Aybastı, bağlı bulunduğu Ordu il merkezine 95 km uzaklıktadır. Aybastı, Fatsa arası uzaklık 41 km. Aybastı, Gölköy arası uzaklık 37 km. Aybastı, Niksar arası uzaklık 69 km. Aybastı, Reşadiye arası uzaklık 58 km.
TARİHİ
Tarihi süreçte ilçede Pontus krallığına ait izler görülür. MS 70’li yıllarda, bölge çeşitli Türk boyları ve Peçenekler tarafından işgal edildi. Osmanlı döneminde, 1485 yılı Tahrir Defterlerinde bölgenin ismi “Bölük-i Fidaverende” dir. Bu yerleşim yeri, günümüzde muhtemelen Elbey köyündedir. 1900’lü yıllarda ise ilçenin ismi “İbasda” olarak bilinir. Günümüzdeki Aybastı isminin verilmesi ise bir öyküye dayanır. Şöyle ki “bölgenin fethedilmesi sırasında, karanlık bir gecede, ay bulutların arasından birden çıkar ve karanlık gece aydınlanır, böylece fetih kolaylaşır”. Bu yüzden, yöreye “Aybastı” ismi verilmiştir. Aybastı, 1945 yılında nahiye olarak Gölköy’e bağlanmıştır. 1959 yılında ise ilçe olmuştur.
GENEL
Denizden uzak, il merkezinin güneyindedir. Coğrafi olarak: Orta Karadeniz bölgesinde, Canik dağlarının yamacında kurulmuştur. Bolaman çayını oluşturan kollardan birinin batı kıyısındadır. İlçe yerleşimi engebeli bir araziye sahiptir.
Ortalama rakım. 730 metredir. Karadeniz sahilinden uzaklık 52 km. dir. Denizle bağlantı Fatsa üzerinden kurulmaktadır. Yörede Karadeniz iklimi etkileri görülür.
Yüksek kısımlarda ise İç Anadolu iklimi etkilidir. Yöre insanının en büyük ekonomik etkinliği tarım ve hayvancılıktır. Fındık ve patates üretimi yaygındır.
Ancak 1960 yılından sonra özellikle Almanya ve Avusturya olmak üzere birçok yöre insanı Avrupa ülkelerine çalışmak üzere göç etmişlerdir.
NE YENİR
Aybastı yöresine yolunuz düşerse bilmelisiniz ki, “Aybastı Peyniri” tescillidir. Yani, mutlaka tatmalısınız.
GEZİLECEK YERLER
KENT ORMANI
İlçe merkezine 13 km uzaklıktaki Siraç yaylasındadır. (Aybastı-Perşembe yolunda 14’ncü kilometre) Burası Perşembe yaylasına ise sadece 5 km uzaklıktadır. Kent ormanı, 2015 yılında hizmet vermeye başlamıştır.
Yükseklik 1480 metredir. Kent ormanı içerisinde, günlük kiralanabilir: iki katlı ve sobalı 4 tane bungalov ev, kamelyalar, lokanta ve çeşitli tesisler bulunmaktadır. Burada çadırlı konaklama da yapılabiliyor.
KUTLU DOĞMUŞ TÜRBESİ
İlçe merkezine bağlı Kutlular Mahallesinde, Gölköy-Aybastı yolu üzerindedir.
Kutlu Bey Melik Gazi’nin emrinde savaşan komutanlarından biridir. Bölgede Trabzon Rum İmparatorluğu ile yapılan savaşlarda, emrindeki askerlerle çok üstün başarılar göstermiş ve şehit olmuştur.
Melik Gazi, harekat sırasında komutasındaki orduyu sevk ve idare eden Kutlu Bey’e: eriştiği şehitlik mertebesinden dolayı, doğarken de şerefli doğdu anlamında “Kutlu Doğmuş” adını vermiştir. Günümüzde ise, kendisine “Kutlu Baba” denilmektedir.
Türbenin yapımında taş malzeme kullanılmıştır. Sadece zemin kattan oluşur. Doğu cephesinde bulunan ana giriş kapısı demirdir ve iki kanatlıdır. Yapının içinde bir tane sanduka bulunmaktadır.
Ayrıca, Kutlu Bey’in kendisine ait bazı kişisel eşyaları da vardır. Peki türbeyi kimler ziyaret ederler? Herhangi bir hususta darda kalanlar sıkıntılarını gidermek için türbeyi ziyaret ederler.
Ayrıca çocuğu olmayanlar çocuğu olması için, hastalar şifa bulmak için türbeyi ziyaret etmektedirler.
TEPE MAĞARASI
İlçe merkezine 1.5 km uzaklıktaki Mağara Tepesi denen yerdedir.
Burada bulunan kaya kütlesinin kuzeydoğu bölgesindedir ve cephesi doğu yönündedir. Kaya mezarın yerden yüksekliği 6 metre kadardır. Mağaraya: çift sütunlu (günümüzde bu sütunlardan bir tanesi kırılmış ve yok olmuş, ikinci sütun ise tahrip olmuştur) ve ön oda denen yerden girilir ve mezar odasına geçilir. Giriş: 40 x 44 cm ebatlarındadır. Mezar odası ise, dikdörtgendir ve beşik tonoz şeklinde bir çatı ile örtülüdür.
HAMAM
Sefalık Köyündedir. Aslında Sefalık köyünde Büyük hamam ve Küçük hamam olmak üzere iki hamam vardır.
Büyük Hamam
Sefalık köyünde, Hazinedaroğullarına ait konağın bahçesinde, konağın kuzeydoğusundadır. Hamamın üzerinde, herhangi bir kitabe yoktur. Bu nedenle inşa tarihi bilinmez. Günümüzde kullanılmayan, tek fonksiyonlu hamamın üst örtüsü büyük oranda, beden duvarları ise kısmen yıkılmıştır. Külhan ve su deposu, sıcaklığın kuzey duvarı ile halvet hücresinin batı duvarı hizasında dikdörtgen bir plandadır.
Kubbe kısmı tamamen çökmüştür. Ancak külhan bölümünün üstü kagir olarak örtülmüştür. Hamamın içi ve dışı oldukça sadedir, yapının içinde herhangi bir bezeme unsuru görülmemiştir.
Küçük Hamam
Sefalık köyünde, Hazinedaroğullarına ait konağın bahçesinde, konağın kuzeyindedir. Hamamın üzerinde herhangi bir kitabe yoktur. Bu yüzden yapım tarihi bilinmez. Günümüzde kullanılmayan küçük ölçekli, tek fonksiyonlu hamam metruk ve üst örtüsü kısmen yıkılmış durumdadır. Hamam, sıcaklık ve külhan bölümlerinden ibarettir. Soyunmalık ve ılıklık bölümleri yoktur. Batıda bulunan yarım yuvarlak kemerli bir kapıdan girilir.
Yığma olarak inşa edilen hamamda, malzeme olarak duvarlarda kaba yontu taş ve moloz taş, köşelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Yer yer tuğla malzeme de görülür. Beden duvarları arasında hatıllar şeklinde ahşap malzeme kullanılmıştır.
Fakat günümüzde bunların yerleri boştur. Burası büyük olasılıkla: aile için ait olduğu konağa, konak hamamı olarak hizmet vermiştir. Muhtemelen ön kısmında günümüzde bulunmayan, ahşap bir geçiş mekanı vardı.
SERENDER
Esenli Mahallesindedir. (Serender: eski köylerde insanların kullandığı ambarlardır.)
Kare planlıdır. Bodrum kat üzerine üst kattan oluşur. Bodrum kat üzerine ahşap malzemeden yapılmıştır. Üst kat, ahşap dikmeler üzerine oturtulmuştur. Üst örtüsü kırma çatılıdır. Girişe, kuzey yönde ahşap merdivenle ulaşılır.
Özellikle Doğu Karadeniz köylerinde her evin yanında bulunan, yaklaşık 44 metre ebatlarında, direkler üstünde duran tamamı ahşap, mısır (erzak) ambarı olan Serenderler, zaman içinde önemini kaybetti.
Günümüzde vatandaşlar, Serenderlere erzak koymuyorlar, çünkü artık günlük alışveriş imkanı bulunduğundan, fazla kullanılmıyor. Eskiden imkanlar olmadığı için pazara gidildiğinde çok fazla alışveriş yapılıyormuş ve bunlar ambarlarda yani serenderlerde saklanıyormuş.
PERŞEMBE YAYLASI
İlçe merkezine 12 km uzaklıktadır.
1991 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiştir. Özellikle yaz aylarında olmak üzere burayı yılda yaklaşık 2 milyon kişi ziyaret etmektedir.
Yayla merkezinde şehir yerleşmesine benzer bir yerleşme görülür. Ancak yayladaki yerleşim çok eski tarihlere kadar gider. Günümüzde yayla merkezinde: marketler, alışveriş merkezleri, kasaplar ve restoranlar bulunuyor. Yani her türlü ihtiyacın temin edilmesi mümkündür.
Rakım 1360 metredir. Yaylada, kıvrım kıvrım menderesler ayrı bir güzellik sergiler. (Menderes: bir akarsuyun, az eğimli ova düzlüklerinde oluşturduğu “S” şeklindeki kıvrımlardır.)
Yaylanın en önemli etkinliği yayla şenlikleridir. Şenlikler, günümüzden yıllar önce Perşembe Panayırı olarak başlar. Bu Panayırda çevreden ve yurdun çeşitli yerlerinden gelen satıcılar ve eğlence araçları kurulur, insanlar bu panayırı yoğun şekilde ziyaret ederlermiş, yani panayırın asıl işlevi eğlence ve alışveriş ağırlıklıymış.
Günümüzde düzenlenen şenliklerde ise, en büyük etkinlik yağlı güreşlerdir. Hatta, burada düzenlenen yağlı güreşler, her yıl Kırkpınar yağlı güreşlerinin bir rövanşı gibi, ünlü güreşçilerin katılımı ile düzenlenir.
Evet günümüzde Perşembe Yaylası Şenlikleri, geleneksel olarak her yıl Temmuz ayının son haftasında yapılıyor. Şenliklerde: yağlı güreşler, çeşitli spor etkinlikleri, konserler ve at yarışları düzenleniyor. Perşembe yaylası şenlikleri gününde, ilçede şenlikleri izlemeye gelenlerin sayısının yüzbinleri bulduğu söyleniyor.
Yine önemli bir etkinlik, Perşembe Yaylasında, her yıl geleneksel olarak “Off-road” araba yarışları yapılmaktadır. Ancak bu cip yarışları, mendereslere büyük zararlar vermektedir. Çünkü doğal ortam hızla bozulmaktadır.
Yaylada bulunan gölette balık avcılığı yapılmaktadır. Gölette alabalık ve sazan balığı bulunmaktadır.
Peki konaklama, evet yaylada son yıllarda yapılan otellerle, yaylada yatak kapasitesinin 250 civarına ulaştığı söyleniyor.
Evet biraz da burası hakkında anlatılan efsanelerden söz etmek istiyorum. Perşembe yaylası, aynı zamanda bağrında 6000 şehit barındırmaktadır. Anadolu’nun Türkleşmesi için buraya gelen öncü kuvvetler, düşmanla çok çetin savaşlar yaparlar.
Şarki Karahisar Emiri Melik Gazi’de bu toprakların Türkleşmesinde çok çaba sarf etmiştir. Melik Gazi’nin biri Korgan ilçesinde ve diğeri Aybastı’da Emir Yakup adında iki kardeşi vardır ki, bunlar aynı zamanda Melik Gazi emrinde bulunan komutanlarıdır.
Perşembe Yayla Camii
Esenli Mahallesindedir. Yığma sistemle yapılmıştır. Yapımda taş malzeme kullanılmıştır.
Giriş kapısı üzerinde bulunan kitabesine göre, 1902-1903 yılları arasında yaptırılmıştır. Tavan ahşap döşeli ve sadedir. Tek şerefeli minaresi, kuzeybatı köşesindedir.
Kümbet
Yayla sınırlarında bulunan Kümbet Mevkiinde bir türbe bulunmaktadır. Kümbet: Emir Gazi’nin subaylarından birisidir. Pontus döneminde yapılan çatışmalarda şehit olarak buraya gömülmüştür. Halk arasında evliya olarak kabul edilerek türbesi ziyaret edilmektedir.
Çiseli Şelalesi
İlçe merkezine 13 km uzaklıktadır. Bulunduğu yerin rakımı ise 1352 metredir.
Yaylada menderesleri oluşturan göletten çıkan akarsular: kümbet deresinde toplanarak, buradan 3 kilometre aşağıda şelaleden dökülüyor. Şelalenin yüksekliği 15 metre, genişliği 10 metredir. Dökülme alanı derinliği 2 metre, çevresi 50 metredir.
Şelale, düden şelalesi benzeri bir görünüm gösterir. Ancak Düden Şelalesi traverten basamağından düşüş yaparken, Çiseli bazalt basamaktan düşmektedir.
Karga Tepesi
Karga tepesi, yaylanın merkezindedir. Önünde Perşembe yaylası gölü, yaylanın merkez yerleşimi ve stadyum vardır. Tepeye çıkan stabilize yol vardır yani araç ile çıkılabilir. Perşembe yaylası menderesleri en iyi buradan görülebilmektedir. Bu yüzden, yaylayı ziyaret edenler, buraya mutlaka çıkarlar. Ancak Karga tepesinin hemen karşısında Adatepe mevkii bulunur ve Adatepe mevkii Karga tepesinden daha yüksektir.
KAYADİBİ YAYLASI
İlçe merkezine 22 km uzaklıktadır. Rakımı 1660 metredir.
KOÇALAN ŞELALELERİ
Şelaleye: İlçe merkezine 18 km uzaklıktaki, Karamanlı Mahallesi, Toygar köyü, Pelitözü Beldesi ve Uzundere köyünün Koçalan Mahallesine kadar araçla gidilir ve ardından yaklaşık 3-4 km yürüyerek ulaşılır.
Şelaleler, Koçalan Yaylasındadır.
Şelale: Bolaman çayının önemli kollarından olan Çimman deresine karışan Ağaçalan (Koçalan) deresi üzerindedir. Kızılot mevkiinde, Çimman deresinin açtığı taraçalar ve eğim kırıkları üzerinden yüksek düşüşler yapmaktadır. Her mevsim gür akışlıdır. Tek şelaleden çok peş peşe dört ayrı şelale şeklindedir. Şelalenin en kolay ulaşılan kesimi, 140 metrelik ikinci basamaktır.
ALACALAR BELDESİ
Alacalar Deresi
Dere, Karanlık dere mevkii denen yerdedir. Tepenin batısından ve yol geçmektedir. Tepenin zirvesi nispeten kayalıktır. Güney tarafı ise fındıklıktır. Doğu yamacında yığma taş duvar örülmüştür. Tepenin yüzeyinde, az miktarda keramik ve kiremit parçaları bulunur.
ŞEYH HASAN TÜRBESİ
Alacalar Mahallesindedir.
Yazılı kaynaklara göre, Melik Gazi’nin komutanlarından Şeyh Hasan’a aittir. Taş malzeme kullanılarak yapılmıştır. Zemin kattan oluşur. Sekizgen planlıdır. Yapının içerisinde bir adet sanduka vardır.
AKOLUK KÖPRÜSÜ
Akoluk Mahallesindedir. Ulubey-Gölköy yolundan 200 metre aşağıda, Sarp deresi üzerindedir. Köprü 19’ncu yüzyıla tarihlenir. Dört gözlüdür. Yuvarlak ve sivri kemerleri bulunur. Taş malzeme kullanılarak yapılmıştır. Kemer ayakları ana kayaya oyulmuştur. Köprünün uzunluğu 41 metre, genişliği ise 4 metredir.
UZUNDERE ŞELALESİ
İlçe merkezine 20 km uzaklıktaki Uzundere Mahallesindedir.
Şelalenin bulunduğu yerin rakımı 1200 metredir. Üst tarafta 1 ve alt tarafta 6 şelale olmak üzere, toplam 7 şelaleden oluşuyor. Küçük dereler ile beslenen şelalenin yüksekliği 90 metre, genişliği ise 3 metredir. Döküldüğü alandaki derinlik yarım metre, çevresi ise 40 metredir. Türkiye’nin en uzun şelalelerinden biri olduğu söyleniyor. Şelale, oldukça yoğun bir şekilde ziyaret ediliyor, bu yöreye giderseniz mutlaka ziyaret ediniz. Şelalenin iç kısımlarında oturma alanları, piknik masaları ve kamelyalar bulunuyor.
KABAKTEPE MESİRE ALANI
İlçe merkezine 11 km ve Perşembe yaylasına ise 6 km uzaklıktadır. Giriş ücretlidir. Doğal orman alanı içindeki mesire alanında çocuk parkı, yürüyüş parkuru, kamelyalar, mangal sistemleri, spor alanları, lokanta ve tuvalet bulunur. Aybastı Paintball tesisi buradadır.
Ordu Ulubey hakkındaki gezi yazım için Ulubey