyüp Sultan Camiine giden yol üzerindedir.
Tekke: Lalizade Abdülbaki Efendi tarafından, 1743 yılında inşa edilmiştir. Kendisi tekkenin ilk şeyhi ve banisidir. Bu durum, tekkenin ana kapısı üstündeki kitabesinde kayıtlıdır.
Yapı ilk kurulduğunda: ahşap ve iki katlıdır. Binada: şeyh dairesi, selamlık ve divanhane, tevhidhane, derviş hücreleri, mutfak, kurban kesim yeri ve Sıbyan mektebi bulunmaktadır. Abdülbaki Efendi öldükten sonra, Sıbyan mektebi yanına onun türbesi ilave edilmiştir.
Tekke:
hac içi yola çıkan Türkistanlı hacı adaylarının misafir edildikleri bir yerdi. Çünkü, Müslümanlar, hacca gitmek için halifeleri olan Padişahtan izin alırlardı. Eyüp Sultan Camiine, Cuma namazına gelen Padişah ise, sembolik olarak bu izni verirdi. Bu durum yani hacca gidecek Orta Asyalıların Özbekler Tekkesinde konaklaması uygulaması, 1925 yılına kadar devam etmiştir.
Gelelim günümüze: sadece: tevhidhane, Sıbyan Mektebi ve Lalizade türbesi kalmıştır.
Kalan bölümlere 1970 yılında, “Diyanet Sitesi” yapılmıştır. Günümüzde burada: Eyüp Müftülük binası bulunmaktadır.
Tevhidhane:
Yapı, küfeki taşı ve tuğla kullanılarak inşa edilmiştir. Kubbelidir. Tevhidhanenin mihrabını, sağ cephede bulunan niş oluşturur. Yapıda bulunan çeşme, sonradan eklenmiştir. Barok stilde beyaz Marmara mermerindendir.
Sıbyan Mektebi:
Tekkenin banisi Abdülbaki Efendi tarafından yaptırılmıştır. Lalizade türbesinin kuzeyindedir. Yapıya giriş: kuzey duvarındandır. İçeride: bir tane ocak ve niş vardır. Yapının zemin ve bodrum katı kagirdir. 19’ncu yüzyılda yapıya, üst kat eklenmiştir.
Lalizade Türbesi:
Türbe, avlu yönündedir. Kesme küfeki taşından yapılmıştır. Cadde yönünde dua penceresi bulunmaktadır. Üst bölümünde, Lalizadenin ölüm tarihini veren kitabe bulunmaktadır.
Özbekler Tekkesi:
Sultan II Abdülhamit tarafından açtırılmıştır. Amaç: yurt dışında bulunan unsurlara sahip çıkmaktır. Günümüzde burada “Kur’an Kursu” bulunmaktadır.
Saçlı Abdülkadir Efendi Tekkesi, Türbesi ve Camisi
Merkez Mahallede, Kalenderhane caddesi üzerindedir.
Abdülkadir Efendi kimdir:
Kendisi, Kanuni Sultan Süleyman döneminde, bir yıl Şeyhülislamlık yapmıştır. 1594 yılında vefat etmiştir.
Mescit ve Türbe:
Şeyhülislam Abdülkadir Efendi, 1537 yılında vefat eden babası Sivasi Tekkesi Şeyhi Abdürrahim Efendi’nin kabri üzerine; 1538 yılında fevkani bir mescit yaptırmıştır. Mescit yapısında zemin kat türbe, üst kat ibadet mekanıdır. Zemin katında bulunan türbede: 3 tane mezar vardır.
Bunlar:
Abdülkadir Şeyhi Efendi, babası Şeyhi Abdürrahim Efendi ve kime ait olduğu bilinmeyen üçüncü bir mezardır. Bu kime ait olduğu bilinmeyen mezarın çevresi demir korkuluklarla çevrilidir ve kaidesi yoktur.
Günümüzde: bahçe kapısı yanında, cadde üzerinde bulunan kalıntı, esas mescittir. Kalenderhane caddesine açılan türbe kapısı üzerindeki yazıtın yeri boştur. Günümüze ulaşmamıştır.
Bu mescidin ön cephesi: kesme taş duvar örgülüdür. Arka cephesi ise ahşap karkastır. Çatı ve ara bölme, yani mescidin üst ibadet katı, çökme tehlikesi gösterdiğinden 1950’li yıllarda yıkılmıştır.
Evet, bir zamanlar Tekke olarak da kullanılan bu yapı, 1925 yılında çıkarılan kanun gereği kapatılmıştır. Daha sonra çatısı çökerek kullanılmaz hale gelmiştir. Burası günümüzde: abdest alma yeri olarak kullanılmaktadır. Mescidin kuzeybatı yönünde, Cami vardır.
Cami:
Saçlı Abdülkadir Efendi Camii: eski mescidin sol ilerisindedir.
Burası Şeyhülislam Hoca Sadeddin Efendi tarafından yaptırılan Darülkurradır. Dar’ül Kurra” : Kur’an-ı Kerim öğretilmesi ve kıraat eğitimi verilmesi için yapılan yer demektir. Hoca Sadeddin önemli bir kişidir. Babası: Yavuz Sultan Selim tebaasından Hasan Can’dır. Hoca Sadeddin, babasından dinlediği Yavuz Sultan Selim hatıralarını “Selimname” isimli eserinde kaleme almıştır. Haçova Meydan Muharebesinde, Osmanlı ordusunda bozgun yaşanmakta iken, Sultan’ın çekilme düşüncesine engel olmuş, Peygamberimizin hırkasını Padişaha giydirerek savaşın seyrinin değişmesini ve Osmanlının zafer kazanmasını sağlamıştır.
Darülkurra:
kesme taştan yapılmıştır. kare planlı ve iki katlıdır. Tek kubbesi kurşun kaplıdır ve sekiz kenarlı kasnağa oturur. Kubbe göbeği “ayet-i kerime” nakışlıdır. Kıble yönünde, bir pencere kapatılarak mihraba dönüştürülmüştür. Minberi ahşaptır.
Günümüzde minaresi yoktur. Ancak eski fotoğraflara göre 20’nci yüzyılda güneybatı yönünde bir minare görülmektedir.
Cami avlusunun 3 tane kapısı bulunur. Bunlardan iki tanesi Kalenderhane caddesine ve diğer kapısı ise güneydoğu yönünde bulunan meydana açılmaktadır. Ana giriş kapısına, bahçe kapısından 7 basamak çıkılarak ulaşılmaktadır.
Darülkurra: Saçlı Abdülkadir Cami diye anılmaktadır. Cami günümüzde ibadete açıktır.
Ebül Hüda Kütüphanesi:
Ebül Hüda Efendi, Sultan Abdülhamid döneminin önemli kişilerindendir. İslam dünyasının kanaat önderleriyle ilgilinmiş, görüşmüş ve Osmanlı düşmanı devletlerin siyasetine hizmet etmelerini yani ihanet etmelerini önlemiştir.
1895 yılında Darülkurra’nın yanına bir kütüphane yaptırır. Ancak bu kütüphane günümüze ulaşmamıştır. Sadece temelleri görülmektedir. Tekkelerin kapatılmasından sonra, burada bulunan 535 kitap, 1931 yılında Süleymaniye Kütüphanesine nakledilmiştir.
Kabri, kütüphane bahçesindedir.
Cami Haziresi:
Caminin güneydoğu, kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerinde haziresi bulunmaktadır. Hazirede: 16 ile 19’ncu yüzyıllar arasında defin yapılan devlet ve din büyüklerinin mezarları ile 5 şeyhülislam mezarı vardır. Hazirenin kuzeybatı yönünde bulunan mezar taşları, İstanbul’un en büyük mezar taşları olarak bilinir. Bunlar: Şeyhülislam Hoca Saadettin ve ailesine ait mezar taşlarıdır.
Hoca Sadeddin Efendi Kabri:
Darülkurrayı yaptıran Hoca Sadeddin Efendi 1599 yılında ölmüştür ve kabri: Darülkuranın kuzeybatısındaki hazirededir. Oldukça güzel olan lahdinde yazı ve tarih yoktur. Çevresindeki kabirler oğullarına aittir.
Bulak Mustafa Paşa Türbesi
Merkez Mahallededir. Eyüp Sultan Bulvarı üzerindedir.
Bulak Mustafa Paşa kimdir:
Bulak Mustafa Paşa, Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Rodos seferini yapan komutandır. Palak, Yaylak ve çıplak lakaplarıyla anılırdı. Kendisine Arnavutça yaşlı anlamına gelen “Plak” lakabı takılmıştır. 1520 yılında Kaptan-ı Derya oldu ve Rodos adasını fethetti, 1523 yılında Kaptan-ı Deryalıktan ayrıldı. Vefat tarihi net olarak bilinmez, muhtemelen 1522-1534 yılları arasında vefat etmiştir.
Türbesi:
Türbe Mimar Sinan eseridir. Kitabesi yoktur. Tamirle ilgili kitabeler bulunmaktadır. Giriş kapısı üzerinde 1819 tarihli tamir kitabesi vardır.
Yol seviyesi yükseldiğinden, türbe günümüzde çukurda kalmıştır.
8 kesme taş üzerine oturmuştur. Kubbesinin üzeri çimento kaplıdır. Ancak kubbe içinde oldukça güzel kalem işi süslemeler vardır. Kubbe içinde: sarı renk zemin üzerine, alt kısımlarda kırmızı ve mavi zemin üzerine: palmetli şemse motifleri ve merkezde: kırmızı zemin üzerine bitkisel süslemeli bir madalyon bulunmaktadır.
Kalın ayaklar üzerinde mermer, şebeke korkulukları vardır.
Türbede: 3 lahit bulunmaktadır.
Bunlar: Mustafa Paşa lahdi, Bekir Bey Han ve Mustafa Paşa’nın hanımına aittir. Soldaki mermerden yapılmış birinci mezar taşı vazo içinde gül, lale gibi çiçek kabartmaları ve madalyonlarla süslenmiştir. Bu mezarın kime ait olduğu yazılı değildir, ancak süslemelerden Bulak Mustafa Paşa’nın hanımına ait olduğu düşünülmektedir. Mustafa Paşa’nın mezarı ortadadır.
Dukakinzade Haziresi
Dukakinzadeler kimdir:
“Duka” Arnavutça “Bey” demektir. Menebor dukasının iki oğlu olduğunu öğrenen Fatih Sultan Mehmet döneminde önemli Arnavut ailelerinden Dukakinzade’lerden Ahmet Paşa ve kardeşi Mahmut Bey kaçarak İstanbul’a gelmişler, Müslüman olmuş ve Osmanlı hizmetini kabul etmişlerdir. Müslüman olmayı kabul etmeyenler ise Napoli’ye geçmişlerdir.
Mahmut Bey bir süre sonra vefat etti.
Ahmet Paşa;
Devşirme olarak Osmanlıya kazandırılmıştır.
Ahmet Bey ise: Sultan I Selim döneminde vezir oldu.
Yavuz Sultan Selim’in Şah İsmail’e karşı düzenlediği İran seferine katıldı.
Amasya’da yeniçerilerin isyanı sonrasında yapılan tahkikatta, Veziriazam Ahmet Paşa’nın da suçunun sabit görülmesi üzerine, 1515 yılında Amasya’da katledildi. Cesedi, Amasya’da bulunan İbn Kemal’in dedesi Kemal Paşa’nın türbesine gömülmüştür.
Mehmet Paşa:
Babası Ahmet Paşa’dır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde: Semendire, Halep ve Mısır beylerbeyliği yapmıştır. Caminin kıble duvarı önündeki Dukakinzade Haziresinde gömülüdür.
Mehmet Paşa Kabri:
Eyüp Sultan Camii kıblesi yönündeki mezarlığın ortasında açık bir türbededir. Mermer türbe, kare şeklinde yapılmıştır. Türbenin sağ, sol, arka ve ön cephesinde pencereler vardır. Ön cephesinde ayrıca bir kapı bulunur. Türbede, oldukça güzel mermer bir lahit vardır. Lahit üzerinde 1555-1556 tarihli bir yazı vardır. Ancak lahdin baş tarafında ve bir çerçeve içindeki yazı “kazınmıştır”. Burada muhtemelen bir isim yazılı olmalıdır. Sonuç olarak bu güzel lahdin, Mehmet Paşa’ya ait olduğuna inanılmaktadır. Mehmet Paşa’nın karısı Gevherimülük Sultan’ın kabri ise, daha ileride Defterdar caddesi üzerindedir. Şahidesinde hurma ağaçlı bir kabartma vardır. Ölüm tarihi olarak 1580-1581 tarihi yazılıdır.
Piri Reis’in İdamı:
Mehmet Paşa’nın Piri Reis’in idamıyla ilgili olduğu yönünde birçok söylenti bulunmaktadır. Bu konuya biraz daha ayrıntılı bakalım: 1547 yılında Piri Resi, Hint Kaptanlığına getirilir. 1548 yılında Aden’de isyan eden Arap Şeyhine karşı gönderilir ve isyanı bastırır. Ardından Kanuni Sultan Süleyman: Piri Reis’e “Hürmüz’ü alması” emrini verir. Hürmüz: Portekizlilerin kontrolündedir.
Plana göre: Piri Reis, Süveyş bölgesinde bulunan Osmanlı donanmasını, Portekizlilere fark ettirmeden Basra’ya götürecek, Basra’da bulunan 15 bin Osmanlı askerini de alarak, gemilerle ve ani bir baskında Hürmüz’ü fethedecektir. 1552 yılında Piri Reis, donanması ile birlikte yola çıkar.
Yolda, Kanuni tarafından verilen emri unutarak yine Portekizlilerin elinde olan Maskat’ı yağmalıyor. Sonra, yine Hürmüz’e geliyor ve 15 bin asker takviyesini almadan önce burada karaya asker çıkarıyor. Piri Reis, 28 gemi ve 850 askerle kaleyi kuşatıyor.
Ancak bir hata yaparak limanı ablukaya almıyor. Böylece kalede kalan Portekizliler, takviye almaya ve çevreye haber ulaştırmayı beceriyorlar. Kuşatma 20 gün sürüyor, devamlı top atışı ve saldırılar sonucunda, her iki tarafta ağır kayıplar veriyor.
Piri Reis, kuşatmayı kaldırıp Basra’ya doğru yola çıkıyor. Ancak, buraya gitmeden önce, hemen batıdaki Keşim adasına uğruyor, halkı Müslüman olan adada bolca esir aldırıp, mallarını yağmalatıyor.
Gemiler tıka basa altın dolu olarak Basra’ya doğru yola çıkıyor. Bu sırada, Portekiz Gelen Valisi, bolca gemi ve askeri, Hürmüz’e sevk ediyor.
Piri Reis ve donanması,
Basra’ya gelince Kubad Paşa tarafından karşılanıyor. 1553 yılında, Portekizlilerin Basra’yı tuttuğunu bildiği için, kendi donanmasının sadece en hızlı 3 gemisi ile yola çıkıyor. Tıka basa altın ve ganimet dolu 3 gemi, hızla yolu çıkıyor.
Bir tanesi sert hava nedeniyle kayalara bindirip batıyor. Piri Reis, batan gemi personeli için geri dönüyor, ganimet ve askerleri aldıktan sonra kalan iki gemi Süveyş Kanalına doğru hareket ediyor.
O iki gemi, karaya çok yakın seyrederek ve gecenin karanlığından yararlanıp Portekiz donanmasına görünmeden Boğaz’dan çıkıp Süveyş kanalına ulaşıyor.
Ancak Kubat Paşa, tüm olup biteni İstanbul’a bildirir. Kanuni Sultan Süleyman çok kızar ve Mısır Beylerbeyi Dakginzade Mehmet Paşa; (yukarıda hayat hikayesini anlattığım) Kahire’ye gelen Piri Reisi tutuklatıyor. Ardından Kanuni Sultan Süleyman’ın fermanı gereği, 80 yaşındaki Piri Reis, 1554 yılında Kahire’de başı vurularak idam ediliyor.
Ebussuud Efendi Kabri ve Dar’ül Kurrası
Merkez Mahallesi Camii Kebir Sokaktadır.
Arkasında saçlı Abdülkadir Efendi Camii, sol tarafında ise Sokullu Mehmet Paşa Türbesi vardır.
Ebusuud Efendi Kimdir:
Ali Kuşçu’nun torunudur. 1490 yılında İskilip’te doğmuştur. Kanuni Sultan Süleyman ve Sultan II Selim dönemlerinde, Şeyhülislamlık yapmıştır. Kanuni’ye “Kanuni” adını kazandıran kanunların mimarıdır. Özellikle o devirde ihtiyaç duyulan arazi kanunnamesini yazar.
Tımar ve Zaametleri sisteme sokar. Kanuni Sultan Süleyman: onun görüşü ile başlayan meselelerde olumlu sonuçlara varacağına inanırdı. Süleymaniye camiinin temel atma töreninde ilk taşı koymuştur. Müftülüğünde her gün pek çok konuda fetvalar vermesiyle tanınırdı.
Döneminde: insanlarla birlikte cinlerin de fetva aldığı bir kişi olarak ünlenmiştir. Kendisinin cinlere yazdığı fetvalar, Eyüp’de Yazılı Medresenin duvarlarında bulunmaktadır. Ancak hem Hind, hem Arap harflerine benzeyen bu esrarlı yazılar okunamamış ve zamanla boyatılarak kapatılmıştır.
Ayrıca, uzun öğretim hayatında, birçok öğrenci yetiştirmiştir. Bu öğrenciler, Osmanlı ilim dünyasında önemli rol oynamışlardır. İslam hukuku yanında Tıp alanında da eserler vermiştir.
Sıbyan Mektebi:
Aynı zamanda “Darül Kurra” olarak yaptırılmıştır. Kitabesi yoktur. Bu yüzden yapılış tarihi belli değildir. Banisi Şeyhülislam Ebüs Suud Efendidir. Muntazam kesme taştan yapılmıştır. Tuğla hatıllıdır. Ahşap çatılıdır. Ebüssuud Efendi, 1574 yılında 84 yaşında vefat etmiştir.
Haziresi:
Ebusuud Efendi, Eyüp Sultan Hazretlerinin yanına gömülmeyi vasiyet eder. Mektebin önündeki haziresindeki en eski taş: 1562 yılı tarihlidir. Bu yüzden, yapının da 1562 yılı öncesinde yapıldığı tahmin edilmektedir. Ebussuud Efendinin oldukça güzel olan lahdi, hazirededir. Mezarını ölmeden önce kazdırdığı ve toprağını avuçlayarak Fatiha okuduğu söylenir.
Ebussuud Haziresinde bulunan mezarlardan bir tanesi Seyyit Ahmet Efendi mezarıdır. Ahmet Efendi tüccardır. 1908 tarihli mezar taşı oldukça ilgi çeker. Mezar taşı kitabesi üzerinde: oldukça zengin çiçek motifleri görülür. Bu süslemeler nedeniyle, mezarın bir bayan mezarı olduğu düşünülür. Süslemeler, natüralist çiçeklerle, simetrik olarak oluşturulmuştur. Bu kompozisyon taşa oldukça güzel bir şekilde işlenmiştir. Çiçekli süslemelerin altında kitabe bulunmaktadır.
Sokullu Mehmet Paşa Türbesi, Medresesi ve Çeşmesi
Merkez Mahallesinde Camii Kebir Caddesindedir.
Sokullu Mehmet Paşa kimdir:
Sokullu Mehmet Paşa: Bosna Sokoloviç kasabasında doğdu. 15 yaşında, devşirme olarak Osmanlı ordusuna katıldı. Edirne Sarayında eğitildi. Sultan II Selim’in kızı İsmi Han Sultan ile evlendi. Kanuni Sultan Süleyman’ın son dönemlerinde sedaret makamına getirilmiştir. Sultan II Selim ve III Murat dahil, 3 padişah döneminde 13 yıl Sadrazamlık yapmıştır.
Sokullu Mehmet Paşa: cami, medrese, çeşme ve hamam gibi birçok hayır işi yapmıştır. En önemli özelliği, 60 yıl boyunca bulunduğu devlet hizmetinden hiçbirinden görevden alınmamıştır. Daima daha üst görevlere atanmıştır. Sokullu Mehmet Paşa: 1579 yılında Ramazan ayının ortalarında bir suikast sonucu şehit olmuştur. Ardından, Osmanlı devletinin “Yükselme dönemi” bitmiştir.
Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi;
Eyüp’te Cami Kebir Sokakta: Sokulla Mehmet Paşa ve eşi İsmi Han Sultan tarafından yaptırılan bir külliye bulunmaktadır. Yanında Eyüp Sultan camisi bulunduğu için, külliyede cami yapılmamıştır.
Külliyede:
1-Medrese
2-Darülkurra
3-Türbe
4-Çeşme bulunmaktadır.
Külliye, 1961-1962 yılları arasında onarılmıştır.
1-Sokullu Mehmet Paşa Medresesi:
Sokullu Mehmet Paşa türbesinin karşısındadır. Sokullu Mehmet Paşa, yapıyı eşine adamıştır.
Yazılı Medrese, Sultaniye Medresesi, Hemşire Sultan Medresesi, İbrahim Hanoğlu ve Şehit Mehmet Paşa Medresesi olarak da tanınır.
(Şehit Mehmet Paşa isminin sebebi: Sokullu Mehmet Paşa’nın bir suikast sonucu öldürülerek şehit edilmesidir. İbrahim Hanoğlu isminin sebebi ise: Oğulları İbrahim Han’ın evlatlarının: genellikle İbrahim Hanzadeler adıyla tanınmış olmasındandır.)
Camikebir Caddesi üzerinde, yan yana iki avlu kapısı bulunur.
Sağdaki kapı, türbeye ait, soldaki kapı ise medreseye aittir.
Avlu kapısı üstünde, kitabe vardır. Kitabeye göre yapı 1568 yılında yapılmıştır. Yine kitabeye göre, medrese: Sultan II Selim kızı İsmi Han Sultan, Sokullu Mehmet Paşa ile evlendikten sonra medreseyi Mimar Sinan’a yaptırmıştır.
İsmi Han Sultan,
1585 yılında vefat eder. Kabri, babasının Ayasofya camisi avlusundaki türbesindedir.
Yapıda bulunan 28 tane medrese odaları, dikdörtgen avlunun iki tarafındadır.
Medresenin dershanesi: tek ve üzeri kurşun kaplı kubbelidir. Kubbenin çapı 9.60 metredir. Dershane bölümünde: İsmi Han Sultan tarafından kurulan bir kütüphane bulunmaktadır. Burada: 554 yazma eser bulunmaktadır. Bu eserler: 1967 yılında Süleymaniye Kütüphanesine nakledilmiştir.
Avlunun ortasında Şadırvan bulunur.
Medrese 1918 yılında Evkaf Deposu olarak kullanılmıştır. Günümüzde medrese: Eyüp Merkez Sağlık ocağı olarak kullanılmaktadır.
2-İsmi Han Sultan Darrülkülkurra:
Kuzey yöndedir. Çift yönlü basamakla çıkılan sahınlıklı bir girişten girilir.
Kitabeye göre, yapı 1579 yılında İsmi Han Sultan tarafından yaptırılmıştır. Bu tarih, aynı zamanda Sokullu Mehmet Paşa’nın öldüğü tarihtir.
Kubbeli yapı: kare planlıdır. Revaklı giriş kapısında kitabe bulunmaktadır. Revak kubbesi, dört mermer sütuna oturur. Giriş kapısı ve üzerinde bulunan kitabeyi, çini bordür çevreler. Saçak silmesi profillidir. Girişin karşısında içeride iki tane dolap nişi bulunur. Ana kubbe ve tromplar, kalem işi süslemelerle bezelidir. Yapının çevresindeki arsada kabirler vardır. Giriş revakının önünde, cadde üstünde 5 tane dükkan bulunur.
Yapı uzun yıllar Çocuk kütüphanesi olarak kullanılmış, günümüzde ise Eyüp Sultan İlim Kültür ve Hizmet Vakfı olarak kullanılmaktadır.
3-Sokullu Mehmet Paşa Türbesi:
Mimar Sinan tarafından yapılmıştır.
1568 yılında yapılmıştır. Yaptırılma sebebi: Sokullu Mehmet Paşa’nın genç yaşta vefat eden oğulları içindir. Kendisi de, 1579 yılında ölünce buraya defnedilmiştir.
Türbe: bir revakla medrese dershanesine bağlanmaktadır. Kapıları karşı karşıyadır. Ahşap türbe kapısı: iki kanatlı ve kündekari tekniğiyle yapılmıştır.
Küfeki taşından yapılmış türbe özellikle muhteşem vitraylarıyla ilgi çekmektedir. Bu çinilerde lacivert zemin üstüne beyaz sülüs hatla “Ayetül Kürsi” yazılmıştır. Kubbeli yapı: çok köşelidir. Kubbe doğrudan duvarlara oturtulmuştur. Kubbe içinde: kırmızı zemin üzerine beyaz renkle kalem işi soyut bitkisel motifler görülür. Köşelerde ince sütunlar bulunur.
Türbede:
Paşa’nın ahşap sandukası bulunur. Bu sanduka, diğerlerine göre daha büyüktür.
İlaveten 5 sanduka ve Sokullu’nun yakınlarına ait 10 tane mermer lahit bulunur.
Türbenin avlusunda: Sokulluzade Lala Mehmet Paşa (Estergen fatihi) mezarı bulunmaktadır.
4-Sokullu Mehmet Paşa Çeşmesi:
Sokullu Mehmet Paşa çeşmesi, türbenin önündeki duvarın yanındadır.
Çeşme ve türbe, birlikte yapılmıştır. Kitabesi türbe penceresinin yanındadır. Kitabesine göre, 1568-1569 yılları arasında yapılmıştır. Sonradan yol seviyesi yükseltildiğinden, çeşme çukurda kalmıştır. Dikdörtgen çerçeveli ayna taşı küçüktür. Çeşme nişinin üzerine gelen türbe penceresi, aynı zamanda dua penceresi olarak kullanılmaktadır. Evliya Çelebi: bu çeşme hakkındaki yazılarında, çeşmeye “Çarşı Çeşmesi” demektedir. Çeşmenin sağ tarafında bulunan medreseye açılan büyük bir kapısı vardır. Bu kapı daha sonra örülmüş, ancak 1989 yılında tekrar açılmıştır. Çeşme: az ilerideki Tekkenin banisi Afife Hatun tarafından tamir ettirilmiştir.
Lala Mehmet Paşa Türbesi
Merkez Mahallesinde Camii Kebir Caddesindedir.
Lala Mehmet Paşa kimdir:
Lala Mehmet Paşa, Bosnalıdır ve Sokullu Mehmet Paşa’nın amcasının oğludur. Kendisi: Anadolu ve Rumeli Beylerbeyi ve Yeniçeri Ağalığı yapmıştır. Estergon kalesinde, Avusturya kuşatmasına karşı kaleyi uzun süre savunmuş, başarılı olamayınca 2 ay sonra kaleyi teslim etmek zorunda kalmıştır.
Ancak bu yenilgiden 11 yıl sonra, Sultan I Ahmet döneminde, sadece 5 günde Estergon kalesini yeniden ele geçirmiştir. Bu dönemde: 20 Kasım 1605 tarihinde, İstvon Bosckoy’a kendi eliyle Macar krallık tacını giydirmiş ve Macar Kralı ilan etmiştir. Bosckoy: parlak bir merasimle gelmiş, Paşanın elini öpmüş ve huzurunda diz çökerek başına tacını koymasını beklemiştir.
Lala Mehmet Paşa Türbesi:
Lala Mehmet Paşa, İran seferi hazırlıkları sırasında Üsküdar’da kurulan çadırda 21 Haziran 1606 tarihinde vefat etmiştir. Paşanın lahdi, akrabası Sokullu Mehmet Paşa türbesinin önünde, Yazılı Medrese kapısının sol yanındadır. Ölümünden sonra vasiyetine uyulmayarak mallarına el konulmuş, ailesi bu yüzden zarurete düşmüştür.
Şeyhülislam Üryanizade Ahmet Esad Efendi Türbesi
Mermez Mahallede, Camii Kebir Caddesi üzerinde, Sokullu Mehmet Paşa türbesinin karşısında, Siyavuş Paşa türbesinin yanındadır.
Şeyhülislam Ahmet Efendi kimdir:
Ahmet Esat Efendi, 1816-1889 yılları arasında yaşamıştır. Sultan II Abdülhamit dönemi Şeyhülislamıdır. Bu görevde 10 yıldan fazla kalmıştır. 1889 yılında vefat etmiştir.
Şeyhülislam Ahmet Efendi Türbesi:
Kitabesi yoktur. Türbe, Sultan II Abdülhamit tarafından İtalyan Mimar G. Fosatti’ye yaptırılmıştır. Kitabesi yoktur. Tek kubbeli yapı, kare planlıdır. Türbede 3 sanduka vardır. Bunlar: Şeyhülislam Ahmet Esat Efendi, Damadı Süleyman Celaleddin Efendi ve Ahmet Esat Efendi’nin eşine aittir.
Çeşme:
Türbenin önünde, yekpare yani tek parça mermerden yapılmış bir çeşme vardır. Çeşme, daha sonra ilerideki mezarlık duvarı önüne taşınmıştır, kitabesi yoktur.
Siyavuş Paşa Türbesi
Merkez Mahallesinde Camii Kebir Caddesindedir. Sokullu Mehmet Paşa türbesinin karşısındadır. Sol yanında, Şeyhülislam Üryanizade Ahmet Esad Efendi türbesi bulunmaktadır.
Siyavuş Paşa kimdir:
Hırvat asıllıdır.
Sultan III Murat’ın Sadrazamıdır.
1547 yılında, Sultan II Selim’in kızı Fatma Sultan ile evlenerek Saraya damat olarak girmiştir. Fatma Sultan, iki oğlunun ardından kızını doğururken, kızı ölmüş, bir süre sonra da kendisi ölmüştür. Fatma Sultan’ın kabri, Ayasofya’da babasının türbesindedir.
Sarayda, iki kere, Veziriazam olmuştur.
Siyavuş Paşa Türbesi:
Eyüp bölgesinin en büyük türbe yapısıdır.
Türbenin cadde yönündeki penceresi üzerinde, yarım daire şeklinde kitabesi bulunmaktadır.
Türbe, Mimar Sinan tarafından yapılmıştır.
Sadrazam, bu türbeyi ilk baştan çocukları için yaptırmıştır. Bu yüzden türbeye “Siyavuş Paşa Evladı Türbesi” de denilmektedir.
Çokgen türbe tipindedir.
Tek kubbeli ve 16 yüzlü olarak kesme taştan yapılmıştır. Kubbe içi kalem işleriyle süslenmiştir.
Yapının iç mekan duvarları, çini üzerine yazılmış Ayetü-l Kürsi ile çevrelenmiştir.
Duvarları kaplayan çiniler, sıratlı tekniğinde hatayi ve Rumilerden oluşan kandil dekorludur. Bu özelliğinden dolayı da özel eserdirler. Çinilerde: kırmızı, lacivert, yeşil, mavi, firuze, beyaz ve mavi renkler kullanılmıştır.
Türbe avlusuna:
caddeden açılan bir kapıdan girilir. Kapının iki yanında, çini panolar bulunur. Pencere üstlerinde çini ayetler bulunur. Bu çiniler, döneminin en güzel örnekleri olarak dikkat çeker. Bu çinilerden altı parçası, günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir.
Türbenin ahşap süslemeleri ise, geometrik geçmelerden oluşur.
Türbede 2 ahşap sanduka ve 9 mermer lahit vardır.
Ahşap sandukalardan en büyük olanı Siyavuş Paşa’ya aittir. Bunun yanında ahşap bir sanduka vardır. Bunun sağ yanında ise, kitabesiz bir kadın lahdi bulunur. Bu lahdin üstü, karanfil ve lale motifleriyle süslenmiştir.
Gelelim yine çiniler konusuna: Türbe 1991 yılında onarılmış ve kıymetli çinilerinin çalınmaması için sinyalizasyon alarm sistemi kurulmuştur.
Siyavuş Paşa Çeşmesi:
Türbenin sağ tarafındadır. Çeşme, kesme taştan yapılmıştır. Kemeri yuvarlaktır. Ayna taşı üstünde kitabesi bulunmaktadır. Kitabeye göre, çeşme Siyavuş Paşa’nın vefatından kısa süre sonra 1602 yılında yaptırılmıştır.
Tarihi Eyüp Oyuncakçılar Çarşısı
İslambey Mahallesindedir.
Sokullu Mehmet Paşa Külliyesinin dükkanlarından oluşan Çarşı: uzun yıllardır Eyüp semtinin meşhur oyuncakçılar çarşısıdır.
Evliya Çelebinin 1635 yılı tarihli Seyahatnamesinde, Eyüp Oyuncakçılar Çarşısından söz etmektedir. Ancak Seyahatnamede, burada 100 oyuncak dükkanı ve 105 nefer çalıştığından söz edilmektedir. Tarihte ilk Eyüp Oyuncağını “Dökmeci Hasan Ağa” yapmıştır.
Haliç civarındaki imalathanelerin artıklarından dönüştürülerek oyuncaklar imal ediliyordu.
Eyüp oyuncaklarında:
genellikle mavi, yeşil, kırmızı ve beyaz renkler kullanılırdı. Toprak boyama usulü kullanılırdı. Bir diğer unsur, tahta idi. Deri, kağıt, teneke, çivi, tel, boncuk ve ayna gibi unsurlar da oyuncak yapımında tercih edilirdi. Tarihte yapılan ilk Eyüp oyuncakları: kaynana zırıltısı, davul trompet, kaykaç, cambaz, şeytan minaresi, hacı yatmaz ve topaçtır.
Ancak bu tahta oyuncaklar, 19’ncu yüzyıl sonlarında Pera’da açılan dükkanlardaki yeni oyuncaklarla rekabet edemez oldular ve sonunda 1957 yılında Oyuncakçılar Çarşısının yıkılmasına karar verildi. Böylece Eyüp oyuncak imalatı yok oldu.
Günümüzde Cafer Paşa Medresesinde, Eyüplü ev kadınlarına oyuncak imalatı öğretilme eğitimleri verilmektedir.
Eyüp Oyuncakları Müzesi:
Geleneksel Eyüp Oyuncakçısının üst katındadır. Müze gezisi için, rezervasyon yaptırılması gerekmektedir. Pazar günleri hariç, müze her gün saat: 09.30 ile 17.00 arasında ziyarete açıktır.
Müzede bulunan oyuncaklar şunlardır: Geleneksel 30 çeşit Eyüp oyuncağı, İlk Eyüp Oyuncakçısı Osman Efendinin Kitre Bebekten yapılmış olan tasviri ve hikayesi, Gerçek deriden yapılmış Hacıvat ve Karagöz tasvirleri ve orijinal perdesi, arşiv fotoğrafları, kitaplar, dergiler, gazete küpürleri ve geleneksel Eyüp Oyuncaklarını satın alabileceğiniz satış bölümü vardır.
Mirimiran Mehmed Ağa Türbesi
Merkez Mahallede Cami Kebir Caddesindedir.
Mirimiran Mehmed Ağa kimdir:
Mirimiran lakabını, uzun yıllar sürdürdüğü Beylerbeyi vazifesinin ardından alır. Yeniçeri Ağalığı ve Rumeli Beylerbeyliği yapmıştır. Mirimiran Mehmet Ağa: Sultan III Murat döneminde, 1589 yılında, Beylerbeyi Vakası denilen olayda, yeniçeri ayaklanmasında idam edilmiştir. Çünkü: ekonomik sıkıntılar nedeniyle, bir akçeyi dörde böldüler ve paranın alım gücü azaldı. Bunun üzerine Yeniçeriler ayaklandı. Bu olay: Mehmet Paşa ve Başdefterdar Mahmut Efendi’ye mal edildi ve ikisi de idam edildi. Hatta: Yeniçeriler Mehmet Paşa’nın kesik başını, 400 altına Kethüdasına vermeyi kabul ettiler.
Mirimiran Mehmed Ağa Türbesi:
Geniş bir avluda bulunan türbede, bir de kuyu vardır. Kitabesine göre 1589 yılında yapılmıştır. Türbe, kesme taştan yapılmıştır. Klasik üsluptadır. On yüzlüdür. Her yüzünde pencere yoktur. Türbenin üstü, kubbe ile örtülüdür. Türbenin girişinde, kalem işleriyle süslü bir revak görülür. Bu revak, 6 sütunla taşınmaktadır. Türbede iki sanduka bulunmaktadır. Birincisi Mirimiran Mehmet Paşa’ya aittir. Diğeri ise Mehmet Paşa ile birlikte öldürülen Mahmud Efendinin olduğu tahmin edilmektedir.
Pertev Paşa Türbesi
Eyüp Camiinin Haliç yönünde Beybaba Sokaktadır. Ayaz Paşa türbesinin karşısındadır.
Pertev Paşa kimdir:
Arnavut asıllı olup Enderun’da yetişmiştir. Kanuni Sultan Süleyman ve Sultan II Selim dönemlerinde bulunmuştur. Yeniçeri Ağası iken, Nahcivan Seferine katılmış ve sonrasında Vezir olmuştur. Kıbrıs’ın fethinde ve İnebahtı Deniz Savaşında bulunmuştur. İnebahtı deniz savaşında, Pertev Paşa denize düşmüş, Hasanpaşazade Mahmut Bey tarafından kurtarılmıştır. Ancak İnebahtı bozgunundan sorumlu tutulmuş, İstanbul dönüşünde vezirlikten azledilmiştir. 9 Ekim 1572 tarihinde vefat etmiştir.
Pertev Paşa Türbesi:
Pertev Paşa, vefat etmeden önce, türbeyi Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Türbenin üstü kapalı inşa edilmiştir. Kapı üstünde sülüs hatla yazılmış 3 satırlık mermer kitabesi vardır. Dikdörtgen planlıdır. Kapısı beyaz mermerdir. Ancak türbelerin yasaklandığı dönemin ardından 1920’li yıllarda çatısı çökmüştür. Bu yüzden, türbenin tepesi günümüzde açıktır. Gelelim türbede yatanların kimliklerine: Bunların çoğunun kimliği bilinmemektedir.
Ancak bunların Pertev Paşa’nın çocukları ve aile fertleri olduğu tahmin edilmektedir. Türbede: 11 tane itina ile işlenmiş mermer sanduka vardır. Toplam mezar sayısı ise 15’dir. Sandukalarda: bitki ve çiçek kabartmaları ve kabartma rozetler görülür. Başlığı sarıklı kabir, Pertev Paşa’ya aittir. Taşının üzerinde sadece kelime-i Tevhid yazılıdır.
Feridun Ahmet Paşa Türbesi
Beybaba Sokaktadır.
Feridun Ahmet Paşa kimdir:
İstanbulludur. Feridun Ahmet Paşa, Osmanlı münşilerinin yani üslubu güzel ve iyi katiplerinin en tanınmışlarından birisidir. Başdefterdar Çivicizade Abdullah Çelebi yanında yetişmiştir. Daha sonra Sokullu Mehmet Paşa’nın sır katipliğine yükselmiştir. 1566 yılında Sokullu Mehmet Paşa ve Kanuni Sultan Süleyman ile birlikte Zigetvar seferine iştirak etti.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Zigetvar Seferinde ölümü bilmesiyle tanınır. (Ölümü bilen 4 kişiden biridir.)
Kanuni Sultan Süleyman’ın Zigetvar kalesinin fethinden önceki gece çadırında ölmesinin ardından, Sokullu Mehmet Paşa muhtemel bir kargaşayı önlemek için, sır katibi lan Feridun Paşa ile padişahın hizmetkarı Cafer Ağa yardımıyla, padişahın ölümünü ordudan sakladı. Şehzade Selim’e haber gönderdi ve Padişahın ölümünü, askerlere ancak dönüş yolculuğunda açıkladı. İktidarın bir kargaşa çıkmadan Sultan II Selim’e geçmesini sağladı. Feridun Ahmet Paşa: Kanuni’nin tuğrasını birebir taklit edebiliyordu. Kanuni gibi fermanlar yollayarak kayın pederi Sokulla Mehmet Paşa ile tüm orduyu Kanuni’nin yaşadığına ikna etmişti.
Kanuni ve Hürrem Sultan torunu, Rüstem Paşa ve Mihrimah Sultan kızı Ayşe Sultan ile evlenmiştir. 1583 yılında Sokullu Mehmet Paşa’nın nişancısı iken, zevcesinin sarayında vefat etti.
Feridun Ahmet Paşa Türbesi:
Türbenin mermer kapısı üzerinde kitabe bulunmaktadır. Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Önünde, iki sütuna dayalı bir düz çatılı revak vardır. Türbe içinde ise, kalem işleri dikkat çeker. Türbenin çatısı kubbelidir. Lahdi mermerden ve kavukludur. Yan kapakları, iri rozetlidir. Lahdin hiçbir yerinde yazı ve tarih yoktur. Ancak türbe içinde kimliği bilinmeyen bir mezar daha vardır. Yani toplam iki sanduka bulunmaktadır. Gelelim önemli bir hususa: Feridun Ahmet Paşa, sağlığında iyiliksever biri olarak tanınır, sıkıntıda olanlara “Hızır” gibi yetişir diye bilinirdi. Bu yüzden, kendi ismi unutularak, türbesi halk arasında “Hızır Baba” türbesi diye bilinmekte ve hala bu amaçla ziyaret edilmektedir.
Ferhat Paşa Türbesi
Camii Kebir caddesi ve Feshane Caddesinin birleştiği yerdedir.
Ferhat Paşa Kimdir:
Aslen Arnavut kökenlidir. Arnavutluk’tan çocukken getirilmiş ve devşirme olarak saraya alınmıştır. Rumeli Beylerbeyliği ve Yeniçeri Ağalığı yapmıştır. Kıbrıs Fatihi Lala Mustafa Paşa’nın oğludur. Babasından 6 yıl önce vefat etmiştir.
Yeniçeri Ağalığı sırasında, Sipahiler ve Yeniçeriler arasındaki bir çatışma nedeniyle Koca Sinan Paşa tarafından, azledilmiştir. Bu olay, devletin iki önemli adamı arasında büyük bir düşmanlık yaratmıştır.
Azerbaycan’ın büyük kısmını fetih etmiş ve İran ile 1590 yılında “Ferhat Paşa” antlaşmasını imzalamıştır.
Anlaşma sonucu: Tebriz, Karadağ, Gürcistan, Dağıstan ve Şirvan, Osmanlılara bırakılmıştır. Böylece Osmanlılar doğudaki en büyük sınırlara ulaşmışlardır.
İran Şahının kardeşi oğlu Haydar Mirza’yı rehin olarak İstanbul’a getirmiştir.
Daha sonra veziriazam olmuş, 1592 yılında ise azledilmiştir. 1595 yılında Sadrazam olur. Ancak Sinan Paşa gelerek hem Veziriazam hem de Serdar oldu. Ferhat Paşa’nın katli için emir alarak adam gönderdi. Ferhat Paşa, İstanbul’daki çiftliğinde saklandı. Ancak sonra af edilmesine rağmen Sinan Paşa peşini bırakmadı ve 1595 yılında Yedikule zindanına getirterek öldürttü.
Ferhat Paşa Türbesi:
Türbe, Ferhat Paşa tarafından sağlığında yaptırılmıştır. Yol seviyesi yükseldiğinde, günümüzde türbe çukurda kalmıştır. Türbe yapısı kesme taştandır. Yapının tek kubbesi, kurşun kaplıdır. Kubbe göbeği çevresi, mavi ve kırmızı renkli rümilerle süslüdür. Ayrıca, türbede iki sıra halinde yapılmış, muhteşem güzel vitraylar dikkat çeker. Üstte 16 tane vitray bulunur.
Üst pencereler yuvarlak ve vitraylı, alt pencereler ise şebeke demirlidir.
Türbe avlusuna, kesme taştan yapılmış bir kapıdan girilir. Kapının önünde, 6 mermer sütunlu bir revak bulunur. Kapının iki tarafında nişler vardır. Kapının üstünde kitabesi vardır. Türbenin sağ ve sol dış tarafında hazireler bulunmaktadır. Türbenin içinde ise 14 kabir vardır. Bunlardan 8 tanesi mermer, 6 tanesi ahşaptır. Üzerinde hiçbir yazı bulunmayan küçük mermer sandukalar oldukça güzeldir ve Paşa’nın torunlarına aittir.
Türbeye girildiğinde
sol tarafta birinci sırada 4 mermer lahit vardır. Bunların üç tanesi dolama kavuklu yani erkeklere ait, bir tanesi ise bir kıza aittir. Lahitler oldukça küçüktür ve bunlarda oldukça küçük yaşta ölenler vardır.
Girişte sağ tarafta, düz bir lahit ve ahşap sanduka vardır.
İkinci sırada: ortadaki büyük ahşap sanduka Ferhat Paşa’ya aittir. Ayak taşının iç yüzünde Ferhat Paşa’nın ismi ve 1597 tarihi yazılıdır. Lahit muhteşem güzel desenlerle süslenmiştir.
Şekerpare Kadın Türbesi-Abdurrahman Paşa Türbesi
Camii Kebir Caddesinin Boyacı Sokak ile kesiştiği yerde, köşededir.
Türbe: Sultan İbrahim döneminde, Harem kadınlarından “Şekerpare Kadın” tarafından 1648 yılında kendisi için yaptırılmıştır. Şekerpare kadın: yabancı uyruklu genç bir cariye iken, güzel, akıllı ve zeki olması sayesinde Padişahın musahibelerinden (yani Padişahın Sarayda sohbet ettiği kişilerden biri demektir) biri olmuştur. Ancak Sultan İbrahim’in saltanatının son yıllarında sarayda bir takım yolsuzluklara karışmış ve Kösem Sultan ile arası açılınca, sürgün edilmesine ve nişanlısı Sadrazam KAptan-ı Derya Kara Musa Paşa’nın ise idam edilmesine karar verilir.
Kösem Sultan,
oğlu Sultan İbrahim tarafından bir ferman çıkartılarak, Şekerpare Kadın’ın tüm mallarına el koydurur. Ardından ise Mısır’ın en güneyindeki İbrim kalesine sürgüne yollatır. Bütün serveti elinden alındığı için ancak kendisine acıyanların yardımı ile yaşamını sürdürebilir. Evet, Şekerpare Kadın’ın ne zaman öldüğü, mezarının nerede olduğu hatta bir mezarının bulunup bulunmadığı bilinmiyor.
Tek bilinen;
Ölmeden, sürgüne gönderilmeden önce Eyüp’te bir türbe yaptırdığıdır.
Türbe yapısı sekizgen planlıdır. Muntazam küfeki taşından yapılmıştır. Kubbe ile örtülüdür. Her cephede, iki sıra halinde pencereler bulunur. Türbede kubbe geçişlerinde, mavi zemin üzerinde beyaz renkli madalyonlar vardır. Bu madalyonların içinde ise, bitkisel motifler görülür. Ayrıca kubbe göbeğinde, geometrik formda bir madalyon vardır.
Evet, Şekerpare Kadın ölmeden önce bu türbeyi yaptırır. Bu durum, zaten türbenin giriş kapısı üzerinde, 14 mısralık kitabede de yazılıdır.
Daha sonra türbe, satılır. Türbeyi: Abdurrahman Ağa ve Hazini Hassa Ağalarından Hasan Ağa ortaklaşa satın alırlar. Çünkü aralarında çok sıkı dostluk bağı vardır.
Evet, günümüzde bu türbede iki farklı kişi gömülüdür.
Biri: Abdurrahman Paşa’dır. Osmanlı Sarayında Enderun’da yetişen ve Anadolu ile Mısır valiliklerinde bulunan Abdurrahman Paşa, 1652 yılında öldürülünce, bu türbeye gömülmüştür.
Diğeri: Hasan Ağa’dır. Hasan Ağa, Sultan İbrahim döneminde, Hazine-i Hassa Ağası ve Baş Hazinedar görevlerinde bulunmuştur. Hasan Ağa, Abdurrahman Paşa ile birlikte, 18 Haziran 1652 tarihinde öldürülmüştür.
Evet, türbenin içinde iki mezar var, Türbenin bahçesinde ise “Fatma Hanım” gömülüdür. Kendisi, Sadr-ı Esbak Mustafa Nail Paşa’nın hanımıdır. 1867 yılında vefat etmiştir. Mezarı lahit şeklinde olup türbenin bahçesindeki kuyunun yanındadır.
İlginç bir sonla bitirelim. Türbe, yıllarca marangoz atölyesi olarak kullanılmıştır.
1957 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından boşaltılmış, restore edilmiştir.
Çengeloğlu Tahir Paşa Haziresi
Emniyet Amirliğinin sol tarafında aile haziresi vardır.
Çengeloğlu Tahir Paşa kimdir:
1827 yılındaki Mora istilasında Türk filosu başındaydı. 1828 yılında Rusya harbinde bulundu. 1836 yılında Tophane Müşiri oldu. 1841 yılında Kaptan-ı Derya oldu. Sonuç olarak: 19’ncu yüzyılda deniz kuvvetleri ileri gelenlerinin başında yer alan bir kişi olarak hatırlanır. 1847 yılında vefat etti, naaşı İstanbul’a getirildi.
Çengeloğlu Tahir Paşa Haziresi:
Sultan V Mehmet, 1918 yılında vefat edince, Mimar Kemalettin Bey tarafından 1910 yılında yaptırılan türbeye defnedilmiştir. Türbenin haziresinde ise, Kaptan-ı Derya Çengeloğlu Tahir Paşa yatmaktadır.
Sultan Mehmet Reşat Türbesi ve Reşadiye Numune Mektebi
Merkez Mahallesi Karakol arkası, Bostan iskelesi civarındadır.
Sultan Mehmet Reşat:
35’nci Osmanlı Padişahıdır. 1844-1918 yılları arasında yaşamış, 9 yıl saltanat sürmüştür. Saltanatı sırasında, II Meşrutiyet ilan edilmiştir. Ayrıca 1909 yılında Padişah olduktan sonra, 1912 yılında Balkan Savaşı ve 1914 yılında ise I. Dünya Savaşı çıkmıştır. Savaş sırasında 1918 yılında ölmüştür. Döneminde bürokrasi modernleşti, eğitime çok önem verdi. Her okul, alınan zırhlı, Balkan göçmenlerinin yerleştiği köyler “Reşadiye” adını alıyordu. Sultan Mehmet V Reşat, 1909-1918 yılları arasında hüküm sürmüş ve Türkiye’de ölen ve buraya gömülen son padişah olarak bilinmektedir.
Sultan Mehmet Reşat Türbesi:
Haliç kıyısındadır.
Türbe, 1910 yılında I Ulusal Mimari akımın önde gelen isimlerinden Mimar Kemalettin Bey tarafından yapılmıştır.
Sur dışında yapılmış, en son Osmanlı Padişah türbesidir.
Rıhtımda bulunan türbeye gelmek için, sahilde granit taştan yapılma bir rıhtım bulunuyordu. Bu rıhtım ve demir iskele babaları, 1986 yılında öndeki kazıklı yol yapılırken, yok olmuştur.
Türbe, tamamen kesme taş ve mermerden yapılmıştır. Kubbesi kurşun kaplıdır.
Ön tarafında, tek katlı türbedar binası bulunmaktadır.
Türbenin kapısı Haliç tarafındadır. Zeminden yüksek bir kaide üzerinde yapıldığı için türbeye 10 basamaklı bir merdivenden çıkılarak girilir. Kapının iki yanında mermer sütunlar bulunur. Kapı kemeri beyaz ve pembe mermerdendir.
Türbede 3 ahşap sanduka bulunur.
Bunlardan ortadaki Sultan Reşat’a aittir. Sultan Reşat’ın sandukasının çevresi pirinç bir şebeke ile çevrilidir.
Yanındaki ikinci sanduka: eşi Kam-res Başkadınefendiye (ölüm tarihi 1921) aittir. Diğer yani 3’ncü sanduka: Sultan Reşat’ın Dürriaden Kadından doğan oğlu Necmettin Efendi (ölüm tarihi 1913) ye aittir.
Türbenin haziresinde ise, Sultan Reşat’ın yakınları ve Padişaha hizmet edenlerin mezarları bulunmaktadır.
Son bir not: Sultan Reşat, su ve çocuk sesini çok severdi. Bu yüzden: türbenin bahçesinde 2 tane küçük havuz bulunur. Ayrıca, yine türbenin yanında bir okul yaptırmıştır ki, okul günümüzde Eyüp Lisesi olarak hizmet vermektedir.
Reşadiye Numune Mektebi:
Okul, Bahariye Caddesi ve Sultan Reşat Caddelerinin kesiştiği yerdir. Okulun hemen yanında Sultan Reşat türbesi bulunmaktadır.
Okul, Suldan V Mehmet Reşat tarafından, 1910 yılında Türk mimari akımının yaratıcılarından Mimar Kemalettin Bey’e yatrılımşıt ve 1911-1912 eğitim öğretim yılında “Reşadiye Numune Mektebi” adı ile hizmete girmiştir.
1969 yılında eğitime talebin artmasıyla Eyüp sahilindeki yeni binanın inşaatına başlanır. Okul. 22 Ağustos 1972 tarihinde bugünkü yeni binasında hizmet vermeye başlamıştır. Okulu ismi “Eyüp Lisesi” olmuştur. 2005-2006 yılında ise “Eyüp Anadolu Lisesi” olur.
Okulun tepesinde bir kubbe görülür. Bu kubbe, inşa edildiği dönemin etkisinin işaretidir. Çünkü 1900’lü yıllarda ulusal mimarlık akımı başlayınca, tüm binalarda bu tür detaylar mutlaka bulunmaktadır.
Kaptan-ı Derya Hasan Hüsnü Paşa Türbe, Tekke ve Kütüphanesi
Hüsnü Paşa: Sultan II Abdülhamit döneminde, Bahriye Nazırıdır. Bozcaadalı Patrona Hüseyin Paşa’nın oğludur. Son derece yenilikçi olarak tanınan paşa, Japonya seferinde batan Ertuğrul Gemisini Padişah adına kendisi göndermiştir. Batan gemide vefat edenlerden birisi de damadı Ertuğrul Fırkateyni komutanı Osman Paşa’dır.
Bahriye Nazırlığı görevini sürdürürken, 1903 yılında vefat etmiştir. En uzun süre Bahriye Nazırlığı görevini sürdürmüştür. (23 yıl)
Türbe binası: Sultan Reşat Park içi yolundadır. (eski ismi: Boyacı Sokaktır.)
Türbe binası, iki türbe arasındadır. Bu diğer türbelerden, sağ tarafta olan Posta ve Telgraf Nazırı İzzet Efendiye ait, sağ tarafta olanı ise Hasan Hüsnü Paşa’nın gelini Hadice Canan Hanım’a aittir.
Türbe binası aslında bir “Tekke” olarak yaptırılmıştır. Minyatür bir külliye olan bu yapı: tevhidhane, kütüphane, bir oda ve türbeden oluşmaktadır.
Tekke çeşitli isimlerle anılmıştır. Bu isimler: Hasan Hüsnü Paşa Tekkesi, Hüseyin Hüsnü Paşa Tekkesi, Kaptan Paşa Tekkesi, Bostan İskelesi Tekkesi, Bozcaadalı Tekkesi, Dazur Duzur Tekkesi.
Türbe yani Tekke binası: 1904 yılı yapımıdır. Kitabesi yoktur.
Tek katlı ve kagir bir yapıdır.
Ön cephesi tamamen mermerle kaplandığı için oldukça güzel bir görüntü verir.
Türbe duvarlarında, sokağa bakan cephede demir şebekeli pencereler vardır.
Türbenin içinde, girişten sonra bir koridor ve her iki yanda yani sağ ve solda iki oda vardır.
Sağ taraftaki kubbeli odada, Boyacı Sokağa bakan pencerenin önünde, Hasan Hüsnü Paşa’nın sandukası vardır. Bu sandukanın arkasında ise, mermer bir lahit bulunur.
Sol taraftaki odada ise, ahşap oymalı 6 sanduka vardır. Bu sandukalar, Paşa’nın eşi ve çocuklarına aittir. Duvarın önünde oğlu Mehmet Rüştü Bozcalı’nın (ölüm tarihi 1966) kabri vardır.
Türbe bölümüne ait iki odada bir zamanlar 7 tane üzerinde çapa motifleri bulunan ahşap sandukalar bulunuyormuş. Ancak bunlar 1980’li yıllarda en son görülmesine rağmen daha sonraki yıllarda kaybolmuştur.
Sağ taraftaki türbe odasının arkasında, bir kütüphane odası vardır.
Burada bir kitap dolabı ve bir masa bulunur.
Bu küçük kütüphanede 1468 tane kitap kayıtlıdır. Bunlardan 1052 tanesi yazma, geri kalan 416 tanesi ise matbu baskıdır. Bu kitapların büyük kısmı İslami ilimlere aittir. Tekkenin bu kütüphanesinde bulunan kitaplar, 1942 yılında Süleymaniye Kütüphanesine taşınmıştır.
Kütüphane odasının arkasında ise, türbedar odası vardır.
Sol türbe odasının arkasında ise, bir mescit vardır. Mescit mihrabı, köşede duvar içindedir.
Telgraf Nazırı İzzet Efendi Türbesi
Telgraf Nazırı İzzet Efendi: Askeri Tıbbiye okulundan çıkmış ve 1858 yılında Telgrafhaneye girmiştir. 1876 yılında Telgraf Nazırı olmuştur. 1886 yılında emekli olmuştur.
Boyacı sokaktaki türbe, I Ulusal Mimarlık Akımının güzel örneklerinden biridir.
Türbenin sağ tarafından bulunan ve bu sokağa “Boyacı Sokak” ismini veren İplik Boyahanesi, 1975 yılında yıktırılmış ve yeri, mezarlık alanına katılmıştır.
Türbenin ön cephesi tamamen mermerden yapılmıştır.
Türbe kapısının her iki yanında hacet pencereleri vardır.
Türbenin üstü açıktır.
Türbenin içinde iki tane mermer sanduka vardır.
Sağdaki fesli lahidin üzerinde: 1891 tarihli Posta ve Telgraf Nazırı Merhum İzzet Efendi’ye ait olduğuna dair bir kitabe bulunur.
Türbede iki sanduka var olmasına rağmen, sol taraftaki sandukanın içi boştur, üzerinde yazı yoktur. Bu sandukanın eşine ait olduğu düşünülmekte ise de boş olması anlaşılamamıştır.
Hüsrev Paşa Türbesi, Mektebi ve Kütüphanesi
Hüsrev Paşa Kimdir:
Hüsrev Paşa, 1839 yılında Sultan Abdülmecit döneminde Sadrazam olmuş ve 1840 yılında yani 1 yıl sonra azledilmiştir. Azledilmeyi onuruna yedirememiş, evine kapanmış ve bir yıl sonra ölmüştür.
Sadrazamlığı sırasında: Tunus’a yaptığı seyahat dönüşünde “fesi” Türkiye’ye getirmiş ve Padişah II Mahmut döneminde, Osmanlı’da türban yerine fesin kullanılması konusunda padişahı ikna etmiştir.
Ayrıca, yine Hüsrev Paşa: 1826 yılında Yeniçeriler yerine, modern bir ordu kurulması fikrini ortaya atmış ve bu konudaki çalışmalara katılmıştır.
1855 yılında ise vefat etmiştir.
Külliye, günümüzde Bostan iskelesi sokağı ile Boyacı sokağı üzerindedir.
Hüsrev Paşa Külliyesi: türbe, kütüphane, çeşme ve derviş tekkelerinden oluşmaktadır. Ancak bu yapılar, farklı tarihlerde yapılmıştır.
Mimari ayrıntıları ve süslemeleri, Neo-klasik üslubu yansıtır. Külliye yapıları, Osmanlı mimarisinin son dönemlerinde, Eyüp’te rastlanan “türbe-tekke merkezli” küçük bir külliyedir.
Tekkenin şeyhi ve dervişleri, türbenin bakımını üstleniyorlardı.
Hüsrev Paşa Türbesi:
Bostan İskelesi Sokakta, Mahmut Paşa ve Adile Sultan Türbelerinin arasındadır.
Karşısında Hüsrev Paşa Kütüphanesi bulunur. Kitabe yoktur. Kubbeli türbenin cephesi mermer kaplıdır. Pencereleri şebeke demirlidir. Türbeye, Boyacı Sokakta bulunan kapıdan girilir. Kapıdan küçük bir koridora girilir. Koridorda: sol yanda Kaptan-ı Derya Halil Rıfat Paşa türbesi ve türbedar odası bulunur.
Neden? Çünkü Halil Rıfat Paşa Türbesi yeri, kendisini yetiştiren Hüsrev Paşa tarafından tahsis edilmiştir. Sağ tarafta ise kiler ve mutfak vardır. Türbeder dairesi olarak tahsis edilen yere de Mahmut Celaleddin Paşa’nın türbesi yapılmıştır. Sokak kapısının tam karşısında ise, Semahane kapısı vardır.
Semahanenin sol tarafındaki bir kapıdan, büyük bir sofa ve buradan da Hüsrev Paşa Türbesine geçilir. Hüsrev Paşa Türbesi, Bostaniskelesi sokağı üzerindeki kuzey cephede bulunan 3 sıra dikdörtgen pencere ile aydınlatılmaktadır. Kuzey cephe, mermer kaplıdır. Türbenin kubbesinin üstü kurşunla kaplıdır ve kubbenin tepesinde, mermerden bir alem bulunur.
Türbede: bir tane ahşap sanduka vardır.
Hüsrev Paşa Derviş Tekkeleri:
Tekke yerleşimi, türbenin gerisindedir. 1857-1858 yılları arasında yapılmıştır. Tekkenin derviş hücreleri: Boyacı sokağında, Bostaniskelesi sokağının köşesindedir. Tekkelerin kapatılmasından sonra, 1930 yılında derviş hücreleri yıkılmıştır. Bunların yerine inşa edilen boyahane binası da 1986 yılında yıkılarak yok edilmiş ve yeri mezarlık alanına dahil edilmiştir.
Hüsrev Paşa Kütüphanesi:
Kütüphane binası: Bostan İskelesi Sokakta, Hüsrev Paşa Türbesinin karşısındadır.
Cephesi tamamen mermer kaplı yapının kitabesi yoktur.
Sadece yapının alnında 1839 tarihi yazılıdır.
Kütüphane: Sadrazam Hüsrev Paşa tarafından 1839 yılında yaptırılmıştır. Kütüphanede: 714 yazma ve 445 basma eser bulunmaktadır. Ancak bunlar 1918 yılında Süleymaniye Genel Kütüphanesine nakledilmiştir. Daha sonra buraya gelen kitaplar, 1957 yılında tekrar Süleymaniye Genel Kütüphanesine gönderilmiştir.
Yapıda: demir kapıdan girilince bir koridor bulunur. 4 pencere vardır. Koridorda: solda iki kitap odası ve sağda iki okuma odası bulunur. Yapı, çok bakımsız durumda olduğundan 1985 yılında terk edilmiştir. Ancak 1990 yılında tamir ettirilmiş, kubbeleri kurşun kaplanmıştır.
Hüsrev Paşa Çeşmesi:
Çeşme: Kütüphanenin batı yani Haliç yönündeki avlusunun köşesindedir.
Hüsrev Paşa çeşmesi, 1858-1859 yılları arasında yapılmıştır.
Çeşme, 1960’lı yılların başında harap bir halde iken, 1984 yılında, yerinden sökülmüş ve yakındaki Mihrişah Valide Sultan İmaretinin avlusuna taşınmıştır.
Çeşme mermerden yontulmuştur.
Musluğun üzerinde dikdörtgen bir pano bulunur. Bu panoda: aynı döneme ait mezar taşlarında da rastlanılan, saksı içinde bitki kabartması bulunmaktadır.
Adile Sultan Türbesi-Mehmet Ali Paşa Türbesi
Adile Sultan kimdir:
Adile Sultan, Sultan II Mahmut’un kızıdır. (1826-1899) Küçük yaşta annesini kaybetti. Beş Padişah zamanında hüküm sürmüştür.
Tophane Müşiri Amiral Mehmet Ali Paşa’nın eşidir. (1845 yılında evlendiler.)
1825-1898 yılları arasında yaşamıştır.
Osmanlı Hanedanında divanı bulunan tek şairedir. Divan ve Tekke Edebiyatını iyi biliyordu.
Hayırseverliği öne çıkmıştır, gelinlik kızlara çeyiz hazırlatmış ve yoksulları okutmuş ve doyurmuştur. Sultan’ın Sarayı, bir kızlar mektebi gibiydi. Emsalsiz güzellikteki cariyelerini, büyük ihtimamla yetiştirdi ve bunların çoğu daha sonra Saraya alındı, Padişah ve Şehzadeler ile evlendi.
Kendisi yaşamında oldukça şansız olmasıyla hatırlanır. Çünkü: kocasının, çocuklarının ve kardeşi Sultan Abdülaziz’in ölümüne şahit olmuştur. Kocası Mehmet Ali Paşa: 6 kere Kaptan-ı Derya ve 1 defa Sadrazam olmuştur. Türbeyi yaptırdığı sırada Ser askerdi. Hayatında bir dönüm noktası teşkil eden kayıplarının etkisi şiirlerinde görülebilir. Şiirleri, 1996 yılında “Adile Sultan Divanı” adı ile yayınlanmıştır.
Adile Sultan:
12 Şubat 1898 yılında 75 yaşında bir bayram sabahı Fındıklı’da vefat etti. Vasiyeti üzerine ölünce serveti ve eşyaları satılarak yoksullara yardım için harcanmıştır.
Adile Sultan ile ilgili son bir not: kendisinin Kandilli’de ki Sarayı “Hababam Sınıfı” filmine set olmuş, günümüzde ise çeşitli sosyal aktivitelere ev sahipliği yapmaktadır. Çamlıca’daki sayfiyesi, vefatından sonra yetimhane olarak kullanılmış ve günümüzde Öğretmenevidir. Fındıklı’da bulunan sahil sarayı ise, günümüzde Mimar Sinan Üniversitesi olarak kullanılmaktadır.
Adile Sultan Türbesi:
Culüs yolu üzerindedir. (Bostan iskelesi Sokak.)
Türbe, 1849 yılında: Adile Sultan’ın eşi Mehmet Ali Paşa için yaptırılmıştır.
Sağlığında yaptırdığı bu türbeye oldukça düşkündür. Uzun yıllar, Ramazan ayının son on gününü itikaf için türbedeki odada geçirmiştir.
Türbenin girişinde: Sultan Abdülmecid’in 1849 tarihli demirden tuğrası vardır.
Türbe yapısı kare planlıdır. Üstü kubbelidir. Cephesi, sarı Afyon mermer taşı ile kaplanmıştır.
Olağanüstü süslemeleriyle önemli bir sanat eseri sayılan muhteşem bir yapıdır. Türbenin içindeki kalem işleri, barok stili yansıtır.
Türbenin içinde sağ ve solda olmak üzere iki oda vardır. Odalar kare şeklinde ve kubbelidir. Türbe odalarının sokak tarafında, dökme demir şebekeli birer büyük penceresi vardır.
Türbenin: içinde sağ taraftaki odada: 6 tane sanduka bulunmaktadır. Bunlarda: Adile Sultan, eşi Sadrazam Mehmet Ali Paşa, küçük yaşta ölen kızları Sıdıka ve Aliye, Hayriye Hanım Sultan ve oğlu İsmail Bey yatmaktadır. Hayriye Hanım Sultan da çok genç yaşta veremden ölmüştür.
Soldaki odada ise, 3 sanduka vardır. Bunlardan: Sultan V Murat’ın kadını Resan Hanım (1910 yılında vefat etmiştir) ve Sultan II Murat’ın kızı Aliyye Sultan (1903 yılında vefat etmiştir) yatmaktadır. 3’ncü sanduka ise boştur.
Yapının arka tarafında, Türbedar Odası bulunmaktadır.
Bostan İskelesi
Burası günümüzde yok. Ancak, Eyüp bölgesinin tarihi özelliklerini bilmek açısından biraz anlatmakta sanırım fayda olacaktır. Bir zamanlar Eyüp Sultan Camii önünde, Haliç kıyısında bir iskele varmış. Padişahlar, Eyüp Sultan ziyaret edeceklerinde, bu iskeleyi kullanırlar, kayıkla geldikleri bu iskeleden karaya çıktıklarında, cülus yolundan geçerek Eyüp Sultan Camiine giderlermiş. Culüs yolu hala var ama ismi Bostan İskelesi Sokağı olmuştur.
Neden ismi Bostan İskelesi? Burada o dönemde Papaz oğlu Mustafa Paşa’ya ait bir bostan varmış. İskele yapıldığı dönemlerde: İskeleden Bahariye’ye doğru kıyılarda birçok sahil sarayları, kayıkhaneler ve kahvehaneler varmış.
Ancak, 1950’li yıllara gelindiğinde, bu mevcut kahvehanelerden bir tanesi kalmıştır. Burası: Bostan İskelesinin yanında, oldukça büyük bahçeli bir kahvehanedir. Bunun bir sebebi de, Haliç’in karşı kıyısında mezbaa olması ve özellikle yaz döneminde mezbaa’dan çıkan oldukça kötü kokunun buralara kadar geliyor olmasıdır.
İskele var mı, hayır yok. Çünkü, üzerinden sahil yolu geçirilmiş ve yok edilmiştir. Kahvehaneler derseniz onlar da yok olmuş, gitmiş, günümüzde hiçbir kahvehane yoktur.
Mihrişah Valide Sultan Türbesi, Sebili, İmareti ve Sıbyan Mektebi
Mihrişah Valide Sultan Kimdir:
Cenevizli Mihrişah Valide Sultan: Sultan III Mustafa’nın eşidir. Sultan III Selim’in annesidir. 1879 yılında oğlu Sultan III Selim tahta çıkınca, Valide Sultan oldu. Mihrişah Valide Sultan: oğlunun saltanatı sırasında, 16 Ekim 1805 yılında vefat etti.
Mihrişah Valide Sultan Külliyesi:
Bölgedeki en büyük külliyelerden birisidir. Külliye: 1791-1795 yılları arasında yaptırılmıştır. Külliyede: türbe, sebil, okul, çeşmeler ve imaret bulunur. Külliyenin: mimari olarak en gösterişli ve dışarıdan en rahat algılanan yapısı olan Sebildir.
1-Mihrişah Valide Sultan Türbesi:
Türbesi Eyüp Sultan Bostan İskelesi (Cülus Yolu) Sokaktadır. Osmanlı Barok sanatının nefis bir örneğidir. Türbenin kapısı siyah-beyaz mermerden yapılmıştır. Beyaz mermerden yapılmış cepheleri çok güzeldir. Alttaki pencereler dökme demir şebekelidir.
Türbede 5 sanduka bulunmaktadır. Bu sandukalarda: Mihrişah Valide Sultan, Hatice Sultan, Beyhan Sultan, Rafet Kadın ve Rahime Perestu Kadın yatmaktadır.
Mihrişah Valide Sultan’ın sandukası: girişte sağdadır. Sandukanın çevresi sedef kakmalı ahşap bir korkulukla çevrilidir.
Beyhan Sultan:
Sultan III Mustafa ve Adişah Sultan kızıdır.
Hatice Sultan, Mihrişah Valide Sultan’ın üvey kızıdır.
Rahime Perestu Kadın, Sultan II Abdülhamit’in üvey annesidir.
Türbenin avlusu, zaman içinde hazireye dönüşmüştür. Bu hazirede: Arnavutluk’un güçlü ailelerinden Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’a vezirlik yapmış Dukakinzadelerin bir kısmı da mefdundur.
2-Mihrişah Valide Sultan Sebili:
Bostan İskelesi Sokaktadır. İmaretin bitişiğindeki cephededir. Yanında: Mihrişah Valide Sultan İmareti ve Hüsrev Paşa Kütüphanesi vardır. Türk Barok üslubunun en güzel örneklerinden birisidir.
Yarım daire şeklindeki kitabesine göre: Arif Efendi, Mimar Başı iken 1794 yılında İmaret ile birlikte yapılmıştır. Kitabenin yazarı yani beş kıtalık şiirin yazarı Galata Mevlevihanesi Şeyhi Galip Efendidir.
Yalnız bu kitabenin bir ilginç özelliği vardır. Diğer pek çok eşme veya sebil kitabesinde yanının banisinin dindarlığı veya halka Allah rızası için dağıttığı su ile sergilediği hayırseverlik vurgulanırken, bu sebilin kitabesinde: Sultan III Selim ve icraatları methedilmiştir.
Askerini bir araya getiren doğunun güneşi olarak anıldığı görülür. Muhtemelen bu durum: kamuoyunda “Nizam-ı Cedide” yönelik olumlu bir algı yaratılmasında, Valide Sultan’ın bu hayratının da rol oynadığına ifade etmektedir.
Tamamen mermerden yapılmış bu sebil, geniş saçaklıdır. Beş şebekeli penceresi vardır. Pencereler arasında: üçer tane zarif sütunlar bulunur. Her pencerenin üstünde, dörder mısra yazılıdır. Sebil: kubbelidir. Her iki yanında birer çeşme vardır. (Mihrişah Valide Sultan Çeşmeleri) Çeşmeler ve sebil arasında, birer mihrab oturur. Böylece sebile ayrı bir güzellik verilmiştir.
Mihrişah Valide Sultan Çeşmeleri:
Sebilin iki yanındadır. Çeşmeler, Sebil ile birlikte 1794 yılında yaptırılmıştır. Kitabeleri yoktur. Çeşmeler: yekpare yani tek parça mermerden yapılmış olup, alınlığında “su ayeti” yazılıdır. Çeşmelerin aynı taşının iki yanında, pembe sütunlar bulunur. Mihrişah Valide Sultan İmaretinin: sol yanında, türbe kapısının iki yanında, birer kuzu çeşmeciği vardır.
3-Mihrişah Valide Sultan İmareti-Aşevi.
1795 yılında hizmete açılmıştır. Buraya giriş: pembe-beyaz mermerden, yuvarlak kemerli bir kapıdandır. Üstte Sultan III Selim’e ait tuğralı madalyonlar vardır. İmaretin avlusunda: Mısırlı Mustafa Fazıl Paşa ve ailesine ait lahitler görülür. Ortada imaretin mutfağı, mutfağın sağında ise fırın vardır. Soldaki oda: günümüzde soğuk hava tesisi yapılmıştır.
Külliye avlusu, üç taraftan her sabah fakirlere yemek dağıtılan galerilerle çevrilidir. Günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, aynı hizmeti yani fakirlere yemek verme hizmetini sürdürmektedir. Günümüzde, burada her gün 600 aileye, günde 3 öğün yemek verilmektedir.
4-Mihrişah Valide Sultan Sıbyan Mektebi:
Türbenin tam karşısındadır. Mektep yapısı, “L” planlıdır. Mektebin çevresi, zamanla mezarlık haline dönüşmüştür. 1970 yılında mektep binası, içinde barınan ailenin dikkatsizliği sonucu yanar. Daha sonra 1995 yılında Eyüp Belediyesi tarafından restore edilir. Bina, günümüzde “Eyüp Sultan Gençlik İzci Gurubu Lokali” olarak kullanılmaktadır.
Binek taşı
Osmanlı padişahları, tahta çıktıklarında, kılıç kuşanıp ata binerler ve Culüs yolu vasıtasıyla Eyüp Sultan’a giderlerdi.
Cülus yolu için, Sultan, kayıkla Eyüp’e Bostan İskelesine gelir, burada binek taşını kullanarak atına binerdi. Sonra Eyüp Sultan’ı ziyaret ederdi. Atına bindiği an, Culüs merasimi başlardı. Bu yüzden binek taşı oldukça önemlidir.
Cülüs Yolu
Osmanlı döneminde padişahlar Eyüp yöresine sandalla gelirlerdi. Bostan iskelesinde karaya çıkarlar ve en güzel türbeler ve külliyelerle süslenmiş Cülüş yolundan geçerek Eyüp Sultan Camiine giderlerdi. Camide, Şeyhülislam Padişahın beline dört halifeye ait kılıçlardan birini kuşatır ve Allah’ın yardımıyla din ve devlet düşmanları üzerine muzaffer olması için dua ederdi.
Törenin ardından, Padişah ata biner, yolda toplanan ahaliye cülus bahşişi dağıtarak Topkapı Sarayına geri dönerdi. Cülus yolunda, Padişahların ata bindikleri tarihi “Binek Taşı” hala yerinde durmaktadır.
Culüs yolu üzerinde bulunanlar:
Kaptan-ı Derya Hüsnü Paşa Türbesi, Adile Sultan Türbesi, Hüsrev Paşa Kütüphanesi, Halil Rıfat Paşa Türbesi ve Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi.
Ayşe Bahri Kadın Haziresi ve Kuzu çeşmesi
Ayşe Bahri Kadın kimdir:
Ayşe Bahri Kadın, Sultan III Ahmet’in eşidir. Ölmeden önce, Eyüp Camiinin, imarete bakan kapısı dışındaki burayı belirlemiş ve defin yeri olarak vasiyet etmiştir. 1726 yılında vefat etmiştir.
Kuzu çeşmesi:
Çeşme: Eyüp Sultan Camiinin, Bostan İskelesi sokağına açılan avlu kapısının sağ tarafında bulunan açık türbenin hacet pencereleri arasındadır. Yani, Ayşe Bahri Kadın’ın defin yerindedir. Kuzu çeşmesi, hurma motiflidir.
Bu çeşme kitabesine göre, 1726 yılında yani Ayşe Bahri Kadın’ın öldüğü yıl yaptırılmıştır. Ayrıca, yine kitabeden hacca gittiği anlaşılmaktadır. Çünkü kitabede isminin başında “Hace” yazılıdır. Osmanlıda Padişahlar Hacca gidemese de eşlerini gönderiyorlardı. Çeşmenin suyu, hazire duvarları içinden akıtılarak getirilmiştir.
Ayas Paşa Türbesi
Ayas Paşa kimdir:
1483-1539 yılları arasında yaşamıştır. Arnavut asıllıdır. 1522 yılında İslamiyet’i kabul ederek Mehmet ismini almıştır. Kanuni Sultan Süleyman dönemi paşalarındandır. Vefatına kadar, Kanuni Sultan Süleyman’ın bütün seferlerine katılmıştır. 1536 yılında Sadrazam oldu.
13 Temmuz 1539 yılında veba salgınında ölünceye kadar bu mevkide kaldı. Uslanmaz bir çapkın olan Paşa’nın ismi, Taksim Gümüşsuyu caddesinin başlangıcındaki bölgeye verilmiştir.
Ayas Paşa Türbesi:
Türbe: Eyüp Camiinin, Haliç’e bakan kapısının dışında Beybaba Sokağının köşesindedir. Ancak: inşa sırasında Baş mimar Acem Ali, vefat eder ve türbenin yapım işi durur. Bunun üzerine, askerlik görevini yapan Mimar Sinan, Lütfi Paşa’nın önerisiyle Baş mimar olur ve ve türbenin inşaatını tamamlar.
Mimar Sinan’ın Baş mimar olarak yaptığı ilk eser “Ayaz Paşa Türbesi” dir. Türbe tek kubbelidir. Kubbe, dört mermer sütun üzerine oturtulmuştur. Türbedeki Paşanın mermer lahdinde bulunan baş ve ayak şahideleri, mihrap biçimindedir. Evet, türbe mimari olarak önem kazanmamasına rağmen, Mimar Sinan’ın ilk eseri olması nedeniyle önemlidir.
Lala Mustafa Paşa Türbesi
Merkez Mahalle Kalenderhane Caddesindedir. Eyüp Sultan Camisinin avlusundadır.
Lala Mustafa Paşa kimdir:
1500-1580 yılları arasında yaşamıştır. Bosnalıdır. Sultan II Selim’in lalasıdır. Gerek Gürcistan yöresinde yapılan savaşlardaki kahramanlıkları ve gerekse Kıbrıs Fatihi olması önemli bir devlet adamı olduğunun göstergesidir. Piyale Paşa ile birlikte 1571 yılında Kıbrıs’ı fethetmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman ve Sultan II Selim dönemlerinde vezirlik yapmıştır. Özellikle bir sözü çok meşhurdur ve hatıralara kazınmıştır “Hayatım boyunca çok gezdim, her gittiğim yere eser verdim, hiç dünya malı biriktirmedim” Bir diğer özelliği: ölmeden 17 gün önce öleceğini bilmiş, öleceği günü önceden söylemiştir.
Lala Mustafa Paşa Türbesi:
Lala Mustafa Paşa, kabrinin Eyüp Camii iç avlusunda olmasını vasiyet etmiştir. Kabrinin yerini göstermiş ve inşaatı başlatmıştır. Türbe, 1580 yılında Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Açık türbe olarak inşa edilmiştir. Dört sütun tarafından taşınan bir kubbe ile üstü örtülüdür. Türbe içinde: Lala Mustafa Paşa’nın mermer lahdi vardır. Lahit burma sarıklıdır. Lahdin ön yüzünde kitabe bulunmaktadır. Latin harfleriyle yazılan mezar taşında “Kıbrıs Fatihi” ifadesi bulunur.
Tarihi Çınar
Rivayete göre: İstanbul fethinden sonra, Eyüp Sultan’ın kabrini bulmak için buraya gelen Akşemsettin, burada işaret olması için bir çınar sopası dikmiş ve bu sopa zamanla günümüzdeki ulu çınara dönüşmüştür.
Sinan Paşa Köşkü
Sinan Paşa kimdir:
Sinan Paşa, 1553 yılında vefat etmiştir.
Sinan Paşa köşkü:
Eyüp Camii iç avlusundaki bu şadırvanın yerinde, bir zamanlar Sinan Paşa tarafından yaptırılan küçük bir köşk bulunduğu söylenir. Ancak, Sultan III Selim, Eyüp Sultan Camisinde düzenleme yaparken, Sinan Paşa tarafından yaptırılan köşkü, Şadırvana dönüştürmüştür.
Günümüzde, burada yani köşkün daha önce bulunduğu yerde: dört köşe çeşmesi bulunmaktadır ve çeşmenin dört köşesinde Sultan III Selim’in tuğraları görülür.
Hacı Beşir Ağa Türbesi ve Sebili
Eyüp Sultan Camii yanındadır. Nişancı Mahallesindedir.
Beşir Ağa kimdir:
Afrika kökenli Hacı Beşir Ağa: Kahire, Mekke ve Medine’de yöneticilik yaptıktan sonra 1705 yılında Saray Hazinedarı olur. Çok hayırsever bir insan olarak tanınmıştır. Osmanlı’da ilk matbaanın kurulmasında emeği vardır. İbrahim Müteferrika tarafından açılan ilk kağıt fabrikası, Yalova’da Beşir Ağa’nın çiftliğinde kurulmuştur.
Kendisine ait iki kütüphanesinde bulunan 1500 el yazması kitabı, Süleymaniye Kütüphanesinde bulunmaktadır. Ancak: 1713 yılında önce Kıbrıs ve sonra Mısır’a sürgüne gönderilir. 1717 yılında ise Darüs-saadet Ağası olur. 30 yıl boyunca Kızlar Ağası oldu. 1730 yılında Patrona Halil isyanında: Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dan mührü alarak, Topkapı Sarayı girişinde, orta kapının sol tarafındaki odaya götürmüştür. 1746 yılında ölmüştür.
Türbe ve Sebil:
Türbe: 1746 yılında yapılmıştır. Türbenin oldukça güzel kitabesi: İsmail Efendi tarafından yapılmıştır. Eyüp Sultan Camisinin şadırvan avlusunu, iç avluya bağlayan büyük kapının yanındadır.
Türbenin kapısı ve büyük hacet penceresi, iç avluya açılmaktadır. Bu hacet penceresinin iki yan duvarında: Beşir Ağa tarafından yaptırılan bir sebil bulunmaktadır. Sebilin bir yüzü, dış avluya bakmaktadır. Türbenin oldukça sadedir. Puşideli ahşap bir sanduka vardır. Hacı Beşir Ağa, türbede tek başına yatmaktadır.
Semiz Ali Paşa Haziresi
Haziresi: Eyüp Sultan Türbesinin sol yanındaki haziredir.
Semiz Ali Paşa kimdir:
Semizali Paşa, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Sadrazamlık yapmıştır. Padişahın Damadı Rüstem Paşa’nın vefatı üzerine Sadrazam olmuş ve 4 yıl bu görevde devam etmiştir. Semiz Ali Paşa: Cedit Ali Paşa ve Kalın Ali Paşa lakaplarıyla da tanınmaktadır. Son derece iri gövdelidir. “Kalın” ve “Şişman” lakapları, çok şişman olduğu için verilmiştir. Normal bir at kendisini taşıyamadığı için, Hollanda’dan iri at sipariş etmiştir.
Semiz Ali Paşa Haziresi:
Semiz Ali Paşa, 1565 yılında vefat etmiştir. Eyüp Sultan camii, harem avlusuna nazır bir yerde bulunan mezarı ve küçük haziresi: Hz Halit Türbesi ve Hacı Beşir Ağa Türbesi arasındadır. Buradaki hazirede: Semizali Paşa, yetiştirmesi Gürcü Mehmet Paşa ve Canfeda Kadın birlikte yatmaktadır. Lahdi vardır.
Semiz Ali Paşa Çeşmesi:
Çömlekçiler Caddesindedir. İkiyüzlü çeşme olarak da bilinir. Ön yüzünde üç satırlık kitabesi bulunmaktadır. Kitabenin ortasında, çeşmenin yapım tarihi olarak 1558 yazılıdır. Kitabenin bulunduğu cephe, diğer cepheye göre daha yüksektir. Çeşmenin tümü, kesme taştan yapılmıştır.
Ön cephede bulunan çeşme Hz Hüseyin ve diğer cephede bulunan çeşme ise Hz Hasan için yaptırılmıştır. Çeşmeyi yaptıran kişi ise, Sadrazam Semiz Ali Paşa’dır. Yapım tarihi 1558 yılıdır. 1604 yılında çeşme tamir ettirilmiştir.
Saliha Sultan Kabri
Saliha Sultan kimdir:
Sultan III Ahmet’in kızıdır. Sultan II Mustafa’nın kadınıdır. Daha sonra tahta geçen Şehzade (Sultan I Mahmut) Mahmut’un annesidir.
1680 yılında doğduğu ve Rum asıllı olduğu söylenir. Kadını olduğu Sultan II Mustafa’nın tahtan indirilmesi üzerine, maiyetiyle birlikte Eski Saray’a gönderildi ve 27 yıl burada kaldı.
1730 yılında Patrona Halil isyanının ardından oğlu Şehzade Mahmut’un tahta geçmesiyle, Valide Sultan olarak tekrar Topkapı Sarayına taşındı.
İktidarlarının birinci yılı, Patrona Halil ve yandaşları asilerle birlikte geçti.
Saliha Sultan, Patrona Halil’e ikinci oğlum derdi ve Saraya geldiklerinde ona ihsanlarda bulunuyordu. Saliha Sultan, Topkapı Sarayında, yaklaşık 39 yıl, Valide Sultan olarak yaşadı. 1739 yılında hastalıktan vefat etti.
Saliha Sultan Kabri:
Saliha Sultan Kabri, Eyüp Türbesi çıkışında, Şadırvan avlusunda, Dömeke kahramanı Ethem Paşa’nın piramit şeklindeki mermer kabrinin sağ yanındadır. Kabir lahdi tek parça yekpare mermerden oyulmuştur.
Oldukça gösterişlidir ve Lale devri barok özellikleri taşımaktadır. Lahdin üzerinde: cennet meyvesi figürlü tabaklar, lahdi çepeçevre saran panolar görülür. Lahdin hemen yanında, 1823 tarihinde vefat eden kızı Emine Hanım Sultan’ın kabri vardır.
Mahfiruz Hatice Sultan-Valide Sultan Kabri
Mahfiruz Hatice Sultan Kabri: Eyüp Sultan Türbesi iç haziresindedir.
Mahfiruz Hatice Sultan kimdir:
1590-1620 yılları arasında yaşamıştır. Kendisi: Sultan I Ahmet’in ilk eşidir ve Sultan Genç Osman’ın annesidir.
1609 yılında, Kösem Sultan, Sultan I Ahmet’in hayatına karışmaya başlar ve Sultan IV Murat doğunca, Saraydaki düzen bozulur ve iki kadın arasında büyük bir çekişme başlar. Bu durum, Sultan I Ahmet ölene yani 1617 yılına kadar devam eder.
1618 yılında oğlu Genç Osman, 14 yaşında Padişah olunca Valide Sultan olur. Kösem Sultan’ı Eski Saray’a sürgüne gönderir. 1622 yılında Genç Osman Vakası olur ve Padişah, Yedikule’de öldürülür.
1623 yılında Sultan IV Murat tahta geçince, Mahfiruz Valide Sultan, eski Saray’a gönderilir. 1628 yılında vefat eder. Mahfiruz kadın: Eyüp Sultan’a çok düşkündü.
Kabri:
Kabri türbesiz dir. Açık mermer lahdi oldukça güzeldir. Mermer sanduka lahdinde 16 mısralık bir kitabesi bulunmaktadır.
Cüzhane:
Mahfiruz Hatice Sultan; çok dindardır. Kocası Sultan I Ahmet’in türbesini dizayn ettirdiği günlerde, Eyüp Sultan Türbesinde bir “Cüzhane” yaptırmıştır. Bu Cüzhane nedeniyle, Eyüp Sultan iç haziresine gömüldüğü tahmin edilmektedir. Aksi halde, Sultan I Ahmet’in türbesine gömülebilirdi. Cüzhane, günümüzde de Şadırvan avlusunda bulunmaktadır.
Çifte Gelinler (Gelenler)Türbesi
Eyüp Sultan Camisinin dış avlusunun kuzeyindeki hazirededir.
Burası ilginç bir kabirdir. Sıra dışı mimarisiyle dikkat çeker. Orta Asya stili ile kümbet formunda olan bu kabirler halk arasında “Çifte Gelinler Türbesi” diye bilinir.
Türbe 2 katlıdır. Türbe yapısının alt katında: Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılmaya başlanan ve “İstanbul Taşı” denen küfeki taşı kullanılmıştır.
Türbede, mahzen tipi mezarda 3 mezar bulunduğu, bunlardan birinin erkek, ikisinin ise kadın olduğu tahmin edilmektedir. Türbenin üst katı ise: şebekelerle çevrili bir teras gibidir.
Kemerlerin üstünde, türbenin 1957 yılında onarım gördüğü konusunda kitabe vardır.
Ama burada kimin yattığı bilinmez. Çeşitli varsayımlar vardır. Bunlara göre:
Yavuz Sultan Selim’in kızlarının yattığı söylenir.
Diğer bir varsayım: Timur’un torunlarından Kırım Hanı Mengi Giray’ın kızlarıdır.
Yine bir varsayım: Fatih Sultan Mehmet’in ordusuna katılıp, İstanbul’un fethi sırasında, birlikte şehit olan iki tane yeni evli gelinin burada yattığı söylenir.
Türbe: eskiden gelinlerin ilk uğrak yeriydi. Günümüzde de türbe, yeni gelinler tarafından ziyaret edilmektedir.
Ali Kuşçu Kabri
Ali Kuşçu Kimdir:
Semerkant doğumludur. Babası Muhammed, Timurlenk’in torunu Uluğ Bey’in doğancısı olması nedeniyle “Kuşçu” soyadını almıştır. Uluğbey Rasathanesinde idarecilik yapmıştır. Yıldız Haritasını tamamlayan kişi olarak tanınır. Uluğ Bey öldürülünce, İran’a geçerek Uzun Hasan’ın himayesine girer. Uzun Hasan, Ali Kuşçu’yu daha sonra 1468 yılında Fatih Sultan Mehmet’e elçi olarak gönderir. Fatih kendisine Ayasofya Medresesinde iş vermiş ve bunun üzerine İstanbul’a geri dönmüştür. Ayasofya Camii yanında yaptırılan Fatih Medresesinde: astronomi ve matematik dersleri verir. Ali Kuşçu, 16 Aralık 1474 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir.
Ali Kuşçu Kabri:
Ali Kuşçunun kabri: Eyüp Sultan Türbesinin, İdris tepesine bakan cephesindedir. Aslında Ali Kuşçu’nun mezarı bir ara kaybolmuş, 1957 yılında yapılan imar çalışmaları sırasında mezar taşı bulunmuştur. Mezar taşı, temizlenerek yine türbenin arka kısmına, bugünkü yerine muntazamca dikilmiştir.
Sinan Paşa Türbesi
Sinan Paşa kimdir:
Sinan Paşa, 1440-1486 yılları arasında yaşamıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde Sadrazamlık yapmıştır. 1 Mart 1486 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir.
Sinan Paşa Türbesi:
Kabri: Eyüp Sultan Camii Şadırvan avlusunda ve Çifte Gelinler Türbesinin yanındadır. Sütun şeklindeki şahidesinde kitabesi vardır. Bu taş sonradan konulmuştur.
Baba Yusuf Kabri
Baba Yusuf Kimdir:
Eyüp Sultan Türbesinin ilk türbedarıdır. Akşemsettin’in halifelerindendir ve bizzat İstanbul’un fethine katılmıştır.
Baba Yusuf Kabri:
Baba Yusuf, 1512 yılında İstanbul’da vefat etmiştir. Kabri: Eyüp Sultan Camii Şadırvan avlusunda, Gazi Edhem Paşa’nın kabrinin hemen arkasındadır. Şahidesinin üzerinde değişik bir sikke vardır. Kitabesi sülüsle yazılmıştır.
Gazi Edhem Paşa Kabri
Gazi Edhem Paşa kimdir:
1844-1909 yılları arasında yaşamıştır. Sultan II Abdülhamit döneminde, Ordu komutanlığı yapmıştır. Özellikle, Yunan harbindeki başarıları ile tarihe geçmiştir. 17 Aralık 1919 tarihinde Mısır’da vefat etti, cenazesi İstanbul’a getirildi.
Gazi Edhem Paşa Kabri:
Gazi Ethem Paşa’nın kabri, Eyüp Sultan Türbe çıkışındadır. Türbe, piramidal şekildedir.
Mahfiruz Hatice Sultan Cüzhanesi
Mahfiruz Hatice Sultan kimdir:
Sultan Genç Osman’ın annesidir. 1590-1620 yılları arasında yaşamıştır.
Mahfiruz Hatice Sultan Cüzhanesi:
Eyüp Sultan Türbesinden çıkıştaki uzun koridorun sol kenarında küçük bir kapı ile girilen, yine küçük bir odadır. Hatice Sultan, burayı “devamlı Kur’an okunsun, hatim indirilsin” diye vakfetmiştir.
Adile Sultan İtikaf Odası
Adile Sultan Kimdir:
Sultan II Mahmut’un ve Zernigar Sultan’ın kızıdır. Sultan Abdülmecid’in kız kardeşidir. Sarayda çok iyi bir eğitim görmüş ve daha sonra Kaptan-ı Derya ve Sadrazam Mehmet Ali Paşa ile evlenmiştir.
Adile Sulta İtikaf Odası:
Eyüp Sultan Türbesi içindeki bu oda Sultan I Ahmet tarafından yaptırılmıştır. Odayı son olarak Adile Sultan tefriş ettirmiş ve kendisi de uzun yıllar Ramazan ayının son 10 gününü burada geçirmiştir. Adile Sultan’ın Türbesi: Bostan iskelesi sokağının sonunda, Hüsrev Paşa Türbesinin sol tarafındadır.