Güroymak, Bitlis arası uzaklık: 30 km. Güroymak, Muş arası uzaklık: 52 km. Güroymak, Tatvan arası uzaklık: 31 km. Güroymak-Muş havaalanı arasındaki uzaklık: 51 km.
TARİHİ
İlçe, tarihi İpek yolu üzerinde bulunmaktadır. Bu yüzden tarihi süreçte değişik uygarlıklar burada egemenlik kurmuştur ve bunların izlerine rastlanılır. MS 641 yılında İslam hakimiyetine giren bölge, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Büyük Selçuklu hakimiyetine girer. Akkoyunlular, bölgeyi yazlık olarak kullanmışlardır. İlçenin ilk ismi “Çukur” dur. Daha sonraki ismi Ermenice bir sözcükten gelen “Norşin” dir. İsmin anlamı “Yeni köy” demektir. 1960 yılında ilçenin ismi “Güroymak” olarak değiştirilmiştir. 1987 tarihinde ilçe olur.
GENEL
İlçe Yukarı Murat havzasının doğusunda bulunmaktadır. Doğu-batı yönünde uzanan iki dağ sırasının arasındaki ovada kuruludur. Rakımı ortalama 1300 metredir. Yörede bir geçiş iklimi hakimdir. Buna bağlı olarak kışlar soğuk ve yoğun kar yağışlı geçer. Yazlar kısa ve ılıktır.
TANDIR
İlçe merkezine bağlı Günkırı beldesinde, çamurdan tandır yapılmaktadır. İlçede gün boyunca yaklaşık 100 kadar tandır üretimi yapılmaktadır. Bu tandırlar, yurt içi ve yurt dışına pazarlanmaktadır.
GÜROYMAK MESLEK YÜKSEK OKULU
Bitlis Eren Üniversitesine bağlıdır.
GEZİLECEK YERLER
HAYDAR BEY CAMİİ
İlçe merkezinde Erentepe Mahallesindedir.
Kitabesi yoktur, herhangi bir yerde kayıt ta bulunmadığından yapılış tarihi ve yaptıran bilinmez. Osmanlı döneminde muhtemelen bir mescit olarak yaptırılmış, küçük boyutlu, tek kubbeli, kare planlı bir camidir. Yapılış tarihi olarak 15 ile 16’ncı yüzyıllara tarihlenmektedir. Yöreye özgü Ahlat taşından yaptırılmıştır. Kubbesi 7.70 metre çapındadır. Evet, cami bölgedeki ender kubbeli camilerden olması nedeniyle önemlidir.
ERENTEPE MEZARLIĞI
İlçe merkezinde Erentepe mahallesindedir.
Geniş bir alana yayılan mezarlıkta, şahideli veya sadece sandukalı çok sayıda mezar bulunur. Birçoğunda süsleme ve kitabe olmayan mezar taşlarının üstünde: kandil, kılıç-kalkan kompozisyonları ile bitki ve geometrik süslemeler görülür. Mezarlıkta tespit edilen en eski mezar: 1438-1439 yılları arasından kalmadır.
Bu mezar: Hasan Yakub bin Hasan Ömer bin Yakub’a aittir. Mezarın şahidesinin dış yüzü, niş içine alınmış kandil kompozisyonu ile doldurulmuştur. Bunun yanındaki Hacı bin Yakup’a ait mezar 1442-1443 yıllarını gösteren şahideye sahiptir ve benzer süslemelere yer verilmiştir.
Mezarlıkta bulunan 1502 tarihli Yusuf bin Mikail’e ait mezar şahidesi: sülüs hatlı kitabesi, palmet-rumi ve kıvrık dallardan oluşan süslemesi ve özellikle “Amele İbrahim İbn Şükri” şeklindeki usta kitabesi ile dikkat çeker.
Bunların yanında, mezarlıkta kabartma olarak koçbaşı ve tırmık tasvirlerinin yapıldığı şahidelere de rastlanılmıştır. Ancak bunlar kitabesiz olduğundan kime ait oldukları ve tarihleri bilinmez.
SELÇUKLU MEZARLIĞI-KALENDER BABA KÜMBETİ
Kümbet Mahallesinde Selçuklu Mezarlığı içerisindedir. Şelale parkı yanındadır.
Selçuklu mezarlığında iki kümbet bulunmaktadır. Bunlardan büyük olanı “Kalender Baba Kümbeti” olarak tanınır.
Taş işçiliğinin güzel bir örneğidir. Selçuklu döneminde Ahlat taşından yapılmıştır. Kapısında Arapça bir kitabe bulunmaktadır.
İki katlıdır. İkinci katına, iki taraflı 11 basamaklı merdivenle çıkılır. Bir kapı ile kümbete girilir. Kümbetin birinci katında ise, cenazelik kısım vardır. Alt kaide kare planlıdır. Köşelerde, yukarı doğru silindirik gövde ile birleşmektedir. Kümbet, 2019 yılında tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Kümbet oldukça ilginç, buralara yolunuz düşerse gezmenizi öneririm.
KIRMIZI ŞEHİTLİK MEZARLIĞI
İlçe merkezine 10 km uzaklıktaki Aşağı Kolbaşı köyündedir. Köyün güneyindeki mezarlık büyük bir alana yayılmıştır. Mezarlıktaki mezarlar: 13 ile 14’ncü yüzyıllardan kalmadır. Mezarlıktaki mezarların çoğu sandukalı ve şahidelidir. (şahide: mezar baş taşıdır.) Mezar taşları beyaz mermerden olup yan yana dizilmiştir. Ayrıca birçok mezar taşı da Ahlat taşı denen volkanik taştan yapılmıştır.
Anadolu’da benzeri mezarlarda genellikle mezar baş taşı yani şahide taşı yazılı olmasına rağmen, burada hem ayak ve hem de mezar baş taşları yazılıdır. Bu şahidelerdeki kitabeler kazıma şeklinde yapılmıştır. Bu kitabelerde: kandil, hançer ve kılıç motifleri ile Mühr-ü Süleyman simgeleri görülür.
Bu da Anadolu’daki diğer mezar taşlarından farklılık gösterir. Çünkü Anadolu’daki benzeri mezar taşlarında genellikle “Hu-el Baki, Hu-el Hayyul baki” gibi ifadeler bulunmaktadır. Burada karşılaşılan taşlardaki yazılar ise “Es said es şehid” ve “Halet” ve “Vel İhlas” gibi diğerlerinden farklıdır.
Mezar taşları: ait olduğu kişinin cinsiyet ve statüsüne göre değişiklik gösterir. Sonuç olarak: mezarlıktaki mezar taşları, Selçuklu dönemine tarihlenmektedir.
TAHTALI KÖYÜ MEZARLIĞI
Güroymak-Tatvan kara yolunun 1 km güneyindeki Tahtalı köyünün doğusundadır.
Mezarlık büyük bir alana yapılmıştır. Mezarlıkta baş ve ayak şahidelerinden oluşan bir mezarın kitabesi 1270-1271 yıllarını verir. Buna göre mezarlık 13’ncü yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Deformasyon nedeniyle kitabenin büyük bölümü okunamamaktadır.
Sadece tarih veren son iki satırı okunabiliyor. Mezar taşının dış yüzü, Aşağı Kolbaşı köyündeki mezar taşlarını hatırlatan bir kompozisyon sergiler. At nalı kemerli yüzeysel bir niş içine işlenen, kandil motifinin üstünde, iç içe geçen dairelerin meydana getirdiği bir kompozisyon bulunur.
Mezarlıkta: kapaklı çatma lahit formlu üç mezar daha bulunmaktadır. Süsleme ve yazının bulunmadığı prizmatik sandukalardan birinin yanındaki kırık şahidede kılıç-kalkan kompozisyonuna yer verilmiştir.
TAHTALI KÖYÜ KİLİSESİ
Köyün güneybatısında, bir yüksek yamaç üzerinde kilise vardır. Kilisenin duvarları büyük ölçüde yıkıktır. Apsisinin kaplama taşları dökülmüştür. Üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Yapının çevresinde ve üst bölümünde çok sayıda seramik bulunmuştur.
BUDAKLI KAPLICALARI
İlçe merkezine bağlı 10 km uzaklıktaki Budaklı köyündedir. Kaplıcada bulunan 3 termal su kaynağı: yaz ve kış aylarında yakın çevreden gelenler tarafından kullanılmaktadır. Kaplıca suyunun sıcaklığı 45-50 dereceyi buluyor.
Hava sıcaklığı eksi 10 dereceye düştüğünde, kaplıcada bulunan açık havuzlarda ziyaretçiler yüzme keyfi yaşıyorlar. Kaplıca suyunun cilt hastalıklarına ve özellikle romatizmaya iyi geldiği söyleniyor.
Kaplıcanın çevresi taşlarla kapatılmıştır. Kadın ve erkekler ayrı yerlerde kaplıca havuzlarına girerler. Kaplıca bölgesinde tesis yoktur. Özellikle soyunma yeri olmaması büyük sıkıntı yaratmaktadır.
Bitlis hakkındaki gezi yazım için Bitlis
