Karadağ Kotor

 

Karadağ Kotor

Adriyatik denizinde, dünyanın en güzel 25 koy’undan biri olarak kabul edilen Boka koyunun sonundaki Kotor körfezi: Adriyatik denizindeki, en girintili parçalardan birisidir. Akdeniz’in ve güney Avrupa’nın en büyük fiyord’u (yani derin ve kapalı körfezi) buradadır.

Zaten, bu yüzden yani derin ve kapalı bir körfez konumu nedeniyle, bir zamanlar bütün bölgeyi teslim almış Osmanlı denizcileri, burayı ele geçirememişlerdir.

Kotor şehri, Kotor körfezinde, Karadağ ülkesinin bir sahil şehridir. Ancak, Adriyatik denizinin en büyüleyici yerlerinden birisi olarak kabul edilir. Dubrovnik şehrinin bir boy küçüğü olarak benzetilir.

Şehre vardığınızda: muhteşem bir tarihi yapı olan ve günümüze kadar sağlam gelmiş surlar ve kale yapısı ile karşılaşacaksınız. Özellikle: bu surların hemen dışında, kara yönünde, yine büyük ve içi su dolu hendekler, gerçekten buranın teslim alınmasının olanaksız olduğu konusunda hemen fikir sahibi olmanızı sağlayacaktır.

Karadağ Kotor

Tarihi

Efsaneye göre: şehir, Altın post peşinde olan Fenikeliler tarafından kurulmuştur. Ancak, Fenikeliler, Akdeniz’de ticareti idare ederken, burada yani yeni kurduklarını belirttikleri şehrin yerinde, daha önceleri de “Hotor” olarak isimlendirilen bir yerleşim yeri bulunduğunu belirtirler.

Yani, şehrin geçmişi çok eski dönemlere kadar gider. İlk yerleşimcilerin, MÖ 3 ve 2’nci yüzyıllarda, İliryalılar olduğu söylenir.

Fenikeliler tarafından kurulan şehir, başlangıçta “Katareo” olarak isimlendirilir. Romalılar, MÖ 168 yılı ile MS 476 yılları arasındaki 644 yıllık süreçte, burada egemen olurlar. Ardından gelen Bizanslılar, MS. 1185 yılına kadar şehirde kalırlar. Bizans döneminde şehrin ismi “Dekaderon” dur.

1185-1371 yılları arasında Sırplar görülür. Bu dönemde: şehir, Sırp Nermanjic hanedanı yönetiminde bir kıyı şehri olarak, ekonomik ve kültürel yönden oldukça zenginleşir.

1391-1420 yılları arasında, Kotor bağımsız bir cumhuriyet olur. Ancak, yörede, Osmanlı etkisi görülünce, Kotorlular, şehrin yönetimini Venedik Cumhuriyetine verirler. Venedik hükümranlığı, 1797 yılına kadar sürer. Osmanlı denizcileri, çevredeki tüm yerleri ele geçirmelerine rağmen, konumu nedeniyle, bu şehri alamazlar.

1813 yılında Karadağ hükümdarı Petar I Petroviç: Kotorluların Fransız monarşisine karşı olan direnişlerine yardım eder ve Karadağlılar ile Kotorlular arasında birliktelik kurulur. Ancak bu birliktelik kabul görmez ve Boka koyu ve çevresi, 1814-1918 yılları arasında yüz yıllık süreç için Avusturya tarafından ele geçirilir. 1918 yılında Kotorlular bağımsızlarını kazanırlar. 1944 yılında ise, şehirde Nazi işgali görülür.

kotor.genel.3
Karadağ Kotor

Şehrin önemi

Şehir, Ortaçağ d öneminde, Adriyatik denizi kıyısında, doğal limanı, surları ve yapılarıyla önemli bir sanat ve ticaret merkezi olur. Özellikle, hızlı şekilde 1500 metreye kadar yükselen dağlar, birbiriyle bağlantılı iki koy ve bunların yarattığı doğal koruma ve manzara ilgi çeker.

Günümüzde, şehirde mimari olarak öne çıkan yapılar: 4 Romaneks kilise ve şehir surlarıdır.

Kilise denince, burada ilginç bir husus var. Kotor şehri aslında uzun yıllar Venedik ve İtalyan etkisiyle Katolik olmasına rağmen, bir zamanlar Karadağlılar ayni Ortodokslar, Osmanlı korkusuyla kaçarak bu şehre o kadar çok gelmişlerdir ki, zengin Kotorlular, şehre bir Ortodoks kilisesi yaptırmışlardır.

Ancak, şehirdeki anıtların ve binaların birçoğu 1979 yılındaki depremde hasar görmüştür. Bunun üzerine, şehir UNESCO tarafından “Dünya Kültür Mirası Listesi” ne dahil edilerek koruma altına alınmış ve tüm yapılar ve anıtlar yeniden yaptırılmış ve restore edilmiştir.

Şehirde İtalyan etkisi vardır. Çünkü, burası bir İtalyan şehri, bir Venedik şehri gibidir. O yüzden şehrin tüm yapıları, Venedik şehri özellikleri taşır. Ayrıca, burası uzun yıllar bir ticaret şehri, serbest ve bağımsız bir şehir olarak kalmıştır.

Günümüzde, eski şehirde yani surların içindeki şehirde yaklaşık 600-700 kişi yaşamaktadır. Şehrin kalan nüfusu (13 bin kişi civarında) ise, şehrin yeni bölümünde, surların dışında yaşamaktadır. Tito döneminde, surların içinde yani eski şehir bölümündeki yerler kamulaştırılmış, sahipleri başka yerlere göç etmiştir.

Tito dönemi bitince, surların içindeki bölümler, özellikle İtalyanlar tarafından iskan edilmeye başlanmış, eski sahipleri yıllar sonra buraya geldiklerinde ise, yeni iskan edenlerle karşılıklı anlaşma sağlanmış ve sonuçta, günümüzde burada yukarıda söz ettiğim gibi 600-700 kişi yaşamaktadır.

 

Ulaşım

Kotor şehrine ulaşmak için: Budva şehrinden buraya gitmek isterseniz, 3 Euro ücret ödenen otobüsleri kullanabilirsiniz. Ayrıca, buraya ulaşmak için Tivat, Podgorica ve Dubrovnik hava alanlarını kullanabilirsiniz. Titav hava alanı çok küçüktür, ancak şehre 15 dakika uzaklıktadır. Dubrovnik hava alanı ise, arada sınır geçişi olduğundan, şehre 2 saat uzaklıktadır.

Karadağ Kotor

Alışveriş

Eski Kotor’un iç kısmında, çok fazla sayıda mağaza ve butik bulunmaktadır. Hatta, bunların bir kısmının, Türkler tarafından işletildiğini göreceksiniz. Özellikle: deri ürünlerin satıldığı dükkanları Türkler işletiyor. Ayrıca: yine burada tanınmış Avrupalı ve dünya tasarımcılarının ayakkabı ve kıyafetlerini sunan küçük dükkanlar ve satıcılar bulabilirsiniz.

Ancak, tahmin ettiğiniz gibi, bu butiklerin ve diğer dükkan ve mağazaların ürünlerinin fiyatları çok yüksek, ben burada gezdiğim sürede hiç alışveriş yapmadım. Sanırım siz de sadece birkaç buzdolabı magnetinden başka satın alınacak bir şey bulamayacaksınız. Çünkü Kotor şehri alışveriş değil, turizm yönüyle öne çıkıyor. Buradan mutlaka satın alın diyebileceğim bir ürün yok.

Karadağ Kotor

Spor

Kotor’da, limana doğru yürüdüğünüzde, surların dışında, denizde açık bir su topu sahası göreceksiniz. Kotor şehrinde su topu çok ünlüdür. Çünkü uzun süre boyuncu, su topu okulu “Primorac” bu şehirde etkin olmuştur. Ayrıca, yine burayı ziyaret ettiğinizde, denize girmeyi düşünürseniz, bu su topu sahasının bulunduğu yerden denize girebilirsiniz.

Çünkü burada denize giren birçok insan göreceksiniz. Ancak, unutmayın, soyunma kabini, duş yok. Ayrıca yine bu bölgede: deniz kıyısında, birçok kano ve kürek sporcusu göreceksiniz. Çünkü çoğunlukla Rusya’dan gelen takımların kürekçiler, burada antreman yaparlar. Çünkü burada su sakindir.

kotor.genel.0
Karadağ Kotor
kotor.genel.1
Karadağ Kotor
kotor.genel.4
Karadağ Kotor
kotor.genel.7
Karadağ Kotor
kotor.genel.8
Karadağ Kotor

Şehir merkezinde gezilecek yerler

Evet: Adriyatik denizi kıyısındaki en ünlü ve güzel turizm ve cazibe merkezlerinden olan Kotor şehrinin turizm yönünü anlatıyorum.

Günümüzde: nakış gibi işlenmiş kalesi ve surlarıyla inanılmaz güzel ve etkili bir turizm merkezidir. Buna istinaden: her yıl buraya yaklaşık 800-900 tane büyük yolcu gemisi (Cruise) geldiği söyleniyor.

Zaten: şehri uzaktan gördüğünüzde, büyük gemileri de göreceksiniz. Bu gemilerin yüzlerce, binlerce yolcusu, yakın yerlerden (Makedonya, Sırbistan gibi) karayolu ile gelenlerle birlikte, surların içindeki dar şehir bölgesine giriyorlar.

Yani: öncelikle şehir gezinizde muhteşem bir kalabalıkla karşılaşacağınızı bilin. Ama, yine de ne kadar kalabalık olursa olsun, bu muhteşem güzel şehri görmenizi mutlaka öneriyorum.

Balkan turlarıyla buraya gidildiğinde, yerel uygulamalar gereği, yerel rehber almak gerekiyor. Ama, inanın alınan yerel rehber, sizin tur rehberiniz kadar bilgili değil, sadece fon teşkil ediyor.

Karadağ Kotor

Eski şehir kapısına geldiğinizde, muhteşem surlarla karşılaştığınızda: etkileneceksiniz. Bu surların yapımı, ilk olarak 9’ncu yüzyıla kadar dayanıyor. Sveti Ivan dağı tarafından çevrelenen görkemli surların toplum uzunluğu, yaklaşık olarak 5 km imiş. Günümüzde görülen surlar, Venedik döneminde yapılmıştır. Duvar kalınlıkları 10 metre, yükseklikleri ise 20 metredir.

Bunlar, Avrupa sur mimarisinin eşsiz örnekleri olarak tanımlanır. Surlar üzerinde, halkın giriş çıkış için kullandığı 3 kapı vardır. Yüzyıllarca, insanlar bu kapıları kullanarak şehre girip çıkmışlardır. Surların hemen dibinde ise, düşman saldırılarından korunmak için yapılmış, içi su dolu hendekler görülür.

Karadağ Kotor

Şehre girmeden sağ yanda: yüksekten aşağıya baktığınızda, surların dibinde kano ve küçük kürekçi teknelerini göreceksiniz. Bunlar yukarıda sözünü ettiğim gibi, kürek sporu ile ilgilenen sporcuların antreman tekneleri, birlikte denize açıldıklarında, surların çevresinde güzel bir görüntü oluşturuyorlar. Yine, sol yanda, surların dibinde, içi su dolu, büyük hendekleri göreceksiniz. Bunları görünce, şehrin neden ele geçirilemediği zaten hemen anlaşılıyor.

Karadağ Kotor

Sonra şehrin kapısına geliyoruz. Kapıda: rehber giriş ücreti için bilet satın alırken, jest olarak bir de şehrin tek sayfalık Türkçe haritası veriliyor. Ben kullanmadım, siz bu satırları okuyunca zaten bu haritaya ihtiyaç kalmayacak. Belki hatıra olarak saklayabilirsiniz.

İlk dikkatimi çeken, şehrin ana giriş kapısının üstünde, sur duvarlarındaki bir yazı oldu “HERKEZİN İYİLİĞİ”. İlk anda bu söz pek anlamlı gibi gelmiyor, anlamını sorduğunuz da ne kendi tur görevliniz ne de yerel rehber size bilgi vermiyor, zaten kapıda büyük bir kalabalık, karmaşa var.

Ben size bu sözün anlamını anlatmak istiyorum. Dünyayı dolaşan iki gezgin, gri denize yani Boka körfezine gelirler. Uzun yolculukları nedeniyle oldukça yorulmuşlardır. Dinlenmek için deniz kıyısında bir kayaya otururlar. Bir tanesi, biraz yana hareket ettiğinde, kayanın üstünde bir yazıt olduğunu görür.

Yazıtta “10 uzunluğu ölçün ve durun” yazar. Yazıyı okuyunca; bunun ne olduğunu bilemezler, merak ederler ve çeşitli tahminlerde bulunurlar.

Daha sonra, yazıtın bulunduğu plaketten gereken uzunluğu yani 10 uzunluğu ölçerler ve ölçtükleri yerde küçük bir delik bulurlar, bu delikte ise küçük bir sandık vardır. Sandığı açtıklarında ise, sandığın içinde “HERKEZİN İYİLİĞİ” yazısını görürler.

Yazıyı okuduktan sonra, uzun süre ne yapmaları gerektiğini düşünürler. Yolculuklarına devam mı etmek, yoksa burada mı kalmak konusunda kararsızdırlar. Yine de, bunun bir mesaj olduğuna karar verirler ve mesajın bulunduğu yerde kalmaya karar verirler.

Aynı yerde, hızla bir konut yaparlar ve akşam olunca bu konutta uyumaya giderler. Gece boyunca tuhaf şeyler olur. Tahta sandıkta, bazı yeni parlak harfler ışıldar. Yeni mesaj şöyle der “UYUMADAN ÖNCE, DİLEDİĞİNİZİ DİLEYİN”.

Her iki gezgin de, uyumadan önce, güzel taş evler ve güzel eş dilerler. Sabah uyandıklarında ise, pencereden denize baktıklarında, güzel taş ev ve güzel birer kadın görürler. Hemen yeni eve taşınırlar ve rahatça yaşamaya devam ederler.

Bundan sonra, her gece uyumadan önce, her sabah ortaya çıkan başka güzel evler dilerler ve böylece Kotor şehri yakınlarındaki Dubrota, bu şekilde kurulur. İşte, giriş kapısında gördüğünüz yazının anlamı budur.

Girişten önce, kapının sağ ve sol yanını gezdikten sonra, giriş ücretinin ödenmesinin ardından: surların içindeki şehre giriyoruz.

Karadağ Kotor

Hemen karşımıza bir meydan çıkıyor. Burası “Silahlar Meydanı” dır. “Trg Od Oruzja” olarak isimlendirilen bu meydan: Kotorlular için bir toplanma yeri imiş. Burada çeşitli toplantılar yapılıyormuş.

Meydanda: hemen arkanızda, eski “Muhafızlar Binası” (günümüzde Hırvat elçiliği) görülür. Bunun yanında ise yine meydana bakan, uzun balkonlu bina, şehirde Venedik şehrinin temsilcisinin oturduğu konuttur.

Konutun balkonu boydan boya uzanır, çünkü Venedik temsilcisi, şehrin içinde olup biteni bu balkondan gözetliyormuş, her şeyin yolunda olup olmadığını bu uzun balkondan izliyormuş.

 

Karadağ Kotor
Karadağ Kotor

Hemen karşıda, saat kulesi görülüyor. Bu saat kulesinin hemen altındaki meydan ise Kefaret Meydanıdır. Eskiden suçlular veya suçlananlar, bu meydanda zincire bağlanıyor ve yerel halk tarafından aşağılanıyorlarmış. İsim, bu yüzden verilmiş.

Yine bu meydanda çevreyi inceliğimizde, şehrin tek fırını görülüyor. Günümüzde oradan yöresel lezzette “börek” satın alabilirsiniz. Saat kulesinin hemen yanındaki yapı: 14’ncü yüzyılda yapılmış Palace Bizantidir.

Evet: Silahlar meydanından ayrılıyor, ana kapının sağındaki yolu takip ederek ilerliyoruz. Solda fırın kalıyor. Burada, arkada, bir villa yapısı görülüyor. Bu villa bir aileye aittir. Villanın özelliği: buradaki özel hayatın, kamusal hayata açıldığı görülür.

Yani, villada dışarıya yani sokağa açılan oldukça büyük bir balkon var. Bu villa, sokağa yani kamusal alana açılan balkonu olan ilk sivil yapıdır.

Yürümeye devam ettiğimizde, yol üstünde, bir İtalyan dil okulu (günümüzde Turizm okuludur) görülür. O dönemde burada bir dil okulu olmasının sebebi: burada yaşayan yerliler, çocuklarının çok iyi bir dil konuşmasını (İtalyanca) ve yüksekokul okumasını isterler.

Bu dil okulundan mezun olan öğrenciler, Roma şehrindeki Üniversitelere doğrudan kabul edilirlerdi. Yani, 16-17’nci yüzyıllarda, burada olağanüstü bir dil eğitimi veriliyordu.

Karadağ Kotor

Rotamızın devamında “Kilise Meydanı” vardır. Meydanda hemen karşıda görülen kilise “Aziz Tryphon” için adanmıştır.

Kendisi, buralı değil, Anadolu’dan Kapadokya’dandır. Cenevizliler, bir zamanlar Noel Babanın kemiklerini, Anadolu Myra şehrinden çalarak İtalya Bari şehrine kaçırırlar ve burada yani Bari şehrinde futbol stadyumunun hemen yanında kocaman “Sen Nicola” kilisesi yaparlar.

Venedikliler de, buna benzer şekilde, 3’ncü yüzyılda Roma imparatoru Decije döneminde şehit edilen (Hıristiyanlığın ilk şehididir) Aziz Tryphon’un kemiklerini, Kapadokya’dan çalarak Venedik şehrine götürmeye niyetlenirler.

Ancak, Kotor önlerinde fırtınaya yakalanırlar ve sahile çıkarlar. Kotorlu tüccarlar, Venedikli denizcilere ne taşıdıklarını sorarlar ve Aziz Tryphon’un kemiklerini taşıdıklarını öğrenince, Venedikli denizcilere büyük paralar vererek Aziz Tryphon’un kemiklerini satın alırlar ve burada kendisi için bu devasa kiliseyi yaptırırlar.

Evet, Aziz Tryphon, şehrin koruyucusu ve hamisidir. Burada ilk kilisenin, 809 yılında, İstanbul’dan gelip buraya yerleşen biri tarafından yaptırıldığı söyleniyor. Takip eden dönemde ise, 1166 yılında kilise kutsanmıştır.

1667 yılında depremde yıkılan kilise, daha sonra yeniden inşa edilmiştir. 1979 yılında depremde yine büyük hasar gören kilise, daha sonra restorasyon çalışmalarıyla yeniden ayağa kaldırılmıştır. Kilisenin iç bölümlerindeki restorasyon çalışmaları halen  devam etmektedir.

Katedral, günümüzde şehrin en iyi korunmuş ve en güzel Ortaçağ yapılarının başında gelir. Romaneks mimari stilin en eski ve en güzel örneklerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Dıştan giriş ve hemen yanında yükselen iki kule, girişin üstündeki balkon kısmı ve taç pencere görülmeye değerdir.

İç mekanda bulunan fresklerde, 14’ncü yüzyılda Aziz Tryphon’un hayatı tasvir edilmiştir. Ana sunak üzerindeki taş süslemeler ilgi çeker. Katedralin sanat eserleri koleksiyonunda ise, çeşitli gümüş süsler ve figürler ile haçlar görülmeye değerdir.

2016 yılında: kilisenin yapılışının 850 yılı anısına bir anma töreni düzenlenmiştir.

Karadağ Kotor
Gezimize devam ediyoruz.

Şimdi “Müze Meydanı” karşımıza çıkıyor. Meydanda bir “Deniz Müzesi” bulunuyor. Malum burada yaşayan insanların geçim kaynağı denizdir. Geçimini denizden ve deniz ticaretinden kazanan şehirde, bir deniz müzesi olması gayet doğaldır.

Müze, Barok tarzda yapılan “Grgurin Sarayı” ndadır. Barok saray, 18’nci yüzyıl başlarında inşa edilmiştir. Kotor şehrinde yelkencilik, Orta yüzyılda gelişmeye başladı ve Boka filosu, 9’ncü yüzyılda kuruldu.

Kotor müzesinde: ünlü Kotorlu denizcilerin, sanatçıların, gemi ustalarının, zanaatkarların, devlet adamlarının ve diplomatların, batı ve doğu arasında arabuluculuk yapanların başarıları, hatıralarının izleri görülür.

Ayrıca ünlü kaptanların portreleri, eski galeriler ve yelkenli tekneler, seyir araçları ve daha birçok denizcilikle ilgili obje bulunmaktadır. Müzede: 1168 yılından kalma, Boka bölgelerinde, Navigasyonla ilgili en eski belgenin kopyası da bulunmaktadır.

Yürümeye devam ettiğimizde, hemen solda “emme-basma tulumba” görülüyor. Bu çeşmenin ismi “dedikodu çeşmesi” dir. Şehrin kadınları, gündüzleri, burada, çeşmenin başında oturup dedikodu yapıyorlarmış.

Karadağ Kotor
Burada iki kilise görülüyor.

Sağda Aziz Nikola’ya adanmış bir kilise vardır. Giriş ücretlidir. (4 euro) Bu kilise, Kotor şehrindeki en önemli Ortodoks kilisesidir.

Yukarıda sözünü ettiğim gibi: Osmanlı korkusuyla kaçarak Kotor şehrine sığınan Karadağlılar için, Kotorlu zenginler tarafından yaptırılmış Katolik şehirdeki Ortodoks kilisesidir.

Yani, şehrin zenginliğini düşünün, 16’ncı yüzyılda, kendisine sığınan azınlık için kilise yaptırıyorlar. Kilise, 19’ncu yüzyıldaki bir yangında harap olur, 20’nci yüzyıl başlarında aslına sadık kalınarak yeniden inşa edilir. Kilisenin hazinesinde: çoğunluğu Kotorlu zenginler tarafından hediye edilen değerli eşyalar, ikonlar, el sanatı eserleri, belgeler ve çeşitli giysiler vardır.

Karadağ Kotor

Solda ise, İncil yazarlarından Aziz Luka’ya adanmış kilise vardır. Kilise, 12’nci yüzyıl başlarında Sırp hanedanı Nemanjic hükümdarlığı döneminde inşa edilmiş Katolik kilisesidir. 17’nci yüzyıl ortalarında ise Ortodoks kilisesine dönüştürülmüştür.

Çünkü o dönemde, Kotor şehrindeki Ortodoksların sayısı hızla artmış ve yeni bir kiliseye ihtiyaç duyulmuştur. Yine de, 19’ncu yüzyılın ilk yarısına kadar, bu kilisede Katoliklerin sunaklarının bulunduğu söylenir.

Rotayı takip ederek 85-90 metre yürüdüğümüzde, yine Silahlar Meydanına yani şehrin ana giriş kapısına ulaşıyoruz.

Evet, turla, birlikte gezi bitiyor. Ben size ısrarla şunu öneriyorum. Hemen doğru karşıya, deniz kıyısına doğru gidin, oradan sağa doğru, surların dış kenarından, deniz kıyısındaki yolu takip ederek ilerleyin. Bu sırada, solunuzda, kıyıya bağlı çok güzel tekneler göreceksiniz.

Surların dibinden yürümeye devam ettiğinizde ise, uç bölümde yani yaklaşık 200 metre sonra, daha güzel bir görüntüyle karşılaşacaksınız.

Burada: yerel halk, denizin kıyısına yapılmış su topu alanında spor yapıyor, kano ve kürek çekenler, denize girenler, muhteşem yüksek surların hemen dibinde, güneşlenenler, gezinenler çok güzel bir ortam, bu ortamı mutlaka görün.

Sonra geri dönün ve meydanlardaki kafelerde oturup bir şeyler için. Ben, meydanlardan birinde (Kefaret meydanı) restoranda pizza yemeyi tercih ettim, gayet büyük pizza, 6 euro idi, yani porsiyonları gayet büyük.

Restoranın tuvaletini ve wifi de kullanma şansınız olur. Alışveriş önereceğim bir şey yok, ara sokaklara girin, tarihi yapıların arasında gezin dolaşın, sokaklar o kadar dar ki inanamayacaksınız, yerel rehberin söylediğine göre, kendi evi için bir büyük eşya satın aldığında, dar ara sokaklardan eşyanın eve götürülmesi bayağı sorun yaratıyormuş. Şehirdeki en geniş sokak, un deposunun bulunduğu sokakmış.

Son bir not: bazı gezginler, kaleye de çıkmayı düşünebilirler. Kotor kalesi, orijinal ismiyle “St John kalesi”, deniz seviyesinden yaklaşık 400 metre yükseğe kadar çıkıyor. Kalede “Fortification” denen bir yer var.

Buraya ücret ödenerek giriliyor. (20 Euro) Ancak, sadece ücret ödemek değil, girişte bir süre sıra beklemek ve girişten sonra yaklaşık 500 basamak merdiven tırmanmak gerekiyor. Yani: özellikle tur yolcuları eğer kaleye çıkmak istiyorsa, buraya en az 2 saat zaman ayırmak zorundalar. Öte yandan, böyle bir zaman çoğu turda kalmıyor.

Yine de mutlaka kaleye çıkmayı düşünürseniz: daracık merdivenlerden tepeye tırmandığınızda, körfezin ve şehrin muhteşem manzarası, mutlaka ilginizi çekecek ve hatta sizi büyüleyecektir. Benden size öneri: öğlen sıcak saatleri haricinde çıkın ve ayağınızda spor ayakkabısı olsun.

ŞEHİR YAKINLARINDA GEZİLECEK YERLER

Kotor şehrine, tur haricinde müstakil gidip, zamanı olanlar için şehir yakınlarında gezilmesini önereceğim diğer yerler şunlardır:

Perast

Burası minik bir köydür, körfezin kıyısına kadar sokulmuştur. Karadağ ülkesinin en şirin yerlerinden biridir.

Perast’ta, denize bakan Boka Kotorska körfezinde iki muhteşem güzel ada vardır. Kotordan her iki adaya turist mavnaları kullanılarak gitmek mümkündür.

Ada Gospa od Skrpjela: (Our Lady of the Rocks)

Efsaneye göre: bu ada Perast ve Kotor şehrinden yelkenli tekneleriyle büyük taşlar getiren bir denizci tarafından yapay olarak yapılmıştır. Adada bir kilise vardır.

Yine bir efsaneye göre: Perasttan gelen balıkçı, adanın yakınında, bir enkazından sonra, bir deniz kayası üzerinde: Meryem Ana ve İsa’nın ikonunu bulur.

Bunun üzerine, adada bir kilise inşa eder. 1630 yılında kilise yapılır. Denizci taşları getirmeye devam eder, böylece gelenek günümüzde de devam eder, adayı ziyaret edenler, taş getirirler. Kilisedeki anma etkinlikleri, her yıl “Fesinada” ismiyle 22 Temmuz günü yapılır.

Ada Sveti Djordje

Bu adaya “Ölü kaptanlar adası” da denir. Çünkü: bir Fransız askerinin efsanesine göre: “Perasttan, buraya bir Fransız askeri tarafından top ateşi yapıldığında, top mermisi askerin kızının evine isabet eder ve kızını öldürür. İsviçreli ressam Beklin, buranın resmini çizmiş ve “Ölüler adası” olarak isimlendirmiştir.

 

Bosna Hersek Mostar

Bosna Hersek Mostar

Ortada bir nehir, nehrin bir yanında, Müslümanlar, diğer yanında Hıristiyanlar, nehrin üstünde muhteşem bir köprü. İç savaş sırasında ise, birbirini boğazlarcasına yaşanan vahşet.

İşte: Mostar. Günümüzde: her ne kadar insanlar geçmişi unutmaya çalışıyor olsalar da, o vahşet, o zulüm unutulurmuş, hiç sanmıyorum.

Ama; bunların ötesine çıkın ve burayı bir güzel gezin, özellikle o muhteşem köprünün karşısına geçin ve birkaç dakika onu seyredin.

Bosna Hersek Mostar

ULAŞIM

Buraya uçakla ulaşım mümkün değil. Yalnızca, Sarajevo şehrinden trenle ulaşabilirsiniz. Ayrıca, elbette karayolu ulaşımı mümkün. Trenle şehre giderseniz, tren istasyonunda, ellerinde “boş oda” bulunduğunu yazan levhalar ile, birçok kadın görebiliyorsunuz.

 

Bosna Hersek Mostar
Bosna Hersek Mostar

GENEL

Mostar sırrını saklayan bir şehirdir, dağların arasında kuruludur. Şehir, Neretva nehri üzerindedir ve ülkenin beşinci büyük şehridir. Şehre girdiğiniz anda, burada yaşanmış iç savaşın bütün sıkıntılarını ve dehşetini görebiliyorsunuz.

Yıllardır, her türlü onarım ve restorasyon yapılmasına rağmen, hala, yapıların duvarlarında mermi izlerini, delikleri görmek mümkün. Hatta, bombalandıktan sonra tamir edilmeyen ve kendi kaderine bırakılan bir sürü yapı görmek mümkün.

Hatta: şehirdeki o eski kin dolu günleri, günümüzde de görmemek, hissetmemek mümkün değil. Şehirde, Hırvatlar nehrin bir yanına, Boşnaklar ise öte yanına yerleşmişler.

TARİH

Şehir: iç kesimlerdeki zengin maden yatakları ve Adriyatik denizi arasındaki ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle, zamanla önem kazanmış ve nehrin sağ kıyısında hızla gelişmeye başlamıştır.

Nehrin bir kıyısında Nebojsa kasabası, diğer kıyısında ise Cimski kasabası bulunuyormuş. 1444 yılındaki bu yapılaşma, yukarıda belirttiğim köprünün yapılması ile, birleşmeye başlamış. İlk köprü: nehrin sol yakasında inşa edilmiştir.

1468 yılına gelindiğinde: bölgede Osmanlı egemenliği görülür. Osmanlı döneminde, burada şehirleşme ve mimari faaliyetler hızlanır. 1520-1566 yılları arasında, şehir tahkim edilir ve ahşap köprü, taş köprü olarak yeniden yapılır.

Taş köprü: 1566 yılında, Kanuni Sultan Süleyman emriyle yapılır. Mimar: Hayruddin. Bu şahıs: Mimar Sinan’ın öğrencisidir.

1878 yılına gelindiğinde: Avusturya-Macaristan imparatorluğu tarafından bölge ele geçirilir. Bu dönemde: yani 1881 yılında bölgedeki ilk Sırp Ortodoks kilisesi inşa edilir.
II. Dünya Savaşı döneminde ise, şehir: tütün, boksit, şarap, uçak ve Alüminyum sektörünün gelişmesine tanık olur.

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti dönemini takiben; 1992-1993 yılları arasında Bosna-Hersek bağımsızlığını ilan edince, bu kez, şehir 18 aylık bir Sırp kuşatmasına uğrar. 3 Nisan 1992 tarihinde, şehir ilk kez bombalanır ve şehrin büyük kısmı, kuşatmacı güçler tarafından kontrol altına alınır.

Hırvat silahlı güçleri tarafından: şehirdeki anıtlar arasında bulunan Fransisken Manastırı, Katolik katedrali ve Piskoposluk sarayı, kütüphane, Bey camisi ve diğer 13 cami tamamen tahrip edilir.
1995 yılında savaş sona erince, Mostar kentinin yeniden yapılanmasına başlanır ve restorasyon için, yaklaşık 15 milyon dolar harcanır.

Eski taş köprü, 1999 yılında projelendirilir ve 2004 yılında tamamlanır ve 23 Temmuz 2004 tarihinde, görkemli bir törenle açılır. Hatta, eski köprü: 2005 yılında, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesine dahil edilerek koruma altına alınır.

Bosna Hersek Mostar

GEZİLECEK YERLER

Mostar şehrine ulaştığınızda, aracınız köprünün yaklaşık 250-300 metre uzağında, yüksek çan kulesinin hemen arkasında park edecektir. Bu çan kulesi, 107 metre yükseklikte ve şehrin her yerinden görülüyor. Sadece bir inat uğruna dikilmiş, en yüksekte haç, hatta, hemen karşıda uzaktaki tepenin üstünde de bir haç görülüyor.

Bosna Hersek Mostar

Siz köprüye doğru ilerlediğinizde, uzaktan Koski Mehmet Paşa camisi ve Yunus Emre Kültür Merkezi (Sarı bina, günümüzde Türk kültürü lobi faaliyetleri için kullanılmaktadır.) görülüyor. Önce, köprünün en iyi görülebildiği aşağı bölüme iniliyor. Hafif bir rampa var, yorucu değil.

Buraya indiğinizde, köprünün üzerindeki gençler, aşağıda, turistlerin arasında bulunan genç arkadaşlarının para toplayıp toplamadığını sorarlar ve eğer yeterli para toplandı ise, köprüden aşağıya atlarlar.

Bu seyredildikten sonra, yukarı çıkılıyor ve köprünün üstünden geçiliyor. (Köprünün üstünden geçerken, eğer yerdeki yükseltilere basarak ilerlerseniz, güç alır ve köprüyü daha hızlı geçersiniz.) Köprüyü geçtikten sonra: hemen karşı tarafta sağlı-solla birçok hediyelik eşya satıcısı dükkanı var.

Sol başta, Türk Konsolosluk binası görülüyor. Camiye kadar yürüyebilirsiniz. Bu arada, geride, yine köprünün uzaktan muhteşem manzarası görülebiliyor. Tüm bunların izlenmesi, gezilmesi yaklaşık 30 dakikalık zamanınızı alır, köprünün üzerinde durmak, çevreyi izlemek ve köprünün muhteşem manzarasını izlemek, herşey 30 dakika, ama hediyelik eşya satan yerleri de gezmeyi düşünürseniz, burada size 45  dakika yeterli gelir.

Evet, Balkanlar gezisinin en önemli objelerinden biri “Mostar Köprüsü”

Bosna Hersek Mostar Köprüsü
Bosna Hersek Mostar Köprüsü
Bosna Hersek Mostar
Bosna Hersek Mostar

KRİVA CUPRİJA-MOSTAR KÖPRÜSÜ

Tarihi süreç içinde burada bilinen ilk köprü: 1474 yılından kalma bir belgede sözü edilen, tüccarlar tarafından kullanılan, nehrin sol kıyısında inşa edilmiş, ahşap bir köprüdür. Bu köprü: askerler ve diğer yolcular tarafından da kullanılmıştır.

Tek kemerli taş köprü: ilk olarak 1558 yılında, Osmanlı mimarı Cejvan Kethoda tarafından inşa edilmiştir. Bu köprünün, büyük köprü yapılmadan önce, bir test niteliğinde yapıldığı söylenir. 1566 yılına gelindiğinde ise, Mimar Sinan’ın öğrencisi mimar Hayruddin tarafından, Kanuni Sultan Süleyman emriyle, büyük taş köprü yapılmıştır. Köprünün yapımında: 465 taş blok kullanılmıştır.

Bu orijinal köprü: Balkanlar bölgesinde, Osmanlı kontrolündeki bölgelerdeki en büyük mimari yapılardan biri olarak önem kazanmaktadır ve 400 yıl boyunca, buradaki varlığını sürdürmüştür.

Köprü: nehirden 21 metre yüksektedir

Uzunluğu: 30 metre ve genişliği: 4 metredir.

(Burada dikkatinizi çekerim, Sayın tur görevlileri bu sayısal bilgileri vermiyorlar.) Köprünün yüksekliği önemli, çünkü üstünden, aşağıdaki nehre gençler atlıyorlar ve doğal olarak bunu seyreden sizler köprünün yüksekliğini merak edeceksiniz.

Günümüzde, şehrin evlenme çağına gelmiş gençleri, sevgililerine cesaret gösterisi yapmak için, köprünün üzerinden nehre atlıyorlar.

Sırf bu yüzden değil, para kazanmak için de atlayışlar sürdürülüyor. Özellikle turistlerin yoğun olduğu dönemlerde, köprü üzerinde mayolu gençler hazır bekliyorlar ve o muhteşem yükseklikten nehre atlıyorlar, ölüm tehlikesi elbette var, yani diğer bir anlamda “Rus ruleti” denilebilir.

Bunun bedeli ise, size seyredenler için kişi başı 1 euro, onlara ise, bir ihtimal ölüm. Bu arada, köprüden atlayan gençler yalnızca nişanlılarına hava atmak değil, aynı zamanda köprü üzerinden nehre atılan madeni paraları da toplamak için, köprüden nehre atlıyorlarmış.

Bosna Hersek Mostar

Köprünün her iki yanında: Halebija ve Tara kuleleri bulunmaktadır ve bunlar, Osmanlı döneminde, mühimmat için depo olarak yapılmışlardır.

Köprünün kemeri: 9 metre genişliğinde ve 4 metre yüksekliğinde, yarım daire şeklindedir. Köprüye yaklaşan yollar ise, parke taşları ile döşenmiştir.

Evliya Çelebi: yazılarında, köprü hakkında şunları söylemektedir: “bir uçurumdan diğerine uzanan köprü, gökyüzüne kadar yükselen bir gökkuşağı kemeri gibidir. Ben: 16 ülke gezdim, bu kadar yüksek bir köprü görmedim.”

Köprü: 1990’lı yıllarda, Bosna iç savaşındaki silahlı çatışmalar sırasında, Boşnak-Hırvat barış anlaşmasının bittiği gün, Hırvat askerleri, köprüyü bombalayarak havaya uçururlar ve yerine bir haç koyarlar.

Hatta, Hırvat güçleri, yalnızca köprüyü değil, şehrin çevresindeki Boşnak yerleşim yerlerini de bombalamışlar ve birçok Boşnak ve yakınlarının ölümlerine neden olmuşlar.

Yukarıda sözünü ettiğim gibi, günümüzdeki karşılıklı hırç, uzun süre bitmeyeceğe benzer. Bu arada, köprünün 1992 yılında topçu ateşi sonucu yıkılması ile, taşları nehre dökülmüş. Savaştan sonra, köprünün yeniden inşaatını üstlenen bir Türk firması, bu taşları, nehirden Macar dalgıçlar ile geri toplatmış ve köprünün onarımında orijinal taşları kullanmışlar.

Ağustos 2003 tarihinde, ortaya kilit taşı konulmuş ve inşaat bitirilmiştir. Köprünün yapımına maddi yardım yapanların listesi, köprünün hemen ayağında bir tabelada yazılıdır.

Bosna Hersek Mostar
Bosna Hersek Mostar

Ama, daha önce de tarihinde yıkım yaşamıştır. II. Dünya savaşında, Nazilere direnen Yugoslav güçleri, köprüyü havaya uçururlar ve hemen birkaç yüz metre aşağısında, bir gecede başka bir köprü kurarak, kuşatmayı yarmayı başarırlar. Hatta, bu konuda bir film bile çekilir. “Neretva Köprüsü”.

Bosna Hersek Mostar

Son olarak: köprü, 2005 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesine dahil edilerek koruma altına alınmıştır.

 

ESKİ KÖPRÜ MÜZESİ

Müze binası içindeki bölümler: Tara kulesi ve 3 ayrı bölümden oluşmaktadır. Tara kulesi içinde: 2002 yılındaki yeniden yapılanma sırasında bulunan arkeolojik nesneler sergilenmektedir. Diğer bölümlerde ise: eski köprü ile ilgili, temel tarihsel olayları anlatan resimler ve grafikler bulunuyor.

İkinci bölümde: önceden mevcut olan kulenin altında bulunan arkeolojik kalıntılar var. Labyrinth adlı üçüncü bölümde ise, eski köprünün fotoğrafları sergileniyor.

 

CEJVAN CEHAJ CAMİSİ

Cami: 1552 yılında yapılmıştır. Bölgenin en eski camisidir. Buraya, daha sonra bir medrese ilave edilmiştir.

 

KOSKİ MEHMET PAŞA CAMİSİ

1617 yılında yapılmıştır. Günümüzde ziyarete açıktır. Mihrap ve minberdeki renklerin güzelliği dikkat çekiyor. Burada, minareye çıkmak mümkündür. Daracık merdivenlerden kendinize güvenirseniz, caminin minaresine çıkabiliyorsunuz.

Caminin hemen köşesinde, uzun yıllardır burada bulunan bir Pazar yeri var. Buraya yolunuz düşerse, bu Pazar yerinden: nar ve incir satın almanızı ve tatmanızı öneririm. Ayrıca: buraya has “bal” da satın alabilirsiniz.

 

HERSEK MÜZESİ

1950 yılında kurulan müzede: Mostar bölgesinin kültürel ve tarihsel mirasına ait eserler sergileniyor. Ayrıca: Arkeolojik ve Etnografik sergiler düzenleniyor. Antika mobilyalar ve günlük kullanım nesneleri de görülüyor.

RUZNAMECİ İBRAHİM EFENDİ CAMİSİ

Ruznameci İbrahim Efendi: Osmanlı sultanları Abdülmecit ve Abdülhamit döneminde, 1800’lü yıllarda, sarayın defterlerini tutarmış. Ama, kendisinin en büyük özelliği: gerek İstanbul ve gerekse Anadolu’nun birçok yerinde, birçok gayrimenkulü bulunmasıymış. Buradaki caminin kapısında: 1830 yılında inşa edildiği yazılıdır. Özellikle, pencerelerindeki mermer oyma işçiliği görülmeye değerdir.

Bosna Hersek Balagay Tekkesi

Bosna Hersek Balagay Tekkesi

Potiçeli köyüne 22 km uzaklıktadır. Mostar şehrine ise 10 km uzaklıktadır.

Blagaj: Hırvatça da “hafif” anlamına gelir. Büyük olasılıkla ılımlı hava koşullarını ifade eder.

Burada “Sarı Saltuk” türbesi bulunuyor. Tekke binası: 1520 yılında Osmanlı mimarisi ve Akdeniz tarzı unsurlarıyla inşa edilmiştir. Ulusal bir anıt olarak kabul edilmektedir.

Balagay Tekkesi

Araçtan inince, yaklaşık 400-500 metrelik bir rampadan aşağıya iniliyor. İniş kolay ama çıkış biraz zor oluyor. Bunu göze alın ve bence inin, çünkü aşağıda muhteşem bir güzellik göreceksiniz.

Bosna Hersek Balagay Tekkesi
Bosna Hersek Balagay Tekkesi

 

Tekke binası: bir kayaya sırtını dayamış, uzaktan güzel görünüyor. TİKA tarafından onarımı yaptırılmıştır. Bektaşi tekkesi olduğu söyleniyor. Ama tabelasında “Alperenler Tekkesi” yazılıdır.

Balagay Tekkesi
Balagay Tekkesi
Bosna Hersek Balagay Tekkesi

 

Sol tarafında ise, dağın altındaki bir mağaradan gelen su kaynağı var ve bu su kaynağından gelen sular, hemen 50 metre ileride küçük çağlayanlar oluşturuyor, gürül gürül akıyor. Mostor şehrinin suyunun buradan geldiği söyleniyor.

Zaten yine söylenenlere göre, bu su bolluğu nedeniyle, Mostar çevresinde, organik tarım yapmak üzere, birçok Türk toprak satın almış.

Hemen sağ yandan, kafeteryanın içinden geçerek arkasına çıkın ve yolu takip ederek, su kaynağının bulunduğu mağaraya kadar yürüyün.

Dönüşte, rampa yukarı çıkarken, hemen solda bazı satıcılar var. İlginç objeler satıyorlar, ben buradan üç boyutlu çerçeveli iki resim satın aldım. (Bir tanesi Mostar köprüsü, diğeri Balagay Tekkesi resimleri)

Bosna Hersek Mostar