ANA İSTASYON (CENTRAL STATİON):
Eski Liman duvarının olduğu yere inşa edilmiş. 1889 yılında açılan istasyon: Damrak’a hakimdir. Ağaç kütüklerle desteklenen, üç yapay adanın üzerine kurulan etkileyici binanın tasarımının mimarı: PJH Cuypers.
Girişin önündeki: Stantionplein’deki VVV Amsterdam Turizm Danışma Bürosunda: bilet alabilirsiniz.
Central Station’un doğusunda: Oosterdokskade 3-5 numaralardaki TPG Binası: 2008 yılına kadar, “Stedelijk Museum CS” adıyla, kentin modern sanat koleksiyonu barındırmış. Yani: burası bir geçici müze olarak kullanılmış.
GEZİ PARKURU:
Kente doğru ilerleyerek, meydanı geçin. Kanal köprüsünden geçin. Sol yanınızda bir kilise var.
SİNT NİCOLAASKERK (Aziz Nikolas kilisesi) :
1887 yılında yapılmıştır. Kuleleri ilgi çekicidir. Hem kentin, hem de denizcilerin koruyucu azizi olduğundan, Amsterdam için önemli bir azizdir. Sint Nicolaas’ın en önemli özelliklerinden biri: her yıl Hollanda’ya geldiğinde, çocuklara hediyeler getirmesidir.
Çocuklar Noel hediyelerini, Sinterklaasvond (Aziz Nikolas Noel Baba Günü) olarak kabul edilen, 5 Aralık tarihinde alırlar. Ülkemizde: Demre denilen bir yer var. Gidenler ve bilenler olabilir, Aziz Nikolas yani Noel Baba’nın Demre’de yaşadığı söylenir ve mezarı da halen ordadır.
Kanal köprüsünden geçtiğinizde: Damrak’ dasınız. Çok geniş bir cadde. Sol tarafa baktığınızda: üstü cam kaplı, tur teknelerini göreceksiniz. Sağ tarafta : hafif yiyeceklerin satıldığı bir çok kafeler var.
Damrak’ın başında, solunuzda: Beurs van Berlage var.
BEURS VAN BERLAGE:
Burası eski bir borsa binası. Giriş ücretli. 1903 yılında açılmış. Binanın modern çizgileri ve işlevselliği, o dönem için yenilikçi bulunmuş. Borsa binası, günümüzde: oda müziğinden modern sanata kadar çeşitli etkinliklere sahne oluyor.
Bu binanın hemen solu ve arkasında: karmaşık sokaklar var. Buraya: Oude Zijd (eski yaka) deniyor. Ortaçağın eski ambarları burada. Dar sokaklar, kentin modern caddelerinden daha karanlık, evler ise dar ve yüksek. Bu sokaklarda dolaşırsanız: Oude Kerk (eski kilise) görebilirsiniz.
OUDE KERK:
Gotik tarzda yapılmış. Amsterdam’ın en eski cemaat kilisesidir. Kilisenin yapımına: şehrin, küçük bir ticaret kasabası olduğu 13’ncü yüzyıl boyunca, kentin nüfusu arttıkça, orijinal kiliseye birkaç şapel eklenmiştir. Fazla süslemeli ve ilgi çekici bir hal alan kiliseye, bazı eklemeler yapılmıştır.
Bina: ilk yıllarında yoksulların sığındığı, tüccarların toplandığı bir yer olarak hizmet vermiş. Burada: ünlü ressam Rembrant’ın karısı: Saskia’nın da aralarında bulunduğu ilgi çekici mezar taşlarını görebilirsiniz.
Vitray pencerelere de dikkat edin. Bir tanesinde: Münster Barışı, ölümsüzleştirilmiş. Bağımsız Hollanda Eyaletini tanıyarak, kentin beratını sunan İspanyol görevli betimlenmiş. Bazı pencerelerde ise: Kitab-ı Mukaddesten öyküler anlatılmış.
Ama üzerine: “Tez elden evlenenin, bol vakti olur tevbeye” yazan, sade, kırmızı kapıyı mutlaka görmeye çalışın.
Evet, bu kilisenin arkasında, güneybatısında bulunan: Oudezijds Achterburg ve yine kilisenin arkasında devam eden iki kanal var. Bu iki kanalın arasındaki mahalle: Amsterdam’ın ünlü: Kırmızı Fener Mahallesidir.
WALLERJET- KIRMIZI FENER MAHALLESİ:
Bu bölge, semt sakinleri arasında: Wallerjet (küçük duvarlar) olarak bilinir. Her büyük limanda olduğu gibi, hayat kadınları burada da, kendi taleplerini yaratmışlar.
Günümüzde: sağlık sorunlarının üstesinden gelebilmek için bu meslek yasallaştırılmış ve büyük bir patlama yaşanmadan, denetim altına alınmış.
Bu bölgede çalışan hayat kadınları, düzenli olarak sağlık denetimine tabi tutuluyorlarmış. Bölge: sabahın erken saatleri hariç olmak üzere güvenli ve zaten doğal olarak turistlerle dolup taşıyor.
Burası hakkında daha ayrıntılı bilgiyi, başka bir sayfada, bu isim altında veriyorum. Oraya da bakabilirsiniz.
Kentteki: en eski kanallar ile eski ve dar demir köprüler burada bulunuyor. Burada dolaşırken: pek çok tarihi güzellik bulabilirsiniz.
Ama: elbette buraya gelen insanların geliş nedeni önemli. Yani, sanırım köprüler ve kanallarda öte, hayat kadınları ve seks yani cinsel tercih.
Çünkü: Amsterdam’ın bu mahallesi bayağı meşhur, pek bilmeyen yok.
Burada dolaştığınızda: genelde hayat kadınlarının kapalı mekanlarda çalıştıklarını göreceksiniz. Ancak: daha alt sınıf yerler de var.
Buralarda: müşterilerini yoldan geçenler arasından bekleyen ve de çeşitli seks gereçlerinin satıldığı mağazalar var.
Yani: burada, genelevleri, iş yerlerini, mağazaları ve restoranları bir arada göreceksiniz ve şaşıracaksınız.
Bunlar: Amsterdam gerçeği, şaşırmayın, yalnız: ailecek yapılacak bir gezi düşünüyorsanız, bu bölüm pek uygun olmuyor. Tercih sizin.
Burası: geceleri sokaklarda yapılan çeşitli gösterilerle, barlar ve kulüplerle canlanıyor. Kentin en hareketli noktalarından biri oluyor.
Yine de: söylediğim gibi, gece otelinize veya kaldığınız yere dönerken, kalabalık ve iyi aydınlatılmış cadde, sokakları tercih edin. Güvenlik bakımından tedbirli olmak şart.
Evet: Kırmızı Fener Mahallesinin, en kuzeyinde, bir müze var: Amstrelkring Museum.
AMSTELKRİNG MUSEUM:
Giriş ücretli. Katolik Jan Harman tarafından, 1661 yılında satın alınmadan önce, bir tüccarın evi imiş.
Harman; 1578 yılındaki alterasyon sırasında, Katoliklerin ibadet etmelerine izin verilmeyince, dönemin diğer zengin Katolikleriyle birlikte, ailesi ve dostlarının ibadet edebilmesi için gizli bir şapel yaptırır.
O dönemde, çok sayıda buluna bu tür yerler arasında, günümüze kadar gelebilmiş tek şapel bu. Evdeki konumu nedeniyle ilgi çekicidir.
Tavan arasındaki Tanrımız. Daha sonraki yıllarda: kilise olarak hizmet eden ve çevresindeki üç evin eklenmesiyle genişleyen şapel, 18’nci yüzyıl tarihli otantik mobilya ve eşyalarla döşenmiş.
Burası: Amsterdam tarihinden bir parça. Ama müze değil, kilise. Burada: günümüzde bile, düğünler yapılıyor.
Evet, Amstrelkring Müzesini gezdikten sonra, hemen arkasındaki Zeedijk sokağından ilerleyerek: Waag denilen yere ulaşacaksınız. Buraya: yürürken, mutlaka küçük Çin Mahallesinden geçin.
WAAG:
Kentin en eski yapılarından biridir. 1450’ler deki büyük yangından sonra inşa edilen yeni duvarla birlikte, kentin doğu sınırını belirleyen bir kapı olarak: 1488 yılında hizmete açılmıştır. Bina süslemeleri ve yuvarlak kulesiyle bir masal diyarına gitmiş gibi görünse de, bundan çok daha renkli bir tarihe sahiptir.
16’ncı yüzyılda, halka açık idamlar burada yapılırmış. Mahkumlar: kaderlerini, zemin kattaki küçük bir odada beklerlermiş. Burası: 17’nci yüzyılın başlarında, Gelderskade Kanalı boyunca taşınan yüklerin tartıldığı bir tartı evi (waaggebouw) olarak da kullanılmış.
Kulenin üst katlarında; pek çok loncanın bir araya gelip toplantılar yaptığı biliniyor. Bunlardan biri olan cerrahlar loncası, burada kadavralar üzerine araştırmalar yapmış. Rembrandt’ın da iki ünlü resmini, bu lonca ısmarlamış. (Dr.Tulp’un Anatomi Dersi ve Dr. Diejman’ın Anatomi Dersi) İki resimde tamamlandığında, buraya asılmış.
Evet, tartı evi, 19’ncu yüzyılın başında kapanmış. Daha sonraki dönemlerde, çeşitli amaçlar için kullanılmış. Hatta, bir süre mobilya mağazası olarak hizmet vermiş. Günümüzde ise, burada kafe/bar var. Burada: güzel bir mola verip, yorgunluğunuzu atabilirsiniz.
Waag’ın çevresi: Nieuwmarkt olarak biliniyor. Burada, haftanın çeşitli günlerinde Pazar kuruluyor. Evet: Waag’dan yürümeye devam ediyorsunuz. Sint Antoniesbree straat caddesinde yürüyorsunuz. Burada: kentteki işçiler için 1970’ler de inşa edilen modern apartman bloklarını geçin. Sağ tarafınızda: kanala varmadan önce, Zuiderkerk göreceksiniz.
ZUİDERKERK:
Burası: güney kilisesinin süslemesi kulesidir. Giriş ücretsiz. Bu kilise: Reformasyon’dan sonra, inşa edilen ilk ibadet evidir ve yapımına 1603 yılında başlanmıştır. Kilisenin tasarımı: Hendrick de Keyser’e aittir.
Londra’daki St. Pauls katedralini inşa eden mimar Sir Christopher Wren’in bu kiliseye hayran kaldığı söylenir. Kilisenin kutsallığı: 1929 yılında kaldırılmıştır. Burası, günümüzde cemaat danışma merkezine ev sahipliği yapıyor.
Evet, aynı cadde üzerinde, yürümeye devam ediyorsunuz. Caddenin sonunda, hemen sol tarafınızda; Oude schans kanalının harika bir manzarasını görebileceğiniz küçük bir meydan var. Bu kanal, sağınızdan denizle, solunuzdan ise, Amstel Nehri ile birleşiyor.
Güzel bir fotoğraf çekmek için burada da kısa bir mola ve yürümeye devam. Kanaldan karşıya geçince: caddenin ismi değişiyor. Jodenbreee Straat caddesindesiniz. Hemen sağınızda, bir yapı var. Burası: Museum Het Rembrantthuis.
MUSEUM HET REMBRANDTHUİS:
Yapıyı anlatmadan önce, Rembrandt’ın kim olduğu hakkında bilgi vermek istiyorum. 1606-1669 yılları arasında yaşamış olan sanatçı, Flaman Okulunun en ünlü üyelerinden biridir. Bazı eserlerinin, ardılları tarafından yapıldığı iddialarına rağmen resim sanatında kompozisyon ve ışık kullanımıyla bir çığır açmıştır.
Hayatının büyük bir bölümünde Amsterdam da yaşayan sanatçının en iyi eserlerinden bazıları: Rijksmuseum’da, eskizlerinin güzel bir koleksiyonu da, evinde yani burada sergileniyor.
Kırmızı panjurlu, 3 katlı, tuğla bina. Sanatçı: 1639-1660 yılları arasında bu evde yaşamış. Bu evi: tanındığı ve zengin olduğu dönemde satın almış. Evin üst katında: bol gün ışığı aldığı için rahatlıkla çalışabildiği ve çok sayıda öğrencisini barındırabilecek kadar geniş stüdyo kurmuş.
Karısı Saskia ve henüz küçük bir bebek olan oğlu Titus’la birinci katta yaşıyorlarmış. Evin tamamı: 1990’ların sonlarında, 1600’lerdeki yaşama bağlı kalınarak, kapsamlı bir restorasyondan geçirilmiş. Sanatçının: 250 den fazla oyma baskısı, evin üst katlarında sergileniyor.
Ne yazık ki; Rembrandt, bütün hayatı boyunca bu evde yaşayamamış. Para işlerinden hiç anlamayan, buna karşılık pahalı eşyalardan zevk alan sanatçı, 1656 yılında iflas etmiş ve 1660 yılında evinin de aralarında bulunduğu bütün mal varlığını satmak zorunda kalmış.
Burada, yani Rembrant’ın evinde: Hollanda konulu bir multimedya gösterisi de yapılıyor. Bu gösteride: koltuğunuza kurularak: Hollanda’nın manzaralarına ve gündelik yaşama ilişkin görsel-işitsel bir tura katılıyorsunuz.
Lale tarlaları arasında ya da denizden kazanılan alçak topraklar ve nehir boyunca, 30 dakika süreli bir sanal gezinti yapıyorsunuz. Ücretli ve yüksek. Tercih sizin.
Rembrand Evi Müzesi ve sonradan yanına eklenen modern bina, küçük ama prestijli bir kongre salonu olarak hizmet veriyor. Eski Amsterdam’ın merkezinde bulunan müze, Dam Meydanından, yürüyerek yaklaşık 15 dakika uzaklıkta.
Evet: buradan çıkınca: Jodenbrees Straat caddesine sağ yanda paralel olan Waterlooplein caddesine girin. Burada: ünlü savaşın adını taşıyan bit pazarı: Waterloooplein kuruluyor. Hemen kanalın yanında, caddenin sonuna gidin.
WATERLOO PLEİN:
Burada, her gün Hindistan ya da Endonezya’dan gelen pamuklu giysilerle birlikte, ikinci el giysiler, ilgi çekici kıyafetler ve elektrikli aletlerin, kendine has bir karşılıklı sunulduğu Pazar yeri kuruluyor.
Pazarın doğu kısmında: 1840 yılında, gizli bir şapelin yerine inşa edilen, Katolik Kilisesi: Mozes en Aaronkerk var.
MOZES EN AARONKERK:
Musa ve Aaron kiliselerinin ikiz kuleleri hakim. Kule külahlarında betimlenen Eski Ahitten Musa ve Aaron figürleri, yeni kilisenin bir duvarını oluşturmuş.
Kilisenin kuleleri, sanılanın aksine taş değil, ahşap. 1990 yılındaki restorasyon çalışmaları sırasında, kumtaşı duvara benzeyecek şekilde boyanmış.
Evet: aynı bölgedeyiz. Eskiden: Waterlooplein yani bit pazarı daha büyük imiş. Daha büyük bir alanda kuruluyormuş.
Ancak: 1980’lerin başlarında: yeni bir proje geliştirilmiş. Bu bölgede bulunan eski Yahudi evlerinin bir kısmı yıkılmış ve sonuçta ortaya: Muziek Theater ve Stadhuis çıkmış.
STADHUİS- MUZİEK THEATER:
1986 yılında açılan cam kaplamalı güzel bina, Hollanda Operası ve Ulusal Balesinin yanı sıra, Hollanda çapında geniş izleyici kitlesine ulaşarak, turnelere çıkan gezici kumpanyalara ev sahipliği yapıyor.
Amsterdamlılar, Belediye Meclisi ile operayı birleştirerek, binaya: Stopera adını vermeyi uygun görmüşler. Yani: burada hem Belediye Meclisi ve hem de Opera binası bir arada. Hemen yanındaki, Amstel Nehrinin kenarındaki görkemli ön cephesi görülmeye değer.
Evet, buraya gelince: Amstel Nehrini görüyoruz.
AMSTEL NEHRİ:
En başından beri, şehrin can damarı olmuştur. Günümüzde bile: bu su yolunu kullanan işlek bir trafik var. Muziek Theater’ın yürüyüş yolundan görülen teknelerin ve kanal evlerinin manzaraları muhteşem. Muziek Theater’ın terasına da çıkabilirsiniz.
Mutlaka çıkın. Manzara muhteşem. Çıkmayı düşünmeseniz, yürüyüş yolundaki manzara da çok güzeldir.
Bu arada: Amsterdam’daki en ilgi çekici köprülerden biri olan, tiyatronun önündeki köprüden, nehir boyunca görülen manzaranın keyfini çıkarın. Blauwbrug köprüsü.
BLAUWBURG KÖPRÜSÜ:
Mavi köprü. Adını, daha önce burada bulunan köprünün renginden almış. Bugün gördüğünüz 1880 tarihli köprü, Paris’teki Pont Alexander III. Adını taşıyan köprülerden esinlenmiş. Gemiler ve denizcilikle ilgili figürlerle süslenmiş.
Zaten, bu köprü, şehirdeki en süslü köprü. Ama buna karşılık, Amsterdamlılar da ziyaretçiler gibi: Amstel boyunca biraz güneyde kalan: Magere Brug (sıska köprü) u daha çok seviyorlarmış.
MAGEREBRUG KÖPRÜSÜ :
Ahşaptan yapılmış, beyaza boyanmış. İner-kalkar bir köprü, çok zarif ve kentin ölümsüz simgelerinden biri. Üstelik: direk ve kemerlerindeki ışıkları yakıldığında, akşam üstü saatlerinde son derece etkileyici.
Burada: 1670’lerden beri bir köprü olduğu biliniyor. Ama, şu anda görülen köprü: 1969 yılında yapılmış. Bu köprünün adı nereden geliyor?
Mager, Flemenkçede “sıska” anlamına gelir. Buradan da köprünün adının, darlığından geldiği varsayımı akla yatkındır. Oysa, Amsterdamlılara soracak olursanız, durum hiç de öyle değildir.
Çünkü kiminin dediğine göre, Mager adında iki kız kardeş varmış ve bunlar köprünün iki ucunda otururlarmış.
Kimine göre de, köprüyü yaptıran kız kardeşlerin adı Mager’miş ve talihin garip cilvesine bakın ki, bu kız kardeşler çok sıskaymış. Aslını ararsanız, bu durumun, bu sözcüğün Flemenkçe bilmeyenlerin aklında kalmasını sağlamanın güzel bir yolu olduğu söylenebilir.
İnsan, bu hikayelerin, biz gezginlerin dilini dolaştırmak için söylenmiş olabileceğini düşünmekten kendini alamıyor. Neyse, biz gezimize devam edelim. Köprünün iki tarafında, nehir boyunca, kıyılara demirlemiş olan mavnalar göz alıcı.
Bir zamanlar: tahıl ve kömür gibi, ağır yükleri taşımış olan bu büyük mavnalar, günümüzde, son derece pahalı, geniş ve rahat evlere dönüştürülmüşler.
Magere Brug köprüsünden karşıya geçmeden, ilerlemeye devam ediyorsunuz. Biraz sonra: Theater Carre karşınıza çıkıyor.
THEATER CARRE:
Geleneksel olarak, Carre Sirkinin kurulduğu bir yer. Carre ailesinin gösterilerine ev sahipliği yapan, ahşap bir yapı var. Bu yapı: daha sonra geçirdiği bir yangınla yok oldu. Bunun üzerine: 1887 yılındaki gösteriler sırasında açılan, bu sevimli taş bina inşa edilmiş.
Tiyatro, günümüzde çok farklı gösterimlere ev sahipliği yapıyor. Bulunduğunuz dönemde, belki de sirk gösterisinin yapılmasına tanık olabilirsiniz.
Evet, yürüdüğünüz yoldan geri dönüyorsunuz. Magere Brug köprüsünün üzerinden, karşıya geçin. Kuzeye doğru yürüyün. Herengrach Kanalına ulaşacaksınız. Yazının başında belirtmiştim, merkeze en yakın, yani en içteki kanal. Bu kanalın kuzey kıyısı boyunca soldan yürümeye devam ediyorsunuz.
Burada: Amsterdam’ın Altın Çağında inşa edilen ve kentte büyük bir yenilik yaratan ilk kanal sisteminin izleri var. O dönemde, burası dünyanın en pahalı ve aranılan topraklarıymış.
Herengranch’ta bulunan, benzersiz güzellikteki evlerin keyfini çıkarabilmek için, öğleden sonra burada dolaşmakta yarar var. Zaten, sabah başlayan geziniz, belirlenen güzergahı takip ettiğinizde, buraya varış, öğleden sonraya kalacaktır.
Evet, kentin bu bölümü: daha çok ikamete ayrılmış ve evler, başarılı Amsterdamlıların yaşadığı apartmanlara dönüştürülmüş. Son derece modern tarz hemen göze çarpıyor.
Burada, yürümeye devam ediyorsunuz. Hemen sağınızda, Museum Wıllet-Holthuysen var.
MUSEUM WILLET-HOLTHUYSEN:
Evet, burası Hollanda’nın altın çağını yaşayan bir ev. Ön cephesinin arkasına geçebiliyorsunuz. Binanın yapımı: 1690 yılında tamamlanmış. O dönemden bu yana, değişen modaya bağlı olarak, dış görünüşünde bazı değişiklikler yaşanmışsa da, yapısal olarak büyük bir değişim geçirmemiş.
1855 yılında, binanın mülkiyeti: Holthuysen ailesine geçmiş. Pieter Holthuysen; zengin olmak için egzotik ürünlerin ticaretini yapmak gerekmediğini kanıtlayacak şekilde: cam ürünleri ve İngiliz kömürü ticareti yaparak, büyük bir başarı kazanmış.
Pieter ile eşinin ölümünden sonra, evleri, kızları Louisa ile daha sonra onunla evlenen Abraham Wıllet’e geçer. Ulusal sanatın ve tarihin yayılmasını amaçlayan Kraliyet Antikacılar Cemiyetinin kurucusu olan Abraham; büyük bir sanat aşığı imiş. 1895 yılında vefat eden Louisa: evi ve içindeki bütün eşyaları, daha sonra müze olarak sergilenmek kaydıyla, Amsterdam kentine hediye etmiş.
1896 yılında; Luisa’nın vasiyeti yerine getirilir. Bu müzede sergilenen mobilyalar ve porselenler ile ailenin koleksiyonundaki çeşitli sanat eserlerini görebilirsiniz. (Müze girişi ücretli: büyükler 4 Euro, çocuklar 2 Euro)
Harengracht’tan;
kanalın hemen yanından yürümeye devam edin. İkinci bloğun sonuna gelin. Burada: kanal halkasının en güzel manzaralarından birini görebilirsiniz. Köprüden bakınca: Harengrach kanalı boyunca uzanan ve daha aşağıda Reguliersgracht’ta devam eden diğer 14 köprüyü de görebilirsiniz.
Bu köprülerin manzarası, su seviyesinden çok daha etkileyici, kesinlikle bu güzel manzarayı fotoğraflamayı unutmayın.
Evet, yürümeye devam ediyorsunuz. Thorbeckeplein adını taşıyan küçük bir meydan göreceksiniz. Burada: 1848 yılında Hollanda Birliğinin kurulmasında büyük emeği olan John Rudolf Thorbecke’in, ağırbaşlı heykelini göreceksiniz. Bu meydanda: Pazar günleri, sanat pazarı kuruluyor.
Buradan; yürümeye devam ettiğinizde, kentin en hareketli merkezlerinden biri olan: Rembrandtsplein karşınıza çıkacak.
REMBRANDTPLEİN :
1878 yılından önce, bu meydan, 19’ncu yüzyıla kadar, buraya kurulan tereyağı pazarı nedeniyle: botermarkt adını taşıyormuş. Ama daha sonra meydana Rembrandt’ın heykeli dikilince, ismi değiştirilmiş. Meydan: heykelin dikildiği günden bu yana; tiyatrolar, sinemalar, kulüpler ve gösteri salonlarının yanı sıra barlar ve restoranlarla dolmuş.
Canlı neon yanıp sönen renkler, özellikle geceleri buraya güzel bir görüntü veriyor. Güzel bir yaz akşamı, kanallar boyunca, romantik bir yürüyüş yapmadan önce, mutlaka bu meydana uğramalısınız. Yani: gündüz görmek yetmez, buraya gece, akşam hava kararınca da gitmelisiniz.
Evet, geri dönüyorsunuz. Amstellstraat caddesini takip ederek, Blauwburg köprüsü üzerinden geçiyorsunuz ve doğruca devam ettiğinizde: Joods Historisch Museum karşınıza çıkıyor.
JOODS HİSTORİSCH MUSEUM:
Burada: bir zamanlar, kentte yaşayan kalabalık Yahudi hayatına ve tarihine ilişkin belgeler sergileniyor. Amsterdam’daki Yahudi toplumunun tarihi, Nazilerin 1940 yılındaki işgalinden önce, 16’ncı yüzyıla kadar uzanmaktadır.
Sistemli şekilde toplama kamplarına gönderilen Yahudilerin, küçük bir gurubu, savaştan sonra, buradaki evlerine dönebilmişlerdir.
Müze: 1987 yılında açılmış. Dört eski Aşkenazi Sinegoguna ait binaların birleştirilmesiyle oluşturulmuş. Sergilerde: Amsterdam Yahudilerinin tarihine ve Yahudi kimliğine dair geniş bir izlenim edinebilirsiniz. Tercih sizin.
Buradan: Weesperstraat isimli, işlek caddeyi geçin. Karşınıza, bir zamanların Yahudi toplumunu hatırlatan, iki önemli anı çıkacak. Bunlardan biri: Jonas Daniel Meijerplein’deki yolun yakınındaki açık alanda: Dokwerker Statue (Liman İşçisi) heykeli. Bu heykel: Mari Andressen tarafından yapılmış. Şubat 1941 tarihinde, Nazilere karşı gösteri yapan liman işçilerinin anısını yaşatmak üzere buraya dikilmiş.
Heykelin arkasında bulunan Portugese-Israeli-tische Synagoge (Portekiz Sinegogu); 1675 yılında: İspanyol ve Portekiz Sefardilerinin kente yerleşmesiyle hizmete açılmış. Sinegogun tasarımında, ünlü Süleyman Tapınağından esinlendiği söyleniyor. Buraya da girebilirsiniz, giriş ücretli.
Muiderstraat caddesini takiben, Nieuwe Herengracht kanalı üzerindeki köprüden karşıya geçin. Burada: Hortus Botanicus, yani Botanik Bahçesi seralarını görebilirsiniz. Zaten uzaktan da göze çarpıyor. Seraları hemen kanalın yanında görebiliyorsunuz. Bir zamanlar, kentin parklarını oluşturan, ancak 19’ncu yüzyılın ortalarından sonra, ilk banliyölerin inşa edildiği: Plantage bölgesi burası.
PLANTAGE BÖLGESİ:
Botanik bahçelerinin renkli ve uzun bir geçmişi var. 1682 yılında, şifalı bitkilerin yetiştirildiği küçük bir tarh olarak kurulan bahçeler, kısa sürede, Altın Çağın sömürgelerinden getirilen yeni bitki türlerinin üretilip, farklı kültürlerin çoğaltıldığı, geniş bir ambara dönüştürülmüş.
Bugün göreceğiniz seralar, 1912 yılında kurulmuş ve günümüz bahçelerinin sahip olduğu bitki koleksiyonun dünyada bir eşi daha yok imiş.
Plantage de ortada bulunan yoldan ilerlediğinizde, yaklaşık 3 dakika sonra: Artis denilen bir yere varacaksınız.
ARTİS:
Burası, bir hayvanat bahçesi. Burada: ayrıca akvaryum, planetaryum ve dünyanın yapısına dair ziyaretçilerin bilgilerini arttırmayı amaçlayan jeoloji müzesi var. Bu kompleks, gerçekten görülmeye değer. Mutlaka zaman ayırın.
Hayvanat bahçesi: 1838 yılında hizmete açıldığında, Avrupa’da açılan, benzerleri arasında bir ilk imiş. O tarihten bu yana varlığını sürdüren hayvanat bahçesi, türü tükenme tehlikesi altında olan hayvanların korunması çalışmalarıyla öne çıkıyormuş.
1990 lı yıllarda, hayvanların bakıldığı alanlar yenilenmiş ve canlıların doğal yaşam alanlarına daha yakın bir düzenleme yapılmış. Artistin diğer bölümleri ve Planetaryumda; içinde yaşadığımız dünya hakkında bilgiler, hem çocukları ve hem de ebeveynlerini eğlendirecek şekilde sunuluyor. Giriş ücretli: yetişkinler 14 ve çocuklar 12 Euro.
Artist bitti. Güneydoğusunda, iki kanal ve işlek yolları geçerek ilerliyorsunuz.
OOSTERPARK:
Karşınıza: Oost bölgesi geliyor. Burada: göl ve oyun alanlarıyla kaplı geniş ve yemyeşil bir alan olan bir park var. Parkın kuzey köşesinde: bir zamanlar Hollanda Sömürge Enstitüsünün bulunduğu “Tropenmuseum” bulunuyor.
1926 yılında inşa edilmiş. Giriş ücretli. Binanın; Enstitünün tropik bölgelerden getirdiği el ürünlerine ev sahipliği yapması düşünülmüş. Halen, burada kurulu bulunan müzenin amacı: Tropik bölgeler hakkındaki ziyaretçilerin bilgisini arttırmak ve dünyanın gelişmekte olan ülkeleri hakkında ilgi doğmasını sağlamak.
Hollanda Doğu Hindistan Kumpanyasından ( bugünkü Endonezya) getirilerek oluşturulan geniş koleksiyonda; kabile masklarından, gündelik hayatta kullanılan ev eşyalarına ve aletlere kadar uzanan çeşitlilikte, kapsamlı bir objeler topluluğu sergileniyor.
Farklı toplumların yaşamlarından kesitlerin sunulduğu canlandırmalarda, Bombay’da bir cadde ve Arap çarşısı gibi, yerel temalar işlenmiş. Müzede: ayrıca “Kindermuseium ” da var.
Burası: çocuklara yönelik bir müze. 6-12 yaş gurubu arasındaki çocuklar, burada, koleksiyonu gezme ve sergileri inceleme fırsatı bulabiliyorlar. Çocuklar için hazırlanmış özel turla sergilenen el ürünleri hakkında detaylı bilgiler veriliyor.
Artis’in kuzeyinde: Entrepatdok bulunuyor.
ENTREPOTDOK:
19’ncu yüzyılda, burada, büyük bir beceriyle tasarlanmış kanallar ağı sayesinde, Avrupa’nın en işlek limanlar bölgesinden biri olan ambarlar ve depolar bulunuyor.
Ambarlar: 1960 ve 1970 li yıllarda, kente hakim olan “bulduğun yere yerleş” felsefesine göre, yıllarca bakımsız kalmış. 1980’ler de ise, bölge tamamen yenilenmiş ve binaların ana yapısı bozulmadan: barlar, restoranlar, ofis binaları ve geniş evler haline getirilmiş.
Bu bölgenin sakinlerinden bazıları: kuşbakışı da olsa Artis hayvanat bahçesini görebiliyorlar. Yağmurlu bir Amsterdam gününde, evinizden dışarı baktığınızda, otlayan bir zebra sürüsü görmek, ilginç olsa gerek.
Entrepotdok’tan, kuzeye doğru yürüdüğünüz zaman: kentin kuzey kenarı boyunca geçen, Prinse Henrikkade ana arterine ulaşacaksınız. Nieuwe Vaart kanal köprüsünden karşıya geçin. Köprüyü geçerken sola doğru bakın. Kent merkezinde kalan, son yel değirmenini göreceksiniz. (Bu yel değirmeni: 18’nci yüzyılın başlarında, tahıl öğütmek için inşa edilmiş)
Evet, devam ediyoruz, öbür yana baktığınızda, dışarıda: pruvasıyla rıhtıma çekilmiş bir geminin durduğunu göreceksiniz. Bu geminin yanaştığı büyük binaya doğru yürüyün. Bu bina: Scheepvaartmuseum (ulusal denizcilik müzesi) dir.
SCHEEPVAART MUSEUM:
Bina: 1656 yılında, Hollanda Denizcilik İşletmesi için yapılmış. Binanın sağlam duvarları, cephanelik olarak hizmet vermiş. Günümüzde ise, burada düzenlenen sergiler, resimler, haritalar ve başta Doğu Hindistan Kumpanyası olmak üzere, 17’nci yüzyıldaki İmparatorluğun kurulmasında büyük rol oynamış gemilerin modelleriyle, Hollanda’nın uzun ve renkli denizcilik geçmişi hakkında fikir edinebilirsiniz.
Son olarak; 1962 yılında kullanılan Hollanda Kraliyet Mavnası, klimalı bir bölmede sergileniyor. Ancak; müzenin en ilgi çekici özelliklerinden biri, dışarıdaki rıhtıma demirlemiş olan (18’nci yüzyılda, denizciliğe hayat veren) Doğu Hindistan Kumpanyasının “Amsterdam” adını taşıyan gemisinin, yeniden yapılan kopyası.
Bunları görünce: Bodrum aklıma geldi. Mutlaka görmüşsünüzdür ama yine de, görmeyenler için, Bodrum kalesindeki su altı müzemizde bulunan eserler, hiçbir şeyin kopyası değil, binlerce yıllık deniz altından çıkarılan eserler, orijinal)
Evet, neyse, devam edelim. 1748 tarihli orijinal geminin, gerçek boyutlarındaki replikasını ve güverteleri gezerken, kaptan, size o dönemde kullanılan haritalar ile, geminin rotasını açıklıyor. Gemi doktoru, günümüzde ilkel bulacağınız tedavi yöntemlerini anlatır, denizciler de bir Hollanda denizci şarkısı söylerler. Tam bir şov, turistik bir satış.
Müzenin hemen yanında, modern tasarımı ve kocaman yeşil duvarlarıyla hemen gözünüze çarpacak olan, Nemo Bilim ve Teknoloji Merkezi var.
NEMO BİLİM VE TEKNOLOJİ MERKEZİ:
Giriş ücretli: yetişkinler ve çocuklar için 9 Euro. 1997 yılında açılan merkezde, bilim ve teknolojideki son gelişmeler, her yaştan insanın ilgisini çekebilecek şekilde anlatılıyor. Merkezin, binası bile bir teknoloji harikası.
Amsterdam’ın kuzey banliyölerine ve oradan da Hollanda’nın kuzeyine doğru uzanan, altı şeritli trafiğiyle IJ su yolundaki tünelin girişine kurulmuş.
Merkezdeki bilgisayarda: borsa oynanabiliyor, bir arabanın lastiği değiştirilebiliyor ve bir mikroskopla, insan vücudunda bulunan hücrelere bakılabiliyor.
Küçük çocuklardan yetişkinlere kadar değişen bir kitleye seslenen müzede: dokun-çalıştır sergileri, beş konu başlığı altında toplanmış. Enerji, insan, etkileşim, bilim ve teknoloji.