eceabat gezisi Gezi yazısı planı rehberi örneği turları butik oteller

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler

Çanakkale savaşlarının yapıldığı Gelibolu yarımadasına, iki yoldan gidebilirsiniz. Bunlardan; birincisi: Anadolu üzerinden gelinen ve Çanakkale üzerinden, feribotlar ile Eceabat’a ulaşılan yol. Diğer yol seçeneğiniz ise; İstanbul yada Edirne üzerinden, Gelibolu İlçesinden geçilerek, Eceabat’a ulaşılan yol.

Evet, Mart 2022 tarihinde yeni bir yol, 18 Mart Çanakkale Şehitler Köprüsü, bu köprü üzerinden de Şehitlikler bölgesine ulaşmak mümkün.

Gezimize, Eceabat’dan başlayacağız. sizde, buraya ulaşım için Eceabat’ı hedefleyin ve Eceabat’a geldikten sonra, bilgisayarınızdan, bu satırların yazılı çıktısını aldı iseniz, bir göz atın ve muhteşem bir geziye hazır olun. Herhangi bir rehbere ihtiyaç duymadan, bölgeyi en iyi şekilde gezebileceksiniz.

Çanakkale’ye düzenlenen gezilerde, daha Milli Park sınırlarından içeriye girerken, lütfen dikkatli olun. Milli Park sınırları içinde, bastığınız her yerde toprağın altında şehitlerimiz olabilir.

Gerçekten de, Çanakkale savaşları sırasında Gelibolu yarımadasının hemen her yerinde, kanlı çatışmalar olmuş, askerleriniz savaş hali olması nedeniyle, nerede şehit düştüler ise, oraya gömülmek/defnedilmek zorunda kalmışlardır.

Hele, büyük çatışmalar sonrası şehitlerimiz, çoğu kez, toplu gömülmek zorunda kalınmıştır.

Bu nedenle; buraya gelindiğinde, yere basarken bile hassas olunmalı, o güzel insanların ruhlarını rahatsız etmeyecek şekilde buralarda dolaşılmalıdır.

Çanakkale savaşlarının yapıldığı yıllardan bu yana, o topraklardan devamlı meçhul askerlerin naaşları çıkmakta, sanki ” Bizi unutmayın, bizim uğruna can verdiğimiz davayı unutmayın ” dercesine, arada bir bize görünerek, asli vazifelerimizi bizlere hatırlatmaktadırlar.

Zaten bu yüzden, buralara yeni yol veya herhangi yeni bir yapı yapılmasına karşıyım, çünkü, inanın toprağın her santimetre karesinin altında şehit naaşlarının bulunma olasılığı çok yüksek.

Gelibolu’ya ilk gittiğimde (muhtemelen 1981 yılı) bu söylenene inanmamış ve kitabelerin bulunduğu bölgede, elime bir çomak alıp, toprağı biraz eşelemiştim ki, inanın insan kemik parçaları çıktığını görünce ürperdim.

YABANCI ANITLAR-ŞEHİTLİKLER

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Evet, bu gezi planını hazırlarken, yabancı şehitliklerine ait sizlere ayrıntılı bilgi-belge sunmak istemedim. Çünkü, her şeye rağmen, bizim için önemli olan, ülkemizin yabancılar tarafından işgal edilmesini önlemek adına, canını veren, binlerce aziz şehidimiz benim için önemli.

Gelibolu yarımadasında, 4 tanesi anıt olmak üzere, 32 tane yabancı mezarlığı var. Bu mezarlıklar ve anıtlar, yabancılara Lozan Barış Antlaşmasının 129’ncu maddesince tahsis edilmiş. İngilizler, Çanakkale savaşı ve Türk Devletinin kurtuluş savaşının bitiminden hemen sonra girişimlerde bulunmuşlar ve 3 yıl gibi kısa bir süre sonunda, Gelibolu topraklarındaki tüm anıt ve mezarlarını bitirmişler.

Örneğin; Helles Anıtı, 1926 yılında açılmış. Fransızlar ise; İngilizlerden tam 4 yıl sonra, yani 1930 yılında, Çanakkale’de toplu gömülen ölülerini tespit edip bir araya getirmişler ve bu karaya bir anıt ve mezarlık yaparak, altına defnetmişlerdir. Halbuki, o yıllarda, bize ait hiçbir anıt yoktu. Biz, Çanakkale şehitlerimizi, bundan tam 30 yıl sonra hatırlayacak ve ilk anıtımızı 1960 yılında açacağız.

Bölgeyi gezerken, yabancı şehitliklerini gördüğünüzde, o şehitliklerin imarı, tertip, düzen ve temizliğini sakın imrenmeyin, unutmayın ki, onlar tüm güçlerini kullanmalarına rağmen ve her türlü vahşete rağmen, burayı ele geçiremediler, bunun sıkıntısını asla içlerinden atamazlar.

Benim üzüldüğüm ve gördüğünüzde inanın sizi de üzecek olan şu; ” Asla ele geçiremedikleri, binlerce ölü vermelerine rağmen ele geçiremedikleri bazı yerlere, sonraki yıllarda şehitlik/anıt kurmalarına izin verilmesi ”

Yarımada yeteri kadar büyük, şehitlik/anıt kurabilecekleri birçok yer olmasına rağmen, bakıyorsunuz, büyük uğraşlar vererek ele geçiremedikleri bir kısım toprağımızın üstüne, şehitlik/anıt kurmuşlar ve şehitlerini gömmüşler, hani siz canlı iken ele geçiremediniz, bizi sizi ölünce işte o ele geçiremediğiniz yerlere gömdük, şehitlik kurduk, anıt kurduk.

Böyle mi demek istediler acaba?

Ayrıca; her yıl 25 Nisan tarihinde, yabancılar, yeteri kadar tören/ayin vs. yapıyorlar ve hatta günlerce öncesinden ülkemize geliyorlar ve 25 Nisan gününü kutlayıp gidiyorlar.

Şöyle ki; günümüzün Avustralya ve Yeni Zellanda ülkelerinden ( ki bu ülkeler, bizim ülkemize o kadar uzak ki, harita dahi yerini zor bulursunuz, o derece uzaktan geliyorlar) gelen insanlar (büyük çoğunluğu genç) 24 Nisan gecesi, Anzak Koyunun bulunduğu yerde geceliyorlar, gün aydınlanırken, yarı bellerine kadar denize girip, atalarının, çıkartma esnasında yaşadıklarını aynen yaşamaya çalışıyorlar.

Gerçekten; bunları bilelim, onlar kendi nesillerini bu şekilde yetiştiriyorlar, yani o kadar uzaklardan, Gelibolu yarımadasına, devlet imkanları ile getiriyorlar genç nesillerini.

Milli heyecanı yaşamalarını sağlamak için yarımadada her türlü imkanı yaratıyorlar.

Bizler ise, daha büyük kahramanlıklar göstermiş, daha da ötesinde ülkemizin kurtuluşunda büyük hizmetleri geçmiş, bu hizmeti kanları ile gerçekleştirmiş atalarımızın yattıkları bu toprakları belki de hayatımızda hiç görmedik, belki de bir kez gördük, belki de şu an ilk kez göreceğiz.

İnanın, kaçıncı kez geliyor olursanız olun, gördüklerinizden yine çok etkileneceksiniz.

Belki bazı şeyler size düzensiz gelebilir, örneğin: bir İngiliz mezarlık/anıtını görünce, aman ne temiz, aman ne düzenli, bizimkiler bakımsız demeyin, bu düşüncelerinizde mutlaka haklısınız, ama sonuçta, o muhteşem savaşı kazanan biz olduk, bu onur bize kat-kat yeter, orada çok büyük, çok gösterişli şehitlikler, mezarlar, anıtlar yapmak mümkün, ama kazanmanın verdiği onuru yaşamak bize daha çok yakışıyor, ya tersi olsaydı. Düşünün ya tersi olsaydı, düşünmek bile istemiyorum.

GEZİ PROGRAMI-PLANI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Bu programda, size, önce gidilecek yerin yol üzerinde tanımı/tarifi ve sonra ise, gidilen yerdeki anıt/mezar hakkında kısa kısa bilgiler vereceğim. Evet, Eceabat’tan yolculuğumuz başlıyor. Feribot limanının yanında uzanan sahil yolunu takip ediyoruz, karşımıza Milli Park Tanıtım Merkezi çıkar. 1987 yılında hizmete giren bu merkezde, bir müze var.

ECEABAT

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Gelibolu yarımadasının uç bölümünde ve Çanakkale’nin tam karşısındaki koydadır. Bölgenin ilk yerleşimcileri Traklar’dır. Bölgede bugünkü Eceabat yerinde Madytos, şehre 4 km uzaklıkta Yalova köyünde Sestos, Kilitbahir köyünde Kynossema ve Bigalı kalesi yöresinde İdaion yerleşimleri kurulmuştur.

MÖ 461-404 yılları arasında Atina ve Sparta arasındaki Peloponnesos Savaşında, Atina merkez donanım üssü olarak kullanılan Sestos, daha sonra Sparta ve Atina arasında birkaç kere el değiştirmiştir.

MÖ 334 yılında ise, Büyük İskender’in hakimiyeti görülür. Roma döneminde Sestos’un önemi azalırken, Madytos gelişmeye başlamıştır. Şehir, Hıristiyanlık ilk dönemlerinde önemli merkezlerden birisi haline gelir. Madytos adı zamanla Maydos’a dönüşür. Bu önemli şehir, Ortaçağ’da zamanla ortadan kalkarken, üzerinde bugünkü Eceabat kurulmuştur.

Buraya gelen ilk Türkler, Melik İshak Bey kuvvetleridir. Osmanlılar, 1354 yılında Rumeli’ye geçerken Ece Bey, Maydos’u almış ve adına uygun olarak şehre, Eceabat denilmiştir.

Yerleşme, Kanuni Sultan Süleyman döneminde merkezi Gelibolu olan Kaptan Paşa Eyaleti içinde kalmıştır. 1915 Çanakkale savaşı sırasında top atışlarıyla tamamen yıkılan Eceabat, sonra yeni baştan kurulmuştur.

Sestos

Antik Sestos şehri, Eceabat’a 4 km uzaklıktaki Yalova köyünde ve Akbaş Limanının güneyindedir. Burada yapılan arkeolojik kazılarda, Roma dönemine tarihlenen sikkeler, yazıtlar ve çanak-çömlek parçaları bulunmuştur.

Doğu Romalılardan kalma sarnıçlar hala kullanılmaktadır. Şehrin adı, tarihi süreçte ilk olarak Homeros’un destanlarında geçer.

Fatih Sultan Mehmet döneminde, Gelibolu Sancakbeyi Yakup Bey tarafından Kilitbahir Kalesi yaptırılırken, Sestos kalesinin taşları kullanılmıştır.

Milli Park Tanıtım Merkezi önünden ilerlemeye devam ediyoruz.

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Önümüzde, yolun sağ tarafından, çam ağaçları ile kaplı bir tepe var. Burada, bir kitabe göreceğiz.

KİTABE

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Kitabeyi ancak uzaktan görebileceğiz. 1962 yılında yapılmış. Kitabede:” Burada, Balkan ve Çanakkale Savaşlarında yaralanarak şehit düşen binlerce kahraman yatar ” yazılıdır.

Yolumuza devam ediyoruz. Bir askeri birlik var, yanından geçerken, birliğin hemen üzerindeki tepede, bir Mehmetçik silüeti ve ” Dur Yolcu ” şiiri, toprak zeminde, üzerine beyaz kireç dökülmüş taşlarla yazılmış, bunu göreceğiz. Şair Necmettin Onan’a ait bu dizeler, çok uzaklardan görülebilecek şekilde yazılmış.

Yolumuza devam ediyoruz ve bir kale bizleri karşılıyor. Kilitbahir kalesi.

KİLİTBAHİR KALESİ

Kilitbahir ya da Kilidülbahir Kalesi, Osmanlı yapımı kaleler içinde, mimari yönden tam bir başyapıttır. Kale, Fatih Sultan Mehmet döneminde, Gelibolu Sancakbeyi Yakup Beye tarafından yaptırılmıştır.

İsminde de anlaşılacağı üzere “denizin kilidi” anlamına gelmektedir. Tam bir strateji ve ileri görüşlülük harikasıdır. Kaleye, Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 3 katlı kubbeli bir yapı kulesi ile sur eklenmiştir.

Kale, I. Dünya savaşında, Türklerin önemli bir savunma üssü olmuştur. Savaş alanının biraz dışında kaldığı için, Seddülbahir kalesi kadar yıpranmamıştır. Kalenin iç kısmı, ücretli olarak ziyarete açıktır.

Kilitbahir kalesinden çıktıktan sonra, yolumuza devam ediyoruz. Sol tarafımızda, denize bakan kıyıya paralel olarak uzanan tabyalar ile karşılaşacağız. Bunlar: Namazgah Tabyaları. Az ileride ise, Sultan 2’nci Abdülhamit tarafından yaptırılan, Hamidiye Tabyaları var.

Savaş sırasında, askerlerin barınma, cephanelik vb. gibi ihtiyaçlarının karşılandığı, topların mevzilendiği bu tabyalar, diğerlerine göre daha sağlıklı durumda. Ama, bugün yine de restore edilmeye ihtiyaçları var.

Aynı istikamette, biraz ilerleyince, önce Seyit Onbaşı Anıtını göreceğiz. Anıtın hemen arkasında ise, yolun karşı tarafından bulunan küçük tepeye ağaç merdivenlerden çıktığımızda Mecidiye Tabyasını göreceğiz.

SEYİT ONBAŞI ANITI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Seyit Onbaşı, Mecidiye Tabyasında numaratör olarak görev yapmaktadır. 18 Mart günü, Fransız ve İngiliz gemileri boğaza girerek, birer tabyayı kendilerine hedef seçerler.

Mecidiye Tabyasının tam karşısında, Quin Elizabeth ve Ocean zırhlıları, tüm hızları ile, bu tabyanın başına ateş yağdırırlar.

Bu yoğun düşman ateşi altında, mukavemet etmeye çalışan Mecidiye Tabyasının 40 yiğidi, oradan oraya koşuşturmakta, ellerindeki topları en iyi ve hızlı şekilde kullanarak düşman donanmasına engel olmaya çalışmaktadırlar.

O sırada, bir top mermisi, Mecidiye Tabyasının ortasına düşer ve ortalık karışır. Seyit Onbaşı, baygınlık geçirip kendisine geldiğinde, Yüzbaşı Hilmi Bey ve arkadaşı Niğdeli Ali’den başkasını göremez. 14 şehit ve 24 yaralı. Seyit Onbaşı, hemen denize bakar.

Fransızların dev gemisi Ocean, çevreye ateş kusmaya devam etmektedir. Tabyada ise, yalnızca bir top sağlam kalmıştır. Sağlam topun yanına yaklaşır ve acı gerçeği görür, topun vinci kırılmıştır. Ama, inanç ve azmin elinden ne kurtulabilmiştir ki?

Koca Seyit, hemen arkada duran 275 kiloluk top mermilerinden birine yaklaşır ve mermiyi sırtına alır. Topun basamaklarından çıkarken, kemiklerinin çıtırtısı duyulur, mermiyi namluya sürer ve patlatır, isabet ettiremez. Aynı olay, 3 kere tekrarlanır. Üçüncü mermide, onların en büyük zırhlılarından Ocean zırhlısını, dümen kısmından vurur.

O anda, dümeninden vurulan zırhlı kendi etrafında dönmeye başlar. Çevresinde bulunan tüm düşman gemileri, onun etrafından kaçışırlar.

Bu sırada, bir gece önce Karanlık Limana dökülen 26 mayından biri Ocean zırhlısına çarpar ve zırhlı, büyük bir hızla, boğazın derin sularına gömülür.

Bu olay, sadece bir zırhlının batırılması değil, aynı zamanda, kendini yenilmez ve batırılmaz ilan eden ve dünyanın en büyük donanması ilan edilen bir birliğin, yüzüne vurulan sert bir tokattır.

Bu tarihten iki gün sonra, Mevki Komutanı Cevat Paşa, tabaya, neferleri kutlamaya gelir. Koca Seyit’in bu kahramanlığı kendisine anlatılır. Paşa, kendisine: ” Şu mermiyi bir kez daha kaldır, senin fotoğrafını çekelim, millete hatıra kalsın ” der.

Seyit Onbaşı, tüm denemelerine rağmen, mermiyi yerinden bile kıpırdatamaz.

Ama ;” Şu anda bu mermiyi yerinden oynatamadım. Ama aynı olayı tekrar yaşasam, yine aynı şekilde o mermiyi kaldırırım ” der. Evet, o fotoğraf çektirilir, ama merminin içi boşaltılarak.
Anıt aslına uygun değil, mermiyi kucağında göstermekte.

Gerçekte, Seyit Onbaşı mermiyi sırtına alarak kaldırmıştır.

MECİDİYE TABYASI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: 18 Mart günü, deniz bombardımanları sırasında şehit düşen askerlerimizin mezarlarının bulunduğu yer. Yoğun bombardıman sonrası, burası harabeye dönüşmüş ve tabyadan pek bir şey kalmamış.

Evet, yeniden yola düşüyoruz. Asfalt yolu takip ederek ilerlemeye devam ediyoruz ve birkaç km. sonra, Havuzlar Şehitliği.

HAVUZLAR ŞEHİTLİĞİ

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Burası, deniz kenarında, çınarların gölgesi altında, etrafı duvarlarla çevrili bir anıt. 1961 yılında yaptırılmış. Burada yatanlar: 21 Haziran 1915 tarihinde, Kerevizdere Mevkiinde yapılan savaşlarda şehit düşen 2 subay ve 8 erimiz. Çanakkale’de, birçok şehitlikte olduğu gibi, burada bulunan anıt da sembolik.

Bu anıt, sadece burada yatan 10 şehidimizi değil, buraya çok yakın olan Kerevizdere savaşlarında şehit edilen 5 bin civarındaki askerimizi temsil etmekte. Zaten, bir süre sonra, buraya Kerevizdere savaşlarının yapıldığı yerden, birçok şehit kemiği toplanarak getirilecek ve toplu olarak Havuzlar civarında defnedilecekler.

Ayrıca, bu şehitlik, bizlere, vatan savunması adına Anadolu’nun o yıllarda nasıl Çanakkale’ye taşındığını gösterir. Havuzlar şehitliğinde yatan bu on kişinin nereli olduklarına bakmak bile bu söylediklerimizi doğrulamaya yetecektir. (Selanik, Kırşehir, Ankara/Kalecik, Eskişehir, Bursa/İnegöl, Ankara, Konya, Çankırı) Kerevizdere mücadelelerinde kahramanlaşan ve yine burada şehit olan Yüzbaşı Kemal Bey’de burada yatmaktadır.

Yolumuza devam ediyoruz. Behramlı tabelasını takiben, biraz sonra, yolun sağ yanında, Yüzbaşı Kemal Beyin şehit olduğu Behramlı Köyüne ulaşıyoruz. Burada durmadan, yolumuza devam ediyor ve 15-20 dakika sonra Alçıtepe Köyüne ulaşıyoruz. Köyde; Salim Mutlu Savaş Anıları Müzesini mutlaka gezin ve bir süre dinlenin, ihtiyaç molası.

ALÇITEPE KÖYÜ

Eceabat merkeze 10 km uzaklıktaki bu bölge, tarihe, Kitre savaşları olarak geçen kanlı çarpışmaların odak noktasıdır. Bu savaşlarda, binlerce Mehmetçik şehit verilmiştir. Bu mevki, burada yaşayan köylülerin, çevreden topladıkları 10 bin civarındaki şehit kemiklerini bir araya getirerek gömdükleri yerdir.

Köyün eski adı; Kirte’dir. Savaş başlayınca, burası harabe haline gelmiştir. Atatürk; 1930 lu yıllarda, Balkanlardan gelen göçmenlerin bir kısmını buraya yerleştirerek, bölgeye yeniden hayat kazandırmıştır. Köylüler, o yıllardan sonra 1970’lere kadar, Çanakkale savaşı artıkları olan metal malzemeleri, tarlalardan toplamışlar, bunları hurdacılara satarak geçinmişlerdir.

Bugün bile, hala, bu köy civarındaki topraklardan, kurşun ve gülle çekirdekleri çıkabilmektedir. Çanakkale savaşlarında, bu bölgede, bir metrekareye 6000 mermi düştüğünü düşünürseniz, bu durum normal.

ALÇITEPE KÖYÜ-BAKKAL SALİM MUTLU SAVAŞ ANILARI MÜZESİ

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler; Bu müze, Alçıtepe Köyünde yaşayan Salim Mutlu isimli vatandaşımız tarafından, kendi gayretleriyle kurulmuştur.

Kendine ait evin, bir kısmını müze olarak düzenlemiş. Onun bu gayretini gören yöre halkı da, yörede buldukları eşyaları buraya getirmişler ve zamanla müze büyümüş. Mutlaka görün, gayet güzel bir müzedir.

Müzenin koleksiyonundaki eşyalar arasında: kurşunla delinmiş bir tütün tabakası, bir matara, kopmuş bir asker düğmesi, dağılmış bir tespihten arta kalanlar gibi ilginç eşyalar bulunmaktadır.

Alçıtepe köyüne girdiğimiz yol, sağ tarafa, sargı yerini gösteren tabelayı takiben dönelim, doğru ilerlediğimizde az sonra, yolun solunda, köy mezarlığı ile karşılaşacağız. Mezarlığın yola bakan yanında bir anıt görünecek, Son Ok Anıtı.

SON OK ANITI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler; 25 Nisan tarihinde yapılan çıkartmada, düşmanın en önemli hedeflerinden birisi de, Alçıtepe’yi ele geçirmekti. Çünkü, bölgenin en yüksek tepelerinden birisi burasıydı. Bu bölgede yapılan Kitre savaşlarında, ilk seferinde 3000 şehit verdik. Daha sonra devam eden çatışmalarda 11 bin şehit verdik, yani toplam 14 bin şehit. Ama düşman yine de burayı ele geçiremedi.

Bu anıt; Kitre savaşlarında kaybettiğimiz şehitlerimiz için yapılmış. Çatışmalar sonucu başarılı olamayacağını anlayan ve çekilmeye başlayan düşmana, son kurşunun atıldığı yer burası. Bu nedenle, anıta, son ok ismi verilmiş. 3 metre yüksekliğindeki anıt, 1948 yılında, 7’nci Tümen Komutanlığı tarafından yaptırılmış.

Son Ok Anıtından sonra, aynı yoldan deniz istikametinde batıya devam ederek, yaklaşık 2 km. sonra Sargı Yeri Şehitliğine ulaşıyoruz.

SARGI YERİ ŞEHİTLİĞİ

Çanakkale savaşlarının en büyük hastane yeri burası. Gözden çok uzak ve kuytu bir vadide kurulmuş. Bu konumu ile o kadar büyümüş ki, düşman askerlerinin de yaralarının tedavisinde kullanılan bir hoşgörü hastanesi haline gelmiş.

Bir seferde; 40-50 bin hastanın barındığı bu büyük hastane, adından dolayı ufak-tefek çiziklerin sarıldığı bir hastane gibi algılanmasın. Hastaneye getirilen yaralıların durumları o kadar ağırdı ki, anlatmaya yürek dayanmaz.

Ama kalleş düşman, burada da yapacağını yapmış. Ortaçağ tarihinde alışık olduğumuz vahşi yüzünü gene göstermiş. Çanakkale savaşlarında düşmana ait hiçbir hastane gemisine bir tek Türk kurşunu dahi atılmaz iken, buraya, kendileri tarafından acımasızca saldırılmış. 28 Haziran 1915 tarihinde, bir düşman zırhlısı tarafından, uzun menzilli topları ile yapılan bir gece saldırısında, bir gecede, 18 bin yaralı-hasta Mehmetçiğimiz burada şehit edilmiş.

Lütfen düşünün, tonlarca mermi, belki parmağını bile kıpırdatamayacak binlerce aziz askerin başına düşmekte.

Hiçbirinin, kaçacak ya da kendisini bir şekilde savunacak gücü/kuvveti yok. Öylece, ölümü bekler gibiydiler.

Zaten kısa sürede, bu daracık vadi ateşler içinde kaldı ve zavallı Mehmetçiklerimiz alev alev yandı. Bu unutulmaz vahşetin sabahında vadiye gelenler, binlerce yanık insan cesediyle karşılaştılar. Bir gecede, 18 bin askerimizi kaybettik.

Buyurun, medeni batı insanının vahşiliğine. Evet, burası Çanakkale’nin belki de en dokunaklı yeri. Bu kadar çok sayıdaki şehit, ne yazık ki, bu dar arazide toplu olarak gömülmek zorunda kalındı.

Bu nedenle, burayı gezerken, ayağınızın bastığı yeri bilerek gezin, çok önemli. Buraya; 1947 yılında, genel bir şekil verildi ve 1995 yılında ise Kültür Bakanlığı tarafından, bugünkü haline getirildi. Burada, bir anıt göreceksiniz.

Bir Mehmetçik, o geceki bombalama esnasında, yaralı arkadaşını korur halde. Anıtın hemen yanında bir selvi ağacı var, dikkat edin, bu selvi ağacının gövdesi, adeta burulmuş bir vaziyette. Bu haliyle, sanki bir gecede şehit edilen 18 bin askerin acılarını hatırlamakta ve onların bu sıkıntılı durumunu dile getirmekte.

Sargı yerinden çıkıyor ve ilerlemeye devam ediyoruz. Sola doğru biraz ilerlediğimizde, Nuri Yamut Anıtı ile karşılaşacağız.

NURİ YAMUT ANITI

Bu anıt, Çanakkale Milli Parkı içinde, özel teşebbüs tarafından yapılan ilk anıttır. 1943 yılında, Gelibolu’da, 2’nci Kolordu Komutanlığına atanan, Nuri Yamut Paşa, Çanakkale savaş cephelerini gezerken, bu bölgeye gelmiş ve sırtların tamamen şehit kemikleriyle kaplı olduğunu görünce, onların böylece açıkta kalmalarına gönlü razı olmamış, buraya şehitlik yaptırmış.

Anıt yapıldıktan sonra, şehitlerimizin kemikleri toplanmış, ardından topluca buraya defnedilmişlerdir. Kemiklerin toplanmasından sonra, yapılan tespitlere göre, buraya 10 bin civarında insana ait kemikler gömülmüştür.

Paşa, 8 metre yüksekliğindeki, taş yapı olan bu anıtı yaptırırken, masrafların karşılanması için kendi özel mülkü olan İstanbul’daki iki evini satmak zorunda kalmıştır.

Evet, Nuri Yamut Paşa anıtını gördükten sonra, geldiğimiz yoldan geri dönüyoruz. Nereye kadar? Alçıtepe Köyüne kadar. Alçıtepe köyünden ilerliyoruz, ileride yol çatallaşıyor. Sol yan, Morto Koyu ve Şehitler Abidesine giderken, sağ yan ise, Seddülbahir köyü ve Yahya Çavuş Anıtına gider. Sağ tarafa devam ediyoruz. Az sonra Seddülbahir köyü.

SEDDÜLBAHİR KÖYÜ

Köy tarihi bir kimliği sahip. Osmanlı Padişahı 4’ncü Mehmet döneminden kalma bir kale ve İlk Şehitler Anıtı var. Bu anıta gitmek için, köyün içinden ilerlerken, ortasında çeşme olan bir meydanda, yol yine çatallaşıyor, buradan sola sapıyoruz, az ileride ilk şehitler anıtı.

İLK ŞEHİTLER ANITI

Onlar, 1’nci Dünya Savaşındaki ilk şehitlerimiz. 3 Kasım 1914 tarihinde, İtilaf Devletleri, 6 savaş gemisiyle birlikte Çanakkale boğazının girişine gelerek, top atışlarına başlarlar. Bu top mermilerinden bir tanesi, askeri cephaneliğe isabet eder.

Ateş alan cephanelik patlar ve cephaneliğin yan tarafındaki sığınakta bulunan 5 subay ile 81 erimiz şehit olurlar. Daha savaşın başlangıcında, her şeyden habersiz olarak hayata gözlerini yuman bu vatan bekçileri için bu anıt yaptırılmış. Anıtın yanındaki cami de tarihi özellikleri olan bir yer.

SEDDÜLBAHİR KALESİ

” Bahir ” Arapçada, deniz anlamına gelir. Kaleye, bu adın verilmesi de, deniz yolunda sed olması anlamında düşünülmüş. Yani, Seddülbahir kalesi, boğazdan yabancı gemilerin geçmemesi için bir nevi set olarak inşa edilmiş.

Ne zaman? Osmanlı Padişahı 4’ncü Mehmet’in küçük yaşta tahta bulunduğu sırada. Venedikliler, Çanakkale boğazını ablukaya alırlar, bunun üzerine, 1659 yılında, Sultanın annesi Hatice Turhan Sultan tarafından, bu kale yaptırılır.

Bu nedenle, kaleye ” Kaleyi Sultaniye ” adı da verilir. Kale; 1’nci Dünya Savaşında, büyük faydalar sağlamıştır. Askerlerimizin barınması, cephane muhafazası vb. gibi hususlarda bir çok kez kullanılmıştır.

25 Nisan Ertuğrul Koyu çıkartmasında, İngilizler, bu kaleyi ele geçirmek için çok uğraşmışlar ve kale içerisinde kanlı çatışmalar olmuş. Kale, bu çatışmalar sırasında taraflar arasında defalarca el değiştirmiş, bunun sonucunda da, büyük hasar görmüştür.

EZİNELİ YAHYA ÇAVUŞ ANITI

Hakim bir tepe üzerinde. Tepeden, Ertuğrul Koyu kuş bakışı görülebiliyor. Tam karşıda Seddülbahir kalesi var. Hatta, dikkatli bakıldığında, kalenin yanındaki, İlk Şehitler Anıtını bile görmek mümkün.

Burası; 25 Nisan sabahı, düşman askerlerinin çıkartma yaptıkları, önemli yerlerden biri. 26’ncı Alaya bağlı 10’ncu Takımın askerleri, burada, düşmanın büyük kuvvetlerini, iki gün boyunca tutarak, bir destan yazmışlar.

Öyle bir destan ki; o akşam uçaklardan biri, Ertuğrul Koyu ile ilgili verdiği raporda, bu koyun kıyıdan 50 m. içeriye kadar, bir ” kan gölü ” haline geldiğini söylemiş. Ertesi günü, çatışmalar iyice şiddetlenir. 3000 düşman askerine karşı, yalnızca 67 Türk kahramanı.

Zaten, düşman askerleri, iki gündür kendilerine dur diyen bu birliğin, en azından bir Tümen olduğunu sanıyorlardı. Alçıtepeyi ele geçirdiklerinde ise, gördüler ki, karşılarında yalnızca 62 kahraman Türk şehidi var.

Sonra, geri çekilmiş olan Yahya Çavuş ve 4 arkadaşının da çarpışa çarpışa şehit olması ile, tüm gücün 67 kişiden oluştuğunu öğrendiklerinde şok oldular. İşte, 66 arkadaşı ile Yahya Çavuşun çarpışarak şehit düştüğü yer burası.

Buradaki anıt, 1962 yılında yapılmış. 1933 yılında, Kültür Bakanlığı tarafından yeniden dizayn edilmiş.

Burada ayrıca, ayakta kalmayı başarabilmiş birkaç tabya var. Özellikle, Almanlardan almış olduğumuz bir görkemli topun, sadece namlu kısmı görülebilir.

İlk Şehitler Anıtından, Seddülbahir Köyünü geride bırakıp, Alçıtepe Köyü istikametinde, kuzeye doğru geri dönüyoruz. Yolda ilerlerken, sağa dönüyoruz. Morto Koyu.

MORTO KOYU

Eski Hisarlık Tepesine doğru bir kavis çizen bu koy, 25 Nisan kara çıkartmasında, Fransız askerleri tarafından işgal edilmiş. Burada, o kadar çok ölü bırakmışlar ki, koya, Morto ( Fransızca bu kelimenin anlamı, Ölü ) adını vermek zorunda kalmışlar. Koy üzerinde biriken ve neredeyse tepeler oluşturan insan cesetleri.

Bu ölülerin meydana getirdiği feci manzara, burayı tam bir ölü koyu haline getirmiş. Morto Koyunu dikkatli gezin, suyun içerisinde, hala, eriyik halinde, maden parçaları görebilirsiniz. Burada; plaj var, biraz mola vermek ve dinlenmek mümkün.

Burada, birde Fransız Anıtı var. Burada ölen 2236 Fransız askerinin isimleri yazılı. Bu isimlerin üzerinde ise ” Fransa için Öldüler ” ibaresi yazılmış. Anlamak mümkün değil.

Sanki; ” Fransa’yı düşman işgalinden kurtarırken öldüler ” der gibi, anlamsız bir cümle. Fransa adına bir ülkeyi işgal etmeye çalışırken ölenlere verilen anlam.

Evet, Morto Koyundan sonra, yolumuza devam ettiğimizde, birkaç viraj sonrasında, Çanakkale Abidesi bizi karşılayacak. Zaten, çok uzaklardan görünüyor, yaklaştıkça büyüyor.

ÇANAKKALE ŞEHİTLER ABİDESİ

1944 yılında açılan bir proje yarışmasında: Doğan Erginbaş ve İsmail Utkular’ın projeleri yarışmayı kazanır. Bu projeler, abideleşecektir. Abidenin yeri olarak ise, Seddülbahir Köyü yakınlarındaki eski Hisarlık Tepesi seçilir.

Böylece hem karadan ve hem de denizden tüm haşmetiyle kendisini gösterecek olan anıt, tüm bakanlara Çanakkale’nin geçilmezliğini hatırlatacaktır.

Abidenin yapımına, 1954 yılında başlanır. İşi alan mütahitler, nedense, anıtı bir türlü bitiremezler. İşi bırakanlar olur, yeniden devir alanlar ise işi sürüncemede bırakırlar. Yapılan araştırmalarda, inşaatta yolsuzlukların yapıldığı görülür.

Düşünün, lütfen düşünün rezilliği. Tarihine yabancı, milli değerlerinden yoksun yetişen insanlar, onlar için bu vatanda şehit olan atalarının adına yapılan bir abideden çalmaya utanmıyorlar. Böylece, abide, temellerinden yeni yükselmiş haliyle kalakalır. Dört yıl böyle geçer.

O sıralarda, bir gazete köşe yazarı, Çanakkale Şehitler Abidesinin içler acısı durumunu yazar. Bu yazıdan sonra, gazete tarafından halka çağrı yapılarak, abidenin yapılması için farklı bir kampanya hazırlanır.

Ama, yakın zamanda, başka bir konuda yapılan bir kampanyaya halkın katılımı istenen seviyede olmamıştır. Bu nedenle; gazete, başta bu kampanyaya da soğuk bakar. Ama, gözden kaçırdıkları bir şey vardır.

Ortada söz konusu olan Çanakkale Şehitleri Abidesidir. Unutulan konu, bu halkın tarihine ve atasına olan düşkünlüğüdür. Bu insanlar, evlatlarını bile çekinmeden vermişlerdi. Bugün, Çanakkale denince, nelerini vermezlerdi ki?

Kampanya başladı, halka duyumlar yapıldı. Abidenin yapımı için ihtiyaç duyulan 900 TL. iken, halktan, tamı tamamına 3 milyon TL. yardım toplandı. İşte bu destanı da yazan Anadolu halkı idi. Dün evladını veren, bugün evladının destanını abideleştirme adına parasını mı sakınacaktı?

Elbette, hayır. Böylece, 1960 yılında, Çanakkale Şehitlerimize yakışır bir abide yapılmış oldu. 39 metre 75 cm. yüksekliğindeki abidenin, bir ayağında, yukarı çıkan asansör sistemi bulunmakta.

SAVAŞ ESİRLERİ MÜZESİ

Abidenin hemen altında. Çanakkale savaş hatıralarının sergilendiği bir müze. 1971 yılında açılmış. Yabancı askerlerin üzerlerinden çıkan çeşitli materyaller ve bazı özel parçalar sergileniyor.

ABİDE ŞEHİTLİĞİ

1992 yılında Kültür Bakanlığı tarafından, Abidenin hemen yanına yaptırılmış, 600 şehidimizin isimleri ile temsili mezarları var. Düzenleme bakımından, gayet etkileyici.

Çanakkale şehitler abidesini de gördükten sonra; Gelibolu yarımadasının Ege Denizi boyunca uzanan kıyısından, kuzeye doğru yol alacağız. Abideden geri dönüyoruz. Motro Koyu kavisine kadar, oradan kuzeye devam ediyoruz.

Biraz sonra, yol Yahya Çavuş Anıtı ve Alçıtepe Köyü yönünde ikiye ayrılıyor. Biz; Alçıtepe köyünün bulunduğu sağ yana sapıyoruz. Köyün içinden geçip, Eceabat yönünden köyden çıkıyoruz.

Yaklaşık 5 dakika sonra, sol yana doğru ikinci bir yol ayrılıyor. Buradan, sol yana dönüp, Saroz Körfezine doğru uzanan yola giriyoruz. Uzunca bir süre (yaklaşık 20-25 dakika) bu yol üzerinde ilerledikten sonra, yol bir kez daha çatallaşıyor. Sol tarafa gideceğiz.

Anzak Koyu ve Anafartalar’a giden yolu takip edeceğiz. Biraz ileride, yol, Anzak koyu ve Anafartalar-Conkbayırı olarak ayrılır. Anzak koyu yönüne sapıyoruz ve kıyı boyunca 3 km. ilerliyoruz.

Az sonra, yolun sol tarafında, buranın Anzak Koyu olduğunu gösteren taş levha ile karşılaşıyoruz. Evet, şimdiki durağımız Anzak Koyu.

ANZAK KOYU

Anzak koyu taş levhası ile karşılaştığımızda, aracımızdan inip, kıyıya yürüyoruz ve Anzak mezarlığı ile karşılaşıyoruz. Sahilden, karşı sırtlara bakarsanız, Anzakların ne kadar yanlış bir yere çıkartma yaptıklarını göreceksiniz.

Bu yarlar, alabildiğine sarp. Özellikle: bir kaya çıkıntısı ( tam ufka silüeti düşen kaya) var, bu bölgeye gelmeden önce Mısır’da eğitim yapan Anzak askerleri, bu kaya çıkıntısını Mısır’da bulunan ” Sfenks ” heykeline benzetirlermiş. Sfenks heykeli, Mısır mitolojisinde, koruyucu statüsündedir.

Anzak askerleri, bu sfenks heykelinin, Türkleri koruduğunu düşünürlermiş. Buradaki mezarlık içinde, üç tane mezarın diğerlerinden farklı bir yöne uzandığını göreceksiniz. Bu mezarların taşlarını dikkatle okuyun, bunlar Hintli Müslümanlara ait mezarlar ve kıbleye dönük olarak yerleştirilmişler.

Anzak koyundan çıkarak, yola devam ediyoruz. Birkaç kilometre sonra önümüze gelen çataldan, sola dönüp biraz ileride yeniden sağa sapıyoruz ve şehitliklerle karşılaşıyoruz. Burada, üzerinde, yazıtların bulunduğu büyük beton bloklar var.

Dikkat ederseniz, bu beton bloklar, yere tek bir ayak üzerine yerleştirilmiş, çünkü, toprakta o kadar çok şehit naaşı var ki, en ufak bir kazma darbesi bile vurulmak istenmiyor.

YUSUFCUKTEPE-MESTANTEPE-İSMAİLOĞLU TEPE-KİREÇTEPE YAZITLARI

Burada, beş tane şehitlik ve kitabe var. Üzerlerindeki yazıları okuyup, bölgede gezebilirsiniz. Bu yazıtların hemen yanında, Kireçtepe Şehitliğini de göreceksiniz. Yanında kitabe var. Ayrıca, Kireçtepe şehitler anıtı var.

Hemen kitabenin yanında, Atatürk tarafından yaptırıldığı sanılan, top mermilerinin üst üste konması ile inşa edilmiş.

Evet, yazıtların bulunduğu yerden ayrılıyoruz. Geldiğimiz yoldan geri dönüyoruz, az önce geçtiğimiz Anafartalar ve Conkbayırı’na giden yol ayrımına yeniden geliyoruz. Buradan Anafartalar yönüne sapıyoruz. Az sonra, yolumuzun sağ tarafında, ilginç bir heykel göreceğiz. Mehmetçiğe Saygı Anıtı.

MEHMETÇİĞE SAYGI ANITI

Bu kompozisyonda; bir Mehmetçik, yabancı bir askeri kucaklamış vaziyette.

Çanakkale savaşında, Üsteğmen olarak görev yapan ve Avustralya Genel Valisi olduktan sonra, 1940 yılında ülkemizi ziyaret eden Lord Casey’in bizzat şahit olduğu ve anlattığı bir olay üzerine, bu anıt yapılarak, buraya dikilmiş.

Lord Casey tarafından anlatılan anı şöyle: ” Conkbayırı’nda korkunç siper savaşları olmakta. Siperler arasındaki mesafe 10 metreye kadar inmiş. Süngü hücumundan sonra savaşa ara verilir.

Askerler siperlere çekilir. İki siper arasındaki açıklıkta; ağır yaralı ve bacağı kopmak üzere olan bir İngiliz Yüzbaşısı, avazı çıktığı kadar bağırır, ağlar, çırpınır, ” kurtarın beni diye ” yalvarır. Ama, siperlerden hiçbir kimse çıkıp ona yardım edemez. Çünkü, en küçük bir kıpırdanmada, yüzlerce kurşun yağmaktadır. Bu sırada, akıl almaz bir olay olur. Türk siperlerinden, beyaz bir iç çamaşırı sallanır. Arkasından, aslan yapılı bir Türk askeri, silahsız olarak siperden çıkar.

Herkes donup kalır. Asker, yavaş adımlar ile yürür, siperdekiler ise kendisine nişan alıp beklerler. Asker, yaralı İngiliz subayını kucaklar, kolunu omuzuna atar ve onların siperlerine doğru yürümeye başlar. Siperlerin önüne gelince, yaralıyı yere bırakıp, geldiği gibi, kendi siperlerine döner.” “Kendisine teşekkür bile edemedik, günlerce bu cesareti, güzelliği ve insan sevgisini konuştuk” der, Lord.

Bunları dinleyince, Sargı yerinde, bir gecede 18 bin askerimizi vahşice katleden top atışlarını yapan düşman askerleri geliyor aklıma. Yalnızca, bizim mi insan sevgimiz var?

Yolumuza devam ediyoruz. Az sonra, bir rampayı tırmandığımızda, yolumuzun sağ tarafında bir kitabe ile karşılaşıyoruz. Kanlısırt Kitabesi.

KANLISIRT KİTABESİ

Buradaki çarpışmalarda akan kanlardan, toprak kıpkırmızı olmuş. Bu nedenle de, buraya bu isim verilmiş. Üzerindeki yazılarda, burada meydana gelenler anlatılmakta.

Aynı yol üzerinde devam ediyoruz. Solumuzda 57’nci Alay Şehitliği.

57 NCİ ALAY ŞEHİTLİĞİ

25 Nisan kara çıkartmasında, düşman kuvvetleri hızla ilerlemektedir. Özellikle, Anzak koyundan çıkartma yapan düşman, burada gerekli tedbirleri almayan kuvvetlerimiz üzerine baskın bir konuma gelmiştir. 10 bin civarında Anzak kuvvetine karşı, 2 bin Mehmetçik mücadele vermektedir.

Kocaçimen tepesinde bulunan Atatürk, düşmanın harekatını daha iyi gözlemek adına Abdal bayırına doğru atını sürer. O sırada, düşmanın önünden çekilen askerlerimizle karşılaşır. Onları durdurarak, niye çekildiklerini sorar. 261 rakımlı tepede düşmanın çok etkili olduğundan ve cephanelerinin kalmadığından söz ederler.

Atatürk, onlara; ” cephaneniz yoksa süngünüz de mi yok? ” diyerek süngü taktırır ve yere yatırtır. Onlara yerlerinden ayrılmamalarını öğütlerken, kendilerine hemen yardımcı kuvvetler göndereceğini söyler.

57’nci Alay kuvvetlerini, bu düşman birlikleri üzerine sevk eden Atatürk, onlara; ” Ben size savaşmayı değil, ölmeyi emrediyorum. Bizler ölünceye kadar geçecek sürede, yerlerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçecektir ” der.

Bu emir sonrasında, düşmana taarruz eden 57’nci Alay, son askerine kadar şehit olur. Mehmetçik, Çanakkale savaşlarında, en çok kanı, burada akıtmıştır. Atatürk’ün göğsüne bir şarapnel parçasının çarpma olayı da, işte tam burada gerçekleşir.

57’nci Alay, Çanakkale kahramanlık destanının bir örneğidir adeta. Alay Komutanı Hüseyin Avni Paşadan, onun yerine geçen Ali Hayri Beye ve kumanda heyetindeki en küçük rütbeli askere kadar, hepsi şehit olmuşlardır.

Şehitlik, 12 Aralık 1992 tarihinde açılır. Bir tek eri bile hayatta kalmayan Alayın, bu kahraman askerleri için yaptırılan anıtta, 3 katlı kule var. Savaştan sonra, tam bu bölgede, bir toplu mezar açıldığında: iki askerin, birbirine sarılmış olarak öldükleri görülür.

Yapılan kimlik tespiti sonunda, bunlardan birinin 57’nci Alaydan Üsteğmen Mustafa Asım, diğerinin ise Yüzbaşı Woiters olduğu anlaşılır. Onların bu durumunu hiç bozmadan, ikisi birlikte, yine aynı yere gömülürler.

57’nci Alay Şehitliği de, bu nedenle, bu bölgeye inşa edilir. Üsteğmen Mustafa Asım ve Yüzbaşı Woiters’in gömüldükleri yer ise, 57’nci Alay Şehitliği Kulesinin hemen önüdür. İşin ilginç başka bir yanı daha var.

1993 yılında, Kültür Bakanlığı bu iki düşman askerinin ailelerini bularak buraya getirir. Bu aileler, herkesin gözü önünde, sarılmış ve dünyaya dostluk mesajları vermişlerdir. Şehitliğin tam karşısında dev bir Mehmetçik heykeli var.

EN YAŞLI GAZİ HÜSEYİN KAÇMAZ ANITI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: 12 Aralık 1992 günü, 57’nci Alay Şehitliğinin açılış törenine, hayattaki en yaşlı Çanakkale Gazisi olan Hüseyin Kaçmaz da davet edilir.

Bu açılışa gelen gazinin, yanındaki torunu ile oluşturduğu tablo, Çanakkale’de savaşan bir fedakar nesil ile günümüz neslini bir arada göstermesi bakımından çok anlamlı bulunmuş ve bunun üzerine bu anıt hazırlanarak, yerine dikilmiştir.

Şehitliğin hemen sağ tarafında. Bir elinde bastonu, diğer eliyle bir kız çocuğunu tutuyor. Bu kişi, en yaşlı gazimiz olan Hüseyin Kaçmaz. Kendisi, Balkan Savaşlarına katılıp esir düşmüş ve tüm tırnakları, Sırplar tarafından sökülmüş.

Daha sonra Çanakkale savaşına katılmış. Conkbayırı mücadelelerinde yaralanmış ve daha sonra da Kurtuluş Savaşına katılmış. Zonguldak Ereğlili olan ve İstiklal Madalyası sahibi Hüseyin Kaçmaz, 1994 yılında vefat etmiştir.

MEHMET ÇAVUŞ ANITI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Alay şehitliğinden, 200 metre ilerde. Asfalt yolun soluna doğru ayrılan bir yol var.

Tabela Mehmet Çavuş Anıtını gösteriyor. İçeriye doğru yürüdüğünüzde, 50 m. kadar sonra, 2 metre yüksekliğindeki bu anıtı göreceksiniz. 25 Nisan kara çıkartmasında, Anzak koyundan hareket eden birliklerin bir hedefi de Alçıtepeyi ele geçirmekti. Bölgeye hakim olan bu tepeyi ele geçirirlerse, bölgeye kısa sürede hakim olmayı hedefliyorlardı.

28 Nisan günü, toplu halde Kirte deresine doğru saldırıya geçerler. Bu saldırılar askerlerimiz tarafından püskürtülür ama zayiatımız 3 bin kişidir. Yine saldırırlar, çatışmalar çok şiddetli geçer, mermileri biten askerlerimiz, ellerine ne geçirirlerse, düşmanın üzerine öyle yürürler.

Kimisi kazma, kimisi kürek kimi de taş ve sopa ile düşmana saldırırlar. 2’nci Kitre savaşı denen bu çatışmalarda, 5 bin askerimizi kaybediyoruz ama bir adım bile gerilemiyoruz.

Bu kahramanlığı cephede duymayan kalmaz. Hatta, burada, kurşunu bittiği için eline geçirdiği taşlarla destan yazan bir Mehmet Çavuş vardır ki, Atatürk bile kendisinden övünçle söz eder. 1 Eylül 1928 tarihinde, harp sahasını gezen Atatürk, buralarda şehitlerimize yakışır bir anıt yapılmasını ister.

Bunun üzerine, 10’ncu Jandarma Er Okulu, düşmanın hiçbir zaman ele geçirmeyi başaramadığı Cesarettepe’de, bu anıtı inşa eder.

Yapılan bu anıt, zamanla Mehmet Çavuş adıyla anılmaya başlanır ve onun adını alır. Anıta bu ismin verilmesinin bir diğer sebebi de; Çanakkale’de, savaşlardan yıllarca sonra, bir tarlada bulunan ve hiç çürümemiş olan ve künyesinde Mehmet yazan, daha sonrada buraya gömülen bir şehidimiz olabilir.

Aynı yoldan, kuzeye doğru devam ediyoruz. Conkbayırı ve Atatürk Anıtı bizi karşılayacak. Bundan başka, hiçbir anlamı olmadan buraya konulan bir Anzak anıtı da var burada. Anzaklar asla burayı ele geçiremediler ki, anıtın ne işi var, daha aşağılarda yapılabilirdi.

CONKBAYIRI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Çanakkale savaşlarının en kaplı cephelerinden biri. Düşman, almak için çok uğraşmış. Stratejik bir nokta. 25 Nisandan itibaren, düşmanın buraya yaptığı acımasız saldırılar, tam 9 Ağustos gününe kadar sürmüş.

Bu tarihte, Conkbayırı hattında durdurulan düşman, bir daha ilerleme fırsatı elde edememiş. Conkbayırı sırtlarında meydana gelen çatışmalardaki kaybımız 9200. Düşmanın kaybı ise, 12 bin. Burada; siperleri görebilirsiniz.

ATATÜRK ZAFER ANITI

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: sırtlarının kuzey bölümünde. Mutlaka uğramanız gereken bir yer. Tam zirvede, elinde kırbacı, başında kalpağı ile Atatürk heykeli var. Heykelin yanında, üst üste yığılı gülleler göreceksiniz.

İşte, tam burası, Türk tarihinin dönüm noktasının yaşandığı yer, Atatürk’ün göğsüne şarapnel parçasının çarptığı yer. Bu şarapnel parçası, Atatürk’ün saatine çarparak onu parçalamış.

Atatürk, daha sonra bu saati, hatıra olarak Alman Liman Paşa’ya vermiş. Liman Paşa da, karşılık olarak, kendi saatini Atatürk’ e verir. Liman Paşa’nın verdiği bu saat, bugün, Anıtkabir’de sergilenmektedir. Atatürk’ün hayatta kalmasına vesile olan saat ise, Almanya’da sergilenmektedir.

Conkbayırı ve civarında gezdikten sonra, geldiğimiz yoldan yani güneye devam ederek, geri dönüyoruz. Kabatepe yol ayrımına geliyoruz. Bu yol, bizi, aynı zamanda İstanbul ve Eceabat’a giden yol sapağına kadar götürecek. Muhtemelen 5 dakika sonra, Kabatepe Tanıtma Merkezine varıyoruz.

KABATEPE TANITMA MERKEZİ

Çanakkale Gelibolu Şehitlikler: Güzel bir mimarisi var. Mutlaka uğrayın, gezin. İçindeki müzede: bazı silahlar, haritalar sergilenmekte. Ayrıca; havada çarpışan mermiler, birbirinin içine girmiş mermi çekirdekleri, üzerinde mermi deliği bulunan kafatası göreceksiniz. Yapı önünde bulunan isimsiz asker anıtı da ilgi çekici.

Kabatepe Tanıtma Merkezinden ileriye, İstanbul’u gösteren tabelaya doğru ilerleyin. Yaklaşık 5 dakika sonra, yol deniz kıyısından, ikinci kez ayrılır. Sağa dönerseniz, 5 km. sonra Eceabat’a varacaksınız. Sonra feribot ile Çanakkale. Sola dönerseniz, yol İstanbul’a kadar gitmekte, yol üstünde Gelibolu’dan geçilecek.

Evet, bölgeden ayrılma durumunda, Gelibolu yolunu kullanacak iseniz: Gelibolu’ya gelmeden önce, yolun deniz kıyısında bir şehitlik daha var. Akbaş Şehitliği. Akbaş Şehitliğini sakın atlamayın. Buraya gelen birçok ziyaretçinin ne yazık ki bilmediği ve bu yüzden ziyaret edemediği bir yer burası. Özelliği ise: 200 civarında Mehmetçiğin, elbiseleriyle birlikte burada yatıyor olmaları.

Akbaş Şehitliğinin hemen karşısında bulunan Akbaş İskelesi, Çanakkale savaşlarında yaralananların İstanbul’a sevki için kullanılan bir üs konumunda idi. Buraya zaman zaman yaralılar getirilir ve buradan da hastane gemileri vasıtası ile İstanbul’a taşınırlardı.

İşte, bu Akbaş Şehitliğinde yatan askerlerimiz de, buradan İstanbul’a gitmek üzere hastane gemisine bindirildiklerinde, düşman gemileri tarafından gemi bombalanmış ve bu yaralı askerlerimiz, o şekilde şehit olmuşlar ve elbiseleriyle birlikte buraya gömülmüşlerdir.

İşte, dönüş yolunda, yine sizi düşüncelere sevk edecek, gerek savaşların ve gerekse düşmanların ne kadar vahşi oldukları ve olabilecekleri konusunda, büyük bir örnek.

İyi yolculuklar, gördüklerinizi düşünün, yakınlarınıza anlatın, görmediler ise, onlarda gelip, buraları görsünler, yaşananları hissetmeye çalışsınlar.

Gelibolu tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazım için.

Eceabat tanıtımı ve Çanakkale savaşı ile ilgili gezilecek yerlerle ilgili yazım için.

Çanakkale tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazım için.

Truva tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazım için.

Çanakkale Eceabat

Çanakkale Eceabat; Eceabat, il merkezi Çanakkale arasındaki deniz yolu ulaşımı: 42 km dir. Eceabat, Gelibolu arasındaki uzaklık: 44 km. Eceabat, Truva arasındaki uzaklık: 44 km. (Ancak ulaşım 1 saat 15 dakika civarında sürer) Eceabat, İstanbul arası uzaklık 335 km. Eceabat Tekirdağ arası uzaklık 190 km Eceabat Edirne arası uzaklık 220 km. dir.

TARİHİ

Yörenin yerleşim tarihi oldukça eskiye gitmektedir. MÖ 2000’lerde buradaki ilk yerleşimin Fenikeliler tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Truvalı ve Midillili denizciler, Eceabat kıyılarına kadar gelip burada kıyı kentleri ve limanlar oluşturmuşlardır. Çanakkale boğazında, sahildeki ilçenin antik dönemdeki ismi “Maydos” tur. Antik dönem yazarlarına göre, Maydos kenti, muhtemelen MÖ 5’nci yüzyılda kurulmuştur. Buradaki ilk yerleşim yeri, Balkanlardan gelen kavimlerin bir kolu olan Traklar tarafından kurulmuştur.

Bölgedeki ilk savaşlar ise, Heredot tarihinde yazılanlara göre, MÖ 499-449 yılları arasında Yunanlılar ile Persler arasında yapılmıştır. Bu savaşların anlatımları sırasında Maydos kentinden söz edilir. Daha sonraları Büyük İskender, Avrupa’dan Anadolu’ya geçiş için Sestos-Abidos (Nara burnu) yolunu kullanmıştır.

1354 yılında, Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa, Rumeli fetihleri öncesinde, burayı da Osmanlı topraklarına katmıştır. Ece Bey tarafından fetih edilen bölgeye, Süleyman Paşa tarafından “Eceabat” ismi verilmiştir. Ece beyin ismine atfen “imar eden” manasına “abat” kelimesi eklenerek “Eceabat” olmuştur.

Ayrıca, Ece Yakup’un fetih öncesinde kaldığı Saroz yönüne bakan bir koya da ismi verilmiştir. Yerleşimin deniz kenarında olan ve Maydos köyü olarak isimlendirilen bölümünde, daha önce burada yaşayan gayri Müslim halkın yarattığı mimarlık, doğramacılık ve oymacılık sanatı eserleri görülür.

Tabii yörenin tarihindeki en büyük olay: Çanakkale savaşlarıdır. Aslında boğazların önemine binaen, Osmanlı döneminde, Fatih Sultan Mehmet döneminde Kilitbahir kalesi inşa edilmiş ve ardından da yine çeşitli Osmanlı sultanları çeşitli kaleler yaptırmışlar ve var olan kaleleri onarttırmıştır.

Özellikle Sultan II Abdülhamit döneminde, boğazın Rumeli yakasına çeşitli top tabyaları yerleştirilmiş ve bunlar Çanakkale savaşında büyük yararlıklar göstermiştir.

1’nci Dünya Savaşı yıllarında, 1915 yılında Çanakkale savaşları, her ne kadar yarımadaya ismini veren Gelibolu savaşları olarak anılsa da, savaşların yaşandığı yerler, yarımadanın Eceabat ilçesi sınırları içerisinde olmuştur.

Eceabat 1926 yılında Belediye olur. 1926 yılında Gelibolu’nun ilçe olmasıyla, gerek Gelibolu ve gerekse Eceabat Çanakkale iline bağlanmıştır. 1973 yılında ise, Ece koyu ve Akbaş limanı hattının batısında bulunan alan, bir kanunla “Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı” olarak ilan edilir. 1994 yılında yarımada da yaşanan orman yangınlarının ardından, Milli Park alanı yeniden ele alınmış ve bir Barış Parkına dönüştürülmüştür.

GENEL

Tarihi ve kültürel varlıkları oldukça önemli olan Eceabat, Çanakkale savaşlarının da geçtiği yer olarak önem kazanmakta olup 1973 yılından sonra Tarihi Milli Park statüsüne alınmıştır. İlçe, yarımadayı çevreleyen denizin hemen ardından yükselen, yumuşak tepeler, bu tepeler arasındaki dar düzlükler ve bu düzlükler boyunca akan kısa ve zayıf çaylarla şekillenmiş bir coğrafyada bulunur. Başlıca düzlük alanları, Anafartalar ve Ece ovalarıdır. Ancak stratejik önemi büyüktür.

Çünkü: Çanakkale boğazı yani Asya ile Avrupa’dan gelen karayollarını denizyolu ile bağlayan bir büyük su yolu başında kuruludur. Denizden yükseklik 3 metredir. Karasal iklim hakimdir. Ayrıca Akdeniz ikliminin şekillendirdiği bir geçiş iklimi de etkilidir. Milli Park alanı içinde yapılan ağaçlandırmaya rağmen, yörede henüz orman varlığından söz etmek mümkün değildir.

İlçede yaşayan halkın geçim kaynağı: tarım ve balıkçılıktır. Balıkçılık yörenin en önemli geçim kaynağıdır. Ayrıca, çok sayıda tuğla ocaklarıyla bir dönem Çanakkale’nin tuğla ihtiyacı buradan karşılanmıştır.

NE YENİR

Eceabat yöresinde, Çanakkale balıkçılığı ile özdeşen sardalye balığı yemelisiniz. Özellikle: Temmuz ve Ağustos ayları, tam sardalye mevsimidir.

GEZİLECEK YERLER

GELİBOLU YARIMADASI TARİHİ MİLLİ PARKI

Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkını anlattığım oldukça ayrıntılı bir yazı, yine bu sitede aynı isim altında bulunmaktadır.

Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı-Şehitliklerle ilgili yazıma ulaşmak için.

KİLİSE TEPE

Burası “Maydos” kentinin ilk yerleşim alanıdır.

Kilye köyünün hemen güneyinde bulunan Maydos Kilisetepe höyüğü 200 x 180 metre boyutları ve deniz seviyesinden 34 metre olan yüksekliği ile Gelibolu Yarımadasının en büyük höyüklerinden biridir. İsmini önceleri üzerinde bulunan bir kiliseden alan höyük 2010 yılından beri Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinden bir ekip tarafından kazılmaktadır.

Bu kazılar sırasında höyüğün batı kısmında yapılan çalışmalarda, iki farklı döneme ait savunma sistemi bulunmuştur. Bunlardan bir tanesi önemlidir çünkü Homeros dönemi öncesine ait olarak tarihlenmiştir. Bu savunma duvarının dış yüzeyi, testere dişi denen ilginç girinti ve çıkıntılara sahiptir.

Truva şehrinin doğu girişinde olan bu çıkıntılar, surun öncüsü olabilecek bir tekniğe sahiptir. Daha sonraki dönemlerde ise, surda dış yüzey oldukça düzgün işlenmiş taşlardan oluşturulmuştur.

Höyüğün batı kısmındaki kesitten elde edilen bilgilere göre, MÖ 3 binden günümüze kadar burada iskan bulunduğu anlaşılmıştır. Kazı çalışmaları devam ederken, Maydos Kilisetepe Höyüğünde tereyağı yapımında kullanılan yaklaşık 2.500 yıllık bir yayık küpü, 4 bin yıllık Ağırşak (ip eğirmede kullanılır) bulunmuştur.

Kazı alanında yarıya kadar gömülü bir vaziyette, toprak içinde bulunan yayık, çalışmaları yapan kazı ekibi tarafından çıkarılarak, koruma altına alınmıştır. İncelemeler sonucu, yayığın 72 cm boyunda ve 50 cm genişliğinde olduğu, tereyağ yapımında kullanıldığı ve 2.500 yıllık olduğu tespit edilmiştir.

KİLYE OVASI

Kilye ovası, ismini Roma döneminde burada kurulmuş olan antik “Coela” kentinden alır. Gelibolu yarımadasının batısında, Eceabat ilçesinin 5 km doğusundadır. Ova, aynı ismi alan Kilye koyunun kuzeyinde, Kaba Tepeye doğru uzanır. Koyun güneyinde, günümüzde Kilye Kalesine ait sur duvarı kalıntıları görülebilir.

Yaklaşık 8 km uzunluğunda ve yer yer 3-4 km genişlikte, dar bir vadi olarak uzanan ovanın ortasında Kilye deresi akar ve koyun sonunda Çanakkale boğazına bağlanır. Coela antik kentinin kalıntıları, koydan yaklaşık 3 km içeride ovanın kuzeyindeki alçak sırttadır.

SESTOS

İlçe merkezine 4 km uzaklıktadır. Eceabat-İstanbul karayolu üzerinde, Akbaş kalesi mevkiinde bulunan Sestos, Çanakkale Boğazının en dar yerinde, deniz seviyesinden yaklaşık 90 metre yükseklikte bir tepe üzerinde yer almaktadır. Günümüzde üzerinde Bizans dönemine ait kale kalıntısından başka hiçbir yapı ayakta değildir ve şimdiye kadar Sestos antik kentinde herhangi bir arkeolojik kazı çalışması yapılmamıştır.

Tepenin batısındaki alanda, sadece Bizans seramikleri bulunmuş, daha erken parçalar görülmemiştir. Bu durum, ovaya antik çağlarda yerleşilmediği, ancak buranın geç dönemde alüvyonlarla dolduktan sonra yerleşime açıldığını gösterir. Kentin surları tespit edilememiştir. Çünkü kentin surlarının taşları, gerek Bizans kalesinin inşaatı ve gerekse çevrede yapılan diğer yapılarda kullanılmak üzere taşınmıştır.

Ancak yine de kalenin sur duvarlarının nerelerden geçtiği anlaşılmaktadır. Ayrıca, yerleşimin kuzeyinde, tarla yolu ile surun bir parçası açığa çıkarılmıştır. Bu alanda, sur dışında çok sayıda antik mimariye ait parçalarda bulunmuştur.

Şehir, MÖ 650 yıllarında, Aioller tarafından bir Yunan kolonisi olarak kurulmuştur. Sestos şehrinin Ege denizine açılan limanı günümüzdeki Ece limanıdır. Antik şehirde, biri Çanakkale boğazına ve diğeri Ege denizine olmak üzere iki limanı olduğu bilinmektedir.

Ancak bu bölgede herhangi bir araştırma yapılmadığından, bu limanların yeri net olarak kanıtlanmamıştır. Ayrıca Ece limanı yakınlarında antik Drabos kentinin de bulunduğu antik kaynaklarda yazılıdır.

Fatih Sultan Mehmet, Kilitbahir kalesini yaptırırken, Sestos kalesinin taşlarını kullanmıştır.

BİGALI KÖYÜ

İlçe merkezine bağlı köyün denizden yüksekliği, yaklaşık 180 metredir. Köyün iklimi, Marmara iklimi etkisi altındadır. Yani, sıcak ve ılıman iklim egemendir. Kış aylarında fazla yağış düşer.

Bigali Kalesi

İlçe merkezine 5 km uzaklıktadır. Eceabat-Gelibolu karayolu üzerinde, deniz kıyısındadır.

Nara kalesinin karşısında, 1807 yılında Sultan III. Selim döneminde yapılmaya başlanmış ve Sultan II Mahmut döneminde 1820 yılında bitirilmiştir. Yapımında doğu ve batı kapılarına yerleştirilen kitabeler, bugün yerinde yoktur. Bugün kaybolan kitabelerden, doğu kapısına ait olan kitabenin yarısı Çanakkale Arkeoloji Müzesinde, diğer yarısı ise Gelibolu Mevlevihanesindedir.

Kalenin yapımında Sestos kentinin taşları kullanılmıştır. Dikdörtgen planlıdır. Dört köşede çokgen ve dairesel planlı kuleler bulunmaktadır. Kaleye giriş, doğu ve batı istikametinde aynı eksen üzerinde yer alan yarım daire kemerli ve üçgen alınlıkla iki kapıdan sağlanır.

Kalenin denize bakan güney duvarı önünde, yerden yüksekçe bir platform bulunur. Bu platformun ilerisinde, hem dairesel planlı iki kulede, hem de duvar üzerinde top atışına uygun, dışa doğru genişleyen mazgallar bulunur. Kalenin doğu, batı ve kuzey yönündeki duvarlarında ise tüfek atışına uygun, dışa doğru daralan çokgen mazgal pencereleri vardır.

Kuzeyde, iki köşede yer alan çokgen kulelerde de top atışına uygun, dört mazgal açıklığı vardır. Kale içindeki mescit kare planlıdır ve örtü sistemi yok olmuş, güneydoğu duvarının dışında büyük ölçüde yıkılmıştır. Dikdörtgen planlı çeşme, kısmen daha sağlam olmakla birlikte suyu akmaz. Cephanelik olduğu düşünülen dikdörtgen planlı bina, günümüze kısmen sağlam bir şekilde ulaşmıştır.

Yapıya giriş, doğu yönündeki bir ön mekandan sonra güneyde yer alan yarım daire kemerli kapıdan sağlanır. Yapı tonoz örtü sistemine sahiptir.

Kalenin yapımında, Sestos antik şehrinin taşları kullanılmıştır. Kalenin asıl amacı, kontrol olup burada savaş olmamıştır. Kale, Çanakkale savaşları sırasında, 3’ncü Kolordu Silah Tamirhanesi olarak kullanılmıştır.

Aynı zamanda bir haberleşme merkezi olmuştur. Kale günümüzde büyük ölçüde ayaktadır. Kalede: harap halde bir mescit, bir çeşme, bir büyük cephanelik, iki küçük cephanelik ve temel izleri görülen kışla binası bulunuyor.

Bigalı Atatürk Evi

Yarbay Mustafa Kemal komutasındaki 19’ncu Tümen, 25 Şubat 1915 tarihinde, Çanakkale savaşlarına katılmak üzere Eceabat’a gelir ve 19 Nisan 1915 günü, Tümen karargahı, Eceabat’tan Bigalı (Boğalı) köyüne taşınır. Köy muhtarı tarafından kendisine tahsis edilen bu köy evi, karargah olarak kullanılır.

Ev, 1973 yılında müze olarak düzenlenmiş ve ziyarete açılmıştır. Müzede: Mustafa Kemal’e ait eşyalar ve üniformalar sergileniyor. İki katlı binanın alt katında, biri büyük ve diğeri küçük olmak üzere iki oda bulunuyor. Üst katta salona açılan üç kapıdan ortadaki büyük odanın Atatürk’ün çalışma odası, sağdakinin de yatak odası olarak kullanıldığı, diğer odanın ise Mustafa Kemal’in yaverine ait olduğu biliniyor.

KİLİTBAHİR KÖYÜ

İlçe merkezine 5 km uzaklıktaki bu köy, Çanakkale boğazının en der yerinde, kıyıda kurulmuştur. Kilitbahir, kelime anlamı “denizin kilidi” demektir. Köyde: kültür varlıkları olarak: Fatih Camii, Cahidi Sultan Camii, Tabip Hasan Paşa Camii, 2 hamam kalıntısı, çok sayıda çeşme ve konut vardır. Ayrıca: Havuzlar yolu üstünde, harap durumda bir “Uşşaki Dergahı” bulunur.

Cahidi Sultan Külliyesi

Külliye kurucusu, Edirne doğumludur ve asıl ismi Ahmet’tir. Daha sonra kendi kurduğu tarikatın adı olan “Cahidi” ismini almıştır. Kilitbahir köyüne yerleşmiş ve kendi tarikatı ve tekkesini kurmuştur. Ahmet Cahidi, 1Bigalı Atatürk Evi659 yılında öldüğünde burada defnedilmiştir.

Kilitbahir Kalesi

İstanbul şehrinin fetih edilmesinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul şehrinin güvenliği için 1462-1463 yılları arasında karşı kıyıdaki Çimenlik (Kal’a-i Sultaniyye) kalesiyle karşılıklı duracak şekilde yaptırılmıştır.

Dönemin tarihçilerinden Tursun Bey: İstanbul’un fethinin ardından Boğaz’ın en dar yerinde karşılıklı iki kale yapıldığını, birine Kilidülbahir, diğerine de Sultaniye adının verildiğini ve bu kalelere topların konulduğunu yazar.

Kale, İstanbul’da pek çok eseri bulunan Mimar Mustafa Ağa tarafından yapılmıştır.

1541 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise, kaleye bir kapı kulesi suru (Sarı Sur) eklenmiştir. Köşe kule, büyük kesme taştan yapılmış oldukça güzel bir yapıdır.

Kalenin ikinci restorasyonu ise, 1870 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılmıştır. Kuzey kısmındaki bölümün orijinal dış deniz duvarı, günümüze ulaşmamıştır. Bu parça, 1894 yılında Sultan II Abdülhamit tarafından tekrar inşa ettirilmiştir. Kalenin güney kısımlarındaki deniz duvarları, top mazgalı olarak kullanılmıştır. Son restorasyon 2011-2013 yılları arasında yapılmıştır.

Kale, 1’nci Dünya Savaşı sırasında kullanılmıştır. Burayı gezerken, özellikle, Sarı kulenin içindeki ressam Mehmet Ali Laga tarafından yapılmış, renkli boğaz haritasını görünüz. Harita: 1’nci Dünya savaşı sırasında yapılmıştır.

18 Mart 1915 tarihinde Çanakkale Boğazını geçerek İstanbul’u işgal etmek isteyen düşman donanmasına karşı bu iki kale, yani Çimenlik ve Kilitbahir kaleleri kullanılmıştır. Yani: 1915 yılındaki Çanakkale savaşları sırasında, kaleye düşman güllesi isabet etmiştir, yani aynı zamanda “gazi” bir kaledir.

Çanakkale boğazına giriş yapmak isteyen bütün gemiler, bu hatta geldiklerinde durdurulmuş ve kontrol edilmiştir. Zaten, Kilitbahir kalesi, Çanakkale boğazını ateşe verebilecek ve tüm boğazı kontrol edebilecek şekilde yerleştirilmiştir.

Diğer Osmanlı kalelerine göre çok farklı ve benzeri bulunmayan bir mimariye sahiptir. Geometriye düşkünlüğü ile bilinen Fatih Sultan Mehmet, kaleyi üç yapraklı yonca şeklinde yaptırmış ve bu planı ile kuvvetli bir savunma sistemi oluşturmuştur.

Kale, Osmanlı kaleleri içinde, mimari yönden tam bir baş yapıt olarak kabul edilmektedir. Kalenin başka bir yerde uygulanmayan özgün yapısı dikkat çeker.

Kaleye uzaktan bakıldığı zaman: kalp, yürek ve yonca yaprağı biçimindeki mimarisiyle göze hoş bir görüntü oluşturur. Peki niye böyle bir şekil: gelişen topçuluk teknolojisine göre, top atışlarından en az etkilenmek üzere yapılmıştır.

En dış kısımda bir dış sur vardır. Daha sonra iç kale ve iç kale içinde ise, 7 katlı üçgen bir kule bulunur. Ayrıca, saldırılara karşı, surun dışında hendekler yerleştirilmiştir. İç kuleye giriş, surların kuzey ve güneyinde bulunan kapılardan, oluşturulmuş hendekler üzerine atılan köprülerle sağlanır. Fakat bu hendekler günümüze ulaşmamıştır.

Kilitbahir kalesi yapıldıktan sonra, Çanakkale boğazının aşağı kısımlarına yeni kaleler yapılmış ve bu yüzden Kilitbahir kalesinin ismi “Eski Hisarlar” olarak anılmıştır.

Kilitbahir kalesindeki 7 katlı Ana Kulede, kaledeki günlük hayat, Piri Reis bölümünde: Türk denizcisi Piri Reis’in hayatı ve Kitab-ı Bahriye, Kilitbahir Sinevizyon bölümünde: Kilitbahir kale Müzesi ve Kilitbahir kalesi hakkında bilgiler içeren belgesel, Engelsiz müze bölümünde: Osmanlı kalelerinin mimarisi, teşkilat yapısı, savunma, ticaret, ibadet ve gündelik hayatı günümüzdeki teknoloji kullanılarak ziyaretçilere aktarılmaktadır.

Kalenin restorasyonu sırasında bulunan Çanakkale savaşlarına ait eserler ile seramik tabaklar da sergileniyor. Kaleye, Kanuni Sultan Süleyman döneminde eklenen Sarı Kulede ise, Osmanlı kaleleri genel olarak anlatılıyor. Osmanlı kale mimarisi, kale yapısal donanımları, teşkilat yapısı, Avrupa’daki Osmanlı kalelerinin gravürleri, savunma silahları, ticareti ve günlük yaşamı canlandırılıyor.

Kilitbahir kalesinin surlarına ses sistemiyle birlikte yerleştirilen heykel muhafızlar, kaleye gelen ziyaretçileri, o döneme ait muhafızlar arasında bir parola olan “Yektir Allah” nidalarıyla karşılıyorlar.

SEDDÜLBAHİR KALESİ

Gelibolu yarımadasının en güney ucundaki kale, Eceabat ilçe merkezine 33 km uzaklıktadır.

Seddülbahir “denizin seddi” demektir. Osmanlı döneminde boğazın savunmasında önemli rol oynamıştır.

Çünkü Gelibolu yarımadasının güney ucunda, Çanakkale boğazının bitip Ege denizinin başladığı kısımda, Ertuğrul ve Morto koyları arasındaki bir burun üzerindedir. Yani Gelibolu yarımadasının Ege denizine bakan tarafındadır. Aynı zamanda “Gelibolu Milli Park Alanı” içindedir.

Kale, Sultan IV Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından, 1656 yılında karar verilip, 1658 yılında yapılına başlanmıştır. Hatice Turhan Sultan, Osmanlı tarihinde askeri yapı baniliği yapan ilk valide sultandır. Turhan Sultan Vakfiyesinden, Seddülbahir Kalesinin kuruluş aşamasındaki maliyet bilgileri ve kaleye ait planlanan diğer binaların bilgilerine ulaşmak mümkündür.

Ancak mimarının kimliği ilgili bilgi kesin değildir. Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde, kalenin yapımında işlerin yürütülmesinden Ankebud Ahmet Paşa’nın sorumlu olduğunu yazar, mimarlarından ise sadece unvan ile bahseder.

Yine dönemin tarihçi yazarlarından Naima, kalenin yapımında İstanbul’dan gönderilen Saray mimarlarının çalıştığını yazar ancak isim vermez. Genellemek gerekirse, Hatice Turhan Sultan’ın saraydaki baş mimari Mustafa Ağa’dır ve bu kalenin yapımında da onun ilgilendiği düşünülmektedir.

Günümüzde, 5 burcu olan yapının, kuzey ve batısında bulunan burçları arası 136 metredir. Köşeleri kulelerde desteklenen, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Kalenin beden ve kulelerini oluşturan duvarlar, genel olarak cidarlarda kesme ve kaba yontu taşla ve çekirdek kısmında ise moloz taş ve beyaz kireç harcı dolgu ile inşa edilmiştir.

Cidardaki büyük boyutla taşlar, özellikle kubbe kasnak hizasındakiler, demir kenetlerle bağlanmıştır. Kalenin bazı yapı öğelerinde (bacalar gibi) Eceabat’ta ve yöredeki diğer merkezlerde üretilen tuğlalar kullanılmıştır. Kalenin beden duvarları ve kuleleri dışında, ana parsel içinde bulunan binalardan bonetler, kesme ve kaba yontu taş duvar cephe örgüsüne sahiptir ve yapı üstlerinde kalın bir toprak dolgu tabakası vardır.

Kalenin mimarisi, kademeli bir plan anlayışı ile, asimetrik olarak düzenlenmiştir. Oldukça eğimli bir yamaçtan, denize doğru bakan farklı kotlardaki top bataryaları yerleştirilmişti. Doğal olarak en ağır toplar, deniz kıyısındaki rıhtımda yer almıştı. Kalede 25 kadar ağır ve 30 kadar orta çaplı top vardı.

Kaleyi yapan mimarlar, önce taş rıhtım duvarını oluşturmuş, daha sonra da dolgu yaparak ana bataryanın toplarının atış hattını oluşturan rıhtımı yapmışlar. Kalenin duvarları, temellerinin sağlam zemine basabileceği kadar içeri çekilmişti. Rıhtım duvarının olduğu yerde, su derinliği kalelerin denizden ikmal yapabilmelerini sağlamak için hafif ve orta tonajda teknelerin yanaşmalarına uygundu.

Buradaki ağır bataryalarda bulunan toplar, tunçtan yapılmıştı. Yaklaşık olarak 5-6 metre boyundaydılar ve çapları, ortalama 300 kiloluk mermer gülleler atama uygundu. Ancak işlerinde 600 kilo mermer gülle atan daha büyük çaplı olanlar da vardı. Toplar, taş bir zemin üzerinde gerekli konumda yatan iki adet, kare kesitli ahşap elemanın üzerine yatırılmıştı. Geri tepmesini dengelemek için, topun arkası kare kesitli büyük ahşap elemanlarla desteklenmişti.

Bu elamanların arkası ise toprak dolu bir taş duvara dayanıyordu. Toplanın bulunduğu zeminden 1.50 metre kadar yükselen bu duvarın arkasındaki toprak dolgu, küçük bir eğimle bir rampa oluşturarak, kalenin içine doğru alçalır. Böylece yağmur suları bataryalardan uzak tutulmuştu. Aynı zamanda bataryalar denizden de yeterince içeri çekilerek, dalgaların olumsuz etkilerinden de korunmuştu. Kalenin duvarları, topları ve kullanan personeli oldukça iyi koruyacak şekilde tasarlanmıştı.

Topların namluları, mazgalların hizasında bitecek şekilde tasarlanmıştı. Bunlar dışarı hiç taşmadıklarından düşman tarafından vurulmaları son derece zordu. Duvarların kalınlıkları ise, oldukça fazla olduğundan açılı atışlarda duvarları yıkarak topları etkisiz hale getirmek oldukça zordu. 1687 yılında bütün kaleleri gezmiş olan Fransız casuslarının tespitlerine göre, bölgedeki kalelere sur duvarlarındaki kapılardan girilmekteydi.

Ancak Fransa kralına sunulan krokilerde bulunan kapılar günümüzde mevcut değildir ve kalelere başka girişlerden ulaşılmaktadır.

Çanakkale Muharebeleri Başlangıcında kalenin durumu

3 Kasım 1914 tarihinde İngiliz donanmasından 6 kruvazör tarafından bombalanan kalede, Türk tarafı ilk şehitlerini vermiştir. Saldırılar sırasında kalenin ortasında bulunan cephaneliğin patlaması sonucu, başta kale komutanı Şevki Bey olmak üzere, 5 subay ve 81 er şehit olmuştur. Burada ilginç olan, henüz bir savaş durumu söz konusu olmamasına rağmen, İngiliz ve Fransız savaş gemilerinin 12 km uzaklıktan bu kaleyi bombalamış olmalarıdır. Hatta, tahminlere göre, 16 dakika süren bombardıman sırasında bu kaleye 600 mermi atmışlardır.

Daha sonra birleşik filo, birkaç kere daha kaleyi hedef almış, bombalamış ve bu saldırılar sonucunda Seddülbahir kalesi etkisiz hale getirilmiştir. Devamında ise, önce İngilizler ve daha sonra Fransızlar kaleyi ele geçirmiştir. Fransızlar tarafından kale 8 ay boyunca askeri üs, levazım ve istihbarat karargahı olarak kullanılmıştır.

Savaşın bitiminden sonra, Fransız birlikleri, yarımadada, son olarak buradan çıkmışlar ve kale 1930’lu yıllara kadar harabe halinde kalmıştır. 1930’larda ise, Romanya’dan gelen göçmenler bu bölgeye yerleştirilmişler, göçmenler kalenin taşlarını barınma amaçlı kullanınca, kalede daha yoğun bir tahribat yaşanmıştır. Taşların kenet demirleri ve ahşap hatıllar da yeniden kullanılmak üzere sökülmüştür. Bu sürecin etkisi, duvarlarda hale görülmektedir.

Daha sonra, bölge kale ile birlikte Türk Silahlı Kuvvetlerine devredilmiş ve 1997 yılına kadar stratejik bir gözlem noktası olarak kullanılmıştır. 2’nci Dünya Savaşı ve daha sonra soğuk savaş döneminde de askeri amaçlarla kullanılan kale, 1997 yılında terk edilmiştir.

Ardından, üniversiteli akademisyenler ve öğrenciler tarafından kale bölgesinde, beş yıllık süreçte ölçme ve belgeleme çalışmaları yapılmıştır. Kalenin içinde günümüzde mevcut herhangi bir yapı yoktur. Çünkü, 1’nci Dünya Savaşında hasar gören kale, günümüzde harap haldedir.

Restorasyon

Evet, kale 2015 yılında başlayan çalışmalarla birlikte restorasyona alınmıştır. Bu restorasyon çalışmalarında: kalenin “Bab-ı Kebir” alanında ilk şehitler anıtının altında ve üst avlusundaki Fransız mezarlığında yapılacak arkeolojik kazılar, oldukça önemlidir. (Bunların yerleri arşiv kaynaklarından tespit edilmiştir.) Kalede 8 ay kalan Fransız birliklerine ait ilk mezarlığın daha sonra Morto koyunda günümüzde yer alan Fransız Anıtı yanına taşındığı yine kayıtlarda yazılıdır.

Kalede tahrip olan ve yıllar boyunca müdahale görmeyen duvar kesitleri sayesinde, yapı katmanları dışarıdan görülebilmektedir. Restorasyon çalışmaları ile kale bir müzeye dönüştürülmektedir. Açık ve kapalı alanlarda tematik ve kronolojik bir akış ile oluşturulan farklı gezi güzergahları, kale ve çevresinin tarihi, mimari ve doğal mirasını, ziyaretçi odaklı bir sergileme tasarımı ile görünür kılmayı hedeflemektedir.

Müzede, Dünya savaş tarihi içinde yaşanan ilkler ve çok özel insan hikayelerinin aktarılmasının yanı sıra Boğazın ve bölgenin oluşumundan bu yana, barındırdığı yaşamlar ve potansiyellere ve mimari tekniklere yer verilecektir.

Kalenin kitabesi

Kalenin kitabesi sökülerek İngiltere’ye kaçırılmıştır. 29 Eylül 1915 tarihinde yayınlanan “The İllustrated War News” isimli bir dergide bulunan kitabenin fotoğrafına göre, kale, 1885 yılında Abdülhamit tarafından onarılmıştır.

Şehitlik

3 Kasım 1914 tarihinde yapılan saldırı sonucu şehit olanlar, Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Paşa tarafından kale doğu kulesi beden duvarına yapışık bir mezarlık alanına defnedilmişlerdir.

1986 yılında ise “İlk Şehitler Anıtı” yapılmıştır. Ayrıca beden duvarına bitişik, temsili bir mezarlık da inşa edilmiştir. Şehitlik, Kasım 2018 tarihinde restore edilmiş ve ziyarete açılmıştır.

NAMAZGAH TABYASI

Kilitbahir kalesinin güneydoğusunda Namazgah Burnu mevkiindedir. Çimenlik ve Dardanos Tabyaları arasındadır.

Tabyanın kitabesi yoktur. Ancak sonradan yapıldığı anlaşılan bonetlerden ortadakinin kapısının üzerinde “II Abdülhamit tuğralı ve 1892 tarihli” oval bir kitabe bulunmaktadır.

Tabya, mimari açıdan; Değirmenburnu, Nara ve Anadolu Mecidiye Tabyasına benzerlik gösterir. Bu yüzden muhtemelen tabyanın ilk olarak bu üç tabya ile birlikte yaptırıldığı düşünülmektedir. Ancak mevcut kitabeden anlaşıldığına göre, tabya son halini Sultan II Abdülhamit döneminde almıştır.

Tabyanin isimleri olarak: “Rumeli Aziziye Tabyası” ve “Hamidiye Tabyası” da geçer.

(Metin içinde çokça “bonet” kelimesi geçecek, bonet “sığınak” demektir.)

Tabya genel olarak, kuzey-güney ve doğu-batı doğrultusunda, boğaza bir çıkıncı yapacak şekilde, üzerinde bulunduğu buruna yerleştirilmiştir. Boğaza bakan her iki yanda, bonet ve top yerleri bulunur. Bonetlerin gerisinde kalan alanın ortasında ise, karargah ve üç adet cephanelik bulunur.

Tabyanın Malaz Tepe eteklerine doğru bakan kuzeybatı tarafından, yarım daire kemerli bir kapısı vardır. Tabya, zemin kodundan yüksek tutulmuş olup, zemin kodunda bulunan yapılar hariç, üst kotta 22 bonet ve bonetlerin arasında 16 top yerinden oluşmaktadır. Tabyanın batı ucuna sonradan 3 bonet eklenmiştir. Bu eklenen bonetlerin dışındakiler birbirinin benzeridir.

Dikdörtgen planlı olan bu bonetler, beşik tonoz örtülüdür. Sonradan eklenen bonetlerden ortadaki, bir koridorun iki yanına yerleştirilen dikdörtgen planlı odadan oluşur. İki katlı bir düzenlenişe sahiptir. Diğer iki bonette, birer oda vardır ve tek katlıdır.

Üç bonette de, cephane sevkiyat koridoru, kir kapı ile top yerlerine açılır. Bonetlerin dışında yine üzerleri sıkıştırılmış toprakla örtülü cephanelikler bulunur. Karargah binasının ise sadece temel izleri görülmektedir.

Çanakkale Boğazının en dar noktasında yapılan ilk ve en büyük tabyadır. Sonrasında eklenen yapılarla beraber, Merkez Tabya niteliği kazanmıştır. Çanakkale savaşı sırasında tümüyle Alman subay ve erlerinin kontrolündedir.

Çanakkale savaşı sırasında korunaklı alan olması, bölgeye dağılan birliklerin merkezi konumda yer alması nedeniyle, Cuma namazları burada kılınıyormuş ve bu yüzden Namazgah Tabyası ismini almıştır.

Çanakkale Muharebeleri

18 Mart 1915 günü, merkez tahkimatın Avrupa yakasını oluşturan tabyalardan birisi de burasıdır. Burada 2 tanesi uzun olmak üzere 16 tane top tabyası bulunuyordu. Bu toplardan sadece 2 tanesi deniz muharebelerinde aktif olarak görev yapmıştır.

Diğerleri ise menzil yetersizliği nedeniyle kullanılmamıştır. Tabyanın ana aksında yer alan mekanın, savaş döneminde “Savaş Harekat Merkezi” olarak kullanıldığı bilinmektedir ve bu yüzden düşman savaş gemileri burayı yoğun olarak hedef seçmişlerdir.

Tabya, 1892 yılında yenilenerek 5 Mart 1915 tarihinde muharebelere katılmaya başladı. Ayrıca, Namazgah Tabyası, 18 Mart günü, zor durumda kalan Rumeli Mecidiye Tabyasını, 52 kişilik bir takviye kuvvet ile destekler. 18 Mart gün içinde isabet alan tabya, düşman gemilerine olan atışlarını kesmemiş, düşmana geçit vermeyen tabyalar arasında yerini almıştır.

1960 yılına kadar askeri tesis olarak kullanılmış, 2007 yılında ise düzenlenerek müze olarak ziyarete açılmıştır. Tabyada, Çanakkale savaş objeleri sergilenmektedir.

MECİDİYE TABYASI

Kilitbahir köyünün güneybatısında, Kilitbahir-Alçıtepe yolunun üst tarafında, Gonca Tepe eteklerindedir. Namazgah tabyasının 200 metre güneyindedir.

Tabyanın kitabesi yoktur. Ancak kitabe boşluğu, bonetlerden birinin kapısı üzerinde görülebilmektedir. Tabyadaki bonetlerin planları, Namazgah Tabyasının sonradan eklenen bonetlerine benzemektedir. Bu nedenle tabya, aynı tarihlerde Sultan II Abdülhamit tarafından yapılmış olmalıdır.

Tabya kıyıdan biraz içeride, kuzeydoğu-güneybatı ve doğu-batı doğrultusunda uzanan, iki kanat şeklinde düzenlenmiştir. Sekiz bonet ve bonetlerin arasında bulunan yedi top yerinden oluşur. Tabyanın gerisinde karargah ve benzeri yapılara ait olduğu düşünülen temel izleri görülür. Tabya, 2008-2010 yılları arasında restore edilmiş ve ziyarete açılmıştır.

Tabyada ilk 7 bonet, birbirinin benzeridir. Sekizinci bonet, düzenleniş açısından farklıdır. Bonetlerden ikisi tek bir oda ve odayı çevreleyen ters “L” biçimli bir koridordan, beş tanesi ise karşılıklı iki oda ve odaları çevreleyen “T” biçimli bir koridordan oluşur.

Tabyaya sonradan eklendiği anlaşılan, batıda bulunan son bonet ise, tek bir koridor ve koridorun solunda bulunan yan yana dikdörtgen planlı iki odadan oluşur. İlk yedi bonet, beşik tonoz örtü sistemine sahiptir. Demirden yapılan beşik tonoz örtü sistemi kaburgalıdır. Moloz taş dolgu bu örtü sisteminin üzerine bindirilerek tonoz oluşturulmuştur.

Tabyanın içinde Mecidiye Şehitliği de vardır. 16 Türk askeri burada şehit olmuştur.

Çanakkale savaşları tarihinde oldukça önemli yer tutan, Seyit Onbaşının 18 Mart 1915 günü, bataryadaki topun mekanizması bozulunca, top mermisini kaldırıp, Ocean gemisini dümen tertibatından yaraladığı tabya burasıdır.

Seyit Onbaşı Anıtı

Mecidiye Tabyasındadır.

Seyit Onbaşı: 1889 yılında Edremit Havran ilçesi Manastır (köyün ismi sonradan Seyit Onbaşı olmuştur) köyünde doğmuştur. Kayıtlara göre, Çanakkale Müstahkem Mevkiindeki askerliği “Ağır topçu neferi” olarak 1914 yılında başlamış ve 1918 yılında bitmiştir.

Askerlik bittikten sonra memleketine gitmiş, yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak vefat etmiş, mezarı memleketindedir. Anıt, Kilitbahir’in 1 km ilerisinde, yolun deniz kıyısındaki taraftadır. Yolun diğer tarafında ise, Seyit Onbaşının 18 Martta şehir olan arkadaşlarının yattığı Mecidiye Tabyası Şehitliği vardır.

Koca Seyit’in görev yaptığı Mecidiye tabyası, 18 Mart günü isabet almış ve 16 asker şehit olmuştur. Aynı zamanda, tabyadaki topun mermi kaldıran vinci parçalanmıştır. Bu bombardımandan sağ olarak kurtulan Koca Seyit, sağlam kalan topu, 276 kiloluk mermiyi Niğdeli Ali’nin de yardımıyla sırtında taşıyarak, 3 kez ateşlemiş ve üçüncü atışta “Ocean” zırhlısının dümen tertibatını vurmuştur.

Gemi yan yatmış ve Nusret Mayın gemisinin döşediği mayınlardan birine çarparak kısa sürede alabora olmuş ve batmıştır.

Koca Seyit’e, savaşın kaderini etkileyen bu kahramanlığından dolayı “Onbaşı” rütbesi verilmiştir. Heykel, 2006 yılında yenilenmiştir.

ERTUĞRUL TABYASI

Seddülbahir köyünün batısında, Ertuğrul Koyuna hakim, Gözcü Baba Tepesinin güney yamaçlarındadır. Boğaz girişini korumak için yapılmıştır.

Tabyanın kitabeyi yoktur. Bu yüzden hangi tarihte ve kim tarafından yapıldığı bilinmez. Sadece orta bonetin kapısının üzerinde, 57 x 93 cm ebatlarında boş kitabe yuvası bulunmaktadır. Tabyada 3 adet bonet ve 2 adet top bulunmaktadır. Bu toplardan bir tanesi 1882 yılı yapımıdır.

Bu top üzerindeki tarih ve Seddülbahir Tabyası ile mimari açıdan bulunan benzerlik nedeniyle tabyanın muhtemelen 1885-1886 yılları arasında Sultan II Abdülhamit döneminde yaptırıldığı düşünülmektedir. Tabyada bulunan bonetler, dikdörtgen planlı olup, beşik tonoz örtülüdür.

Bonetlere, ön cephe orta akslarında yer alan yarım daire kemerli kapılardan girilir. Kapıların iki yanında, 40 cm genişliğinde ve 50 cm yüksekliğinde birer niş bulunur. Kapıdan ön koridora girilir, bu koridordan sonra ise ara koridora geçiş yapılır. Ara koridorun iki yanında karşılıklı kapıları bulunan dikdörtgen planlı beşik tonoz örtülü birer oda vardır.

Odalar ön koridora açılan mazgal pencerelerle aydınlatılır. Çanakkale deniz savaşlarında, bu tabyada görevli Türk topçu birliği, yaptıkları atışlarla İngiliz Agamemnon Zırhlısına 7 isabet sağlamıştır. Yahya Çavuş ve arkadaşlarının bulunduğu tabyadır.

Yahya Çavuş Şehitliği

Tabyanın kuzeyinde Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtı bulunmaktadır. Anıt: 1992 yılında Kültür Bakanlığı tarafından 25 Nisan 1915 günü, Ertuğrul Koyunu savunan 9’ncu Tümenin 26’ncı Alayı 3’ncü Taburuna bağlı şehit olan 148 Türk askerlerinin anısına yaptırılmıştır. Şehitliğin büyük kitabesi üzerinde ve kitabe önündeki Türkiye motifinin üzerinde bulunan 67 sembolik mezar taşı ile de diğer şehitlerimiz anılmaktadır.

Karşılarındaki kuvvete göre oldukça az sayıda tertiplenen Türk birlikleri, 5 kilometrelik sahil boyunca İngiliz Tümeni taarruzlarına karşı muhteşem bir savunma yapmışlardır. İngilizleri engelleyerek muharebelerin seyrini değiştirmişlerdir. Çünkü bu bölgede az kuvvetle sağlanan dirençli Türk savunması, ileri dönemde Türk birliklerine zaman kazandırmış ve müttefiklerin ilerlemesini zorlaştırmıştır.

Evet: Bölük Komutanı Yüzbaşı Hüseyin Hüsnü Bey’in şehit düşmesinin ardından, Ezineli Yahya Çavuş komutayı ele almış ve arkadaşlarıyla birlikte güçlü bir direnişin sembol kahramanı olarak tarihe isimlerini yazdırmışlardır. Bu güzel memleketi kanlarını vererek bizlere miras bırakan bu insanları tüm şehitlerimizi minnet, şükran ve rahmetle anıyorum.

Tabyanın restorasyonu yapılmış olup ziyarete açıktır.

BAKKAL SALİM MÜZESİ

Alçıtepe köyündedir.

Müze, çocukluğundan beri, Çanakkale savaşından kalma materyalleri toplayıp hurdacılara satan ve sonradan bu bölgede bakkal açan Salim Mutlu’ya aittir. Salim Mutlu, Alçıtepe köyüne, Romanya’dan ailesiyle birlikte göç ederek gelmiştir. Genç yaşta, bakkal dükkanı açmıştır.

Köy halkı bulduğu bütün materyalleri, bakkal dükkanındaki malzemelerle (yağ, şeker, un gibi) takas için Bakkal Salim Mutlu’ya vermiş, bu savaş malzemeleri 1961 yılından itibaren bakkal dükkanında sergilenmeye başlamıştır. Çünkü koca tarihin hurda niyetine eriyip gitmesine gönlü razı olmamış, bakkal raflarının bir bölümünü tarihi eserleri sergilemek için ayırmış ve dükkan zamanla müzeye dönüşmüştür.

Savaş silahlarından, kıyafetlere, havada çarpışan mermilerden Türk ve yabancı askerlerin kullandıkları çeşitli eşyalara kadar birçok savaş objesi birikmiştir. Kurşunla delinmiş bir sigara tablası, dağılmış bir tespihten geriye kalan birkaç boncuk, gerçekten hiçbir hatıra küçümsenmemiş.

1982 yılında Salim Mutlu, devlet envanterlerinde olmadığı için iki oda dolusu savaş malzemesini devlete vermiştir. 1995 yılından itibaren, tekrar köylülerden topladığı malzemelerle de bugünkü müzeyi oluşturmuştur. Bakkal Salim Mutlu, 2004 yılında vefat eder. Kızı Nermin ve damadı Özcan Adanır, müzeyi işletmeyi sürdürüyorlar.

Çanakkale Eceabat Sahilleri ve Kamp Yerleri

ECEABAT SAHİLLERİ VE KAMP YERLERİ

Kabatepe Orman Kampı

Ege kıyılarında, muhteşem çam ormanlarının bulunduğu yerdedir. Burada çadırla ve karavanla konaklamak mümkündür. Ayrıca, yine burada market, lokanta, banyo ve tuvaletler bulunur.

Küçük Anafartalar Köyü Sahili

Köyün sahili, yüzmek için idealdir.

Küçük Kemikli Burnu

Özellikle dalış yapmak isteyenler tarafından yoğun tercih edilir.

Büyük Kemikli Burnu

Sakin ve temiz suları ile dalış yapanlar tarafından tercih edilir.

Suvla Koyu

Büyük ve Küçük Kemikli burnu arasındadır. Burada Çanakkale savaşlarından kalan batıklar bulunur. Burası da dalış yapanlar için tercih edilir.

Gelibolu tanıtımı.

Çanakkale tanıtımı.