İlçe, ulaşım yönünden oldukça güçlü bir yerdedir. İlçenin kuzeyinden D-100 ve D-130 kara yolları geçer ve bu yollar ilçede birleşir. Devlet demiryolları hattı, ilçenin kuzeyinden geçer. Kocaeli Cengiz Topel ve İstanbul Sabiha Gökçen havaalanları ilçeye yakındır. Başiskele, Kocaeli arası uzaklık: 2.2 km. Başiskele, Gölcük arası uzaklık: 28 km. Başiskele, Sapanca arası uzaklık: 50 km. Başiskele, Karamürsel arası uzaklık: 47 km.
TARİHİ
MÖ 712 yılında bölgeye göç eden Megaralıların bugünkü Seymen ve Başiskele yörelerine yerleşmişlerdir. Megaralılar, yerleştikleri bu bölgeye, o dönemlerde körfezde bol bulunan ve halkın sosyal ve ekonomik yaşamı üzerinde etkili olan ıstakozlara atfen “Astakoz” adını verdiler. Körfezin ilk limanı burada kurulmuştur. Megaralılar liman sayesinde kısa sürede zenginleştiler. Ekonomik olarak çok güçlü hale geldiler ve kendi adlarına para bastılar.
Paranın bir yüzünde: ıstakoz, diğer yüzünde tanrıça Olbia’nın resmi vardı. İlk ıstakoz parası, halen İstanbul Arkeoloji Müzesinde görülebilir. Istakoz, MÖ 300 yılına kadar bağımsız bir devlet olarak kalmıştır. İlçe ismini, Kocaeli körfezinde ilk iskelenin bulunduğu mevki anlamında kullanılan “Başiskele” den almıştır.
Bölge 1078 yılında Selçuklu egemenliğine girer. 1337 yılında ise Orhan Gazi tarafından Osmanlı topraklarına katılır. Günümüzdeki Kullar, Yuvacık, Bahçecik ve Yeniköy ile çevresinde yaşayan Rumlar ve Ermeniler, yanlarında yer aldıkları Yunan ve İngiliz ordusunun savaşı kaybetmesinden sonra, onlarla birlikte gemilere binerek bölgeyi terk etmişler, yerlerine Balkanlardan gelen göçmenler yerleştirilmiştir.
GENEL
Başiskele: Kullar, Yeniköy, Bahçecik, Karşıyaka (önceki ismi Döngel) ve Yuvacık’ın birleşmesiyle 2008 yılında kurulmuş bir ilçedir. Marmara bölgesinde bağlı bulunduğu il merkezinin güneydoğusunda deniz ve yeşil bitki örtüsünün kucaklaştığı bir yerde kurulmuştur. İlçe topraklarının yüzde 59’luk bölümü ormanlıktır.
Yuvacık bölgesinde; genellikle ormancılık, arıcılık, sebze ve meyvecilik yapılır. Zengin su kaynaklarına sahip olması nedeniyle, bölgede Yuvacık Barajı yapılmıştır. Yeniköy bölgesinde, çeşitli sanayi kuruluşlarının artması sonucu, çiftçilik azalmıştır.
GEZİLECEK YERLER
BAŞİSKELE SAHİLİ
Sahil, 2006 yılında Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenmiştir. Sahil: muhteşem bir İzmit körfez manzarasına sahiptir. Sahilde 2185 metrelik bir sahil yürüyüş yolu yapılmıştır. Sahil bandında palmiye ağaçları, yürüyüş alanları, gözlem evi, çocuk oyun alanları, kafeterya ve plaj bulunmaktadır.
BAHÇECİK
16’nci yüzyıl başlarında, burada Ermeniler yaşıyorlardı. Ermeni göçmenler tarafından kurulan “Bardizag” yerleşimi, Osmanlı döneminde Sultan IV. Murat tarafından 1625 yılında yayınlanan bir fermanla resmen tanındı. Bardizag köyünün ismi, Cumhuriyet döneminde “Bahçecik” olarak değiştirildi. Osmanlı döneminde, İstanbullu Ermenilerin burada yazlık mekanları bulunuyordu. 1922 yılında Yunan işgalinin sona ermesinin ardından Bahçecik’te Ermeni kalmamıştır. Günümüzde, Bahçecik yöresinde, Bizans dönemine ait çeşitli mermer kitabeler, heykeller, sarnıç ve su tünelleri bulunmaktadır. Ayrıca Menekşe Yaylasında, bu döneme ait Manastır kalıntıları görülür.
Bitinya Lisesi
Bahçecikteki bu okul Amerikalı misyonerler tarafından kurulmuştur. Lisenin kız bölümü önce Adapazarı’na ve sonra İstanbul’a taşınmıştır. Bu okul, günümüzde hala Üsküdar Amerikan Kız Lisesi adıyla eğitime devam etmektedir. Birinci Dünya Savaşı öncesinde, okulun mezunlar derneğinin katkılarıyla yapılan bazı binalar, hala ayaktadır.
Chambers Hall Binası: günümüze ulaşan üç yapıdan birisidir. 1906 yılında inşaatı tamamlanan bu yapı, Bitinya Lisesi Mezunları derneğinin yardımlarıyla inşa edilmiş ve Bitinya Lisesine bağışlanmıştır. Okulun yöneticiliğini yapan Robert Chambers’in anısına yapıya “Cambers Hall” ismi verilmiştir. Cumhuriyet döneminde: mermer atölyesi, uzun süre tavuk çiftliği, ardından mantar üretim yeri olarak kullanılan yapı, günümüzde kullanılmamaktadır.
KULLAR
Beldenin “Kullar” ismini almasının sebebi: Osmanlı döneminde Kulların güneyinde, Paşa dağı mevkiinde bir kale vardır. Bu kalede, Padişahın askerleri bulunur. Bu askerler düşmanlar tarafından öldürülür. Bu haber Padişaha ulaşınca, Padişah “Vah kullarım” diye hüzünlenir. Bundan sonra buranın ismi “Kullar” kalır. Belde, İzmit körfezinin güneyinde, Samanlı dağlarının eteğindedir. Burada: Kocaeli Üniversitesinin Kullar Yerleşkesi vardır.
Kullar Meslek Yüksek Okulu
Kocaeli Üniversitesine bağlıdır. 11 bölümde teknik program ve 4 bölümde ise idari program öğrenimi yapılmaktadır.
Paşadağ Kale kalıntısı
Beldenin güneyinde Paşadağ mevkiinde bulunan ve Bizans dönemine ait kale kalıntısı vardır. İzmit ovasına hakim Paşadağ Tepesinin kuzeydoğu kesimindeki kale, güçlükle görülebilmektedir. Bu nedenle, kalıntıların tepe üzerindeki yayılımı kesin olarak saptanamaz.
Duvarlar moloz taş ile yapılmış, mevcut yükseklikleri yaklaşık 2 metre kadardır. Kalıntılara bakarak, burada büyük bir kale değil, Sapanca ve İznik yollarını kontrol eden bir karakol kalesi bulunduğu tahmin edilmektedir.
Yazılı kaynaklara göre; İzmit yöresi, Orhan Bey tarafından fetih edilince, bu kalenin fetihten önce kuşatıldığı bilinir. Yine rivayetlere göre: Bugün Paşa kalesi olarak adlandırılan yapı: Osmanlı’nın Bizans’a karşı ilk olarak yaptığı ve kazandığı Koyunhisar savaşına adını veren kale veya Anna Komnena’nın bahsettiği “Sidera” adlı kaledir.
Kilez Deresi Köprüsü
Kullar Beldesindeki bu köprü, Tarihi Bağdat yolu üzerindedir ve Osmanlı döneminde 16’ncı yüzyılda kurulmuştur. Köprü beş gözlü ve kesme taştan yapılmıştır. 1998 yılında köprü demiryolu inşaatı yapımı sırasında, Koruma kurulu kararı ile, bulunduğu orijinal yerinden sökülüp 50 metre aşağıya yeniden inşa edilmiştir. Kilez Deresi üzerindeki kemer köprü, tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
YUVACIK
Eski ismi Ovacık’tır. Burası da bir Ermeni yerleşimidir. Burada: Surp Krikor Lusavoriç ve Surp Yeğya kiliseleri ve Vartanyan-Vartukhyan okulu bulunuyordu.
TEPECİK KÖYÜ TAŞ CAMİSİ
Tepecik mahallesinde bulunan caminin 1900’lü yıllarda yapıldığı tahmin edilmektedir. Caminin dış duvarları oldukça kalındır ve kesme taştan yapılmıştır. Caminin minberi ve minaresi tahrip edilmiş olup 1958 yılında yeniden yapılmıştır.
Giriş kapısı yuvarlak kemerli olup, iki sütuna oturur. Kapının iki yanındaki dekoratif sütunlar, kapıyı içine alan dikdörtgen bir çerçeve oluşturur. Bu dikdörtgen üzerinde daha kısa dekoratif sütunların oluşturduğu, ortasında tahminen kitabenin bulunduğu bir açıklık vardır. Minber ahşaptandır. Korkuluklarında geometrik ve yıldız süslemeleri bulunur. Cami, tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
SERVETİYE
Karşı Mahalle Camisi
Servetiye Karşı Mahallesinin merkez camisidir. Osmanlı döneminde, bölgeden taş ocaklarından çıkarılan kara taşlarla yapılmıştır. Üzerindeki mermer levhada: 1885 yılında yapıldığı yazılıdır. Kesme taş malzemeyle yapılmıştır. Dışı beton sıva ile sıvanmıştır. Üstü kiremit örtülü, beşik çatıya sahiptir. İki katlı, sade mimari üslupla yapılan caminin giriş kapısı, sadece dikdörtgen formdadır. Caminin iç bölümü, ahşap sütunlarla desteklenmiştir.
Caminin minaresi, taş malzemeden yapılmıştır. Caminin yuvarlak formlu şadırvanı, sade bir görünüm verir. Cami, depremlerde büyük hasar görmüştür. Minaresi yıkılmış ve taş duvarları zarar görmüştür. Caminin yapımında kullanılan orijinal taşlar, binanın köşelerinde halen görülür. Yıkılan minare, köyde yaşayan Salim Usta tarafından 1958 yılında yeniden yapılmıştır. Caminin minberi, tahtadan el işçiliği ile yapılmış olup orijinalliğini korumaktadır.
Müze ve Köy Konağı
Servetiye cephesinin kahramanca savunulmasının anısına, Servetiye köyüne bir anıt ve köy konağı yaptırılmıştır. Her yıl Temmuz ayının ilk haftasında, bu alanda anma törenleri düzenleniyor. Müzede, köyün kendine has yöresel araçları ve Kurtuluş Savaşında kullanılan tüfekler, kamalar gibi savaş aletleri sergileniyor. Zemin kat üzerine bir kat olarak inşa edilen müze aynı zamanda köy konağı olarak kullanılıyor.
Yapının zemin katında: giriş terası, müze odası, konuk odası ve mutfak vardır. İkinci katında ise, muhtarlık, çok amaçlı toplantı odası ve sofa bölümü bulunur. Müze, köydeki evlerin özgün dokusuna uygun olarak betonarme karkas olarak yapılmıştır. Zemin kat dış cephe kaplaması için kayra taşı, birinci kat ise ahşap yalı baskı kaplama tekniği kullanılmıştır. Müzede ahşap payandalar, ahşap söveler ve giyotin pencereler bulunur.
Anıt
Anıtta, Milli Mücadelede Servetiye Cephesi ve Servetiye Milis Cephesi komutanlarının adları yazılıdır.
Kocaeli Gebze gezi yazım hakkında Gebze