Erzurum Horasan; İlçe Kars-Erzurum kara ve demir yolu üzerindedir. Horasan, Erzurum arası uzaklık: 85 km. Horasan, Köprüköy arası uzaklık: 28 km. Horasan, Sarıkamış arası uzaklık: 71 km. Horasan, Kağızman arası uzaklık: 109 km.
TARİHİ
Yörenin tarihi Urartular dönemine kadar gider. 1071 Malazgirt zaferinden sonra İran Horasan’dan gelen Türk toplulukları, o zamana kadar ismi “Üskühat” olan yöreye “Horasan” adını verirler. 1877-1878 yılında Osmanlı-Rus savaşında Horasan Ruslar tarafından işgal edildi. 1917 yılında ise Ruslar bölgeden çekilince işgal ettikleri yerlere Ermeniler yerleşti. Yörede, Ermenilerin yaptıkları vahşet, kalan ve katliam yaşanırken 12 Mart 1918 tarihinde Kazım Karabekir komutasındaki ordumuz tarafından kurtarıldı. Her yıl 16 Mart tarihi, Ermeni zulmünden kurtuluş günü olarak kutlanmaktadır. 1952 yılında Belediye kurulmuş, 1954 yılında ilçe olmuştur. 30 Ekim 1983 tarihinde meydana gelen depremde birçok yapı hasar görmüş ve yıkılmıştır.
GENEL
Erzurum ilçeleri arasında nüfus büyüklüğü bakımından en büyük ilçedir. Yerleşim Aras nehri kenarında kuruludur. Arazi genel olarak geniş düzlükler, kuzey ve güneyden çevrili tatlı eğimli çıplak geniş sırtlardan meydana gelir. Rakımı ortalama 1650 metredir. Yöre insanının başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Karasal iklim hakimdir.
GEZİLECEK YERLER
ALİÇEYREK II KAYA MEZARI
İlçenin 14 km doğusunda bulunan Aliçeyrek Köyünün yaklaşık 1 km güneyindedir. Bu bölge: Doğu Anadolu’da antik dönemin ticari ve askeri öneme sahip yollarının kesiştiği Aras vadisidir. Köyün güneyinde, Darboğaz denilen yerde, kaya mezarları ve anıtsal kaya nişleri vardır. Bunlardan en görkemlisi, sonradan kiliseye dönüştürülmüş olan bir kaya mezarıdır. Kaya mezarına: ana kayalıkta kabaca kesilmiş iki basamaktan ulaşılır. Ana alan, apsise doğru daralan bir yapıda ve basık tonoz tavanlıdır. Yan duvarlarında, sonradan eklendiği anlaşılan, muhtemelen meşale yuvarı iki oyuk ve tabanında konik vaftiz havuzu bulunmaktadır. Uzun yan duvarların doğu bitiminde, içlerinde ana kayadan kesilmiş sunak benzeri yükseltiler bulunan kaba dikdörtgen hücrelere açılan iki giriş bulunur. Girişler üstte oval sonlandırılmıştır.
Evet, bu kaya kilisesinin bu işlevi, sonradan yapılan eklerle kazandırılmıştır. Kilisenin naosunu oluşturan ana alan ile apsis hücreler ve ikinci katın işçilikleri, nitelikleri bakımından, belirgin derecede farklılıklar içermektedir. Ana alanda özenli, pürüzsüz işlenmiş duvarlar, aynı titizliği apsis, hücreler ve ikinci kat odasında göstermez. Bu birimler arasındaki işçilik farkları, hücreler ve ikinci katın sonradan eklendiklerinin kanıtıdır. Bu yüzden, anılan kaya kilisesinin başlangıçta bir kaya odası olarak tasarlandığı ve daha sonraki dönemlerde eklerle kiliseye dönüştürüldüğü söylenebilir.
Kaya mezarının batıya yönelik cephesinde bulunan değişik biçimdeki kaya oluşumlarından biri, iki silmeli ve üstte oval tasarımlı, derin nişi ile tekne biçiminde bir çocuk kaya mezarıdır. Mezarın üst kısmında, mezarın üstünü kapatmada kullanılan düz bir kütlenin yerleştirilmesi için girintiler bulunur.
GÖKÇE GÖZETLEME KULESİ
İlçe merkezinin 19 km kuzeyindeki Hızırilyas Mahallesindedir. Kule, bulunduğu tepenin yapısına uydurularak inşa edilmiştir. Önünden geçen tarihi yolu ve vadiyi kontrol etmek için yapılmıştır. Küçük bir gözetleme kulesi durumundadır. 1-2 metre arasında değişen büyük taşlardan yapılan su duvarlarının yer yer 1.5-2 metrelik kısmı ayakta kalarak günümüze ulaşmıştır. Kalenin bulunduğu tepenin hemen altındaki iki küçük tepede de kaleyle bağlantılı olduğu düşünülen yerleşme kalıntıları bulunur. Kalenin kuzeybatısında da bir gözetleme kulesi vardır. Bölgedeki Orta çağ kaleleri ile aynı özellikleri göstermesinden dolayı Orta çağa tarihlenir.
HORASAN BABA TÜRBESİ
İlçe merkezine bağla Aşağı Mahalle Camiine bitişiktir. Duvarları yaklaşık 2.5 metre yüksekliktedir ve taş ve çimento harcı ile örülmüştür. Üstü basit bir çatı ile kapatılmıştır. Tek gözlü bir yapıdır. Burada, 4 sıra üzerinde 24 mezar görülür. Mezarlar yarım metre yükseklikte olup, moloz taşlardan yapılmıştır. Horasan Baba’ya ait olduğu söylenen mezarın kitabesi yoktur. Başka yerden getirildiği anlaşılan kesme taşın, mezar başı taşı olarak konulduğu görülür. Horasan Baba “Horasan Semerkandi Buhari” diye bilinir. Kendisi kardeşleriyle birlikte bu bölgeye gelmiş Horasan Erlerindendir.
URARTU KİTABESİ
İlçe merkezine bağlı Yazılıtaş köyündedir. Yazıt, Urartu’da kör pencere denen bir sistemle, duvar düzlenerek yapılıyor. Urartu kralı Menua, Urartu kralları arasında en fazla yazıt bırakan isimdir. Yazılıtaş köyündeki bu yazıt, bir kayanın üzerine Urartu dilinde çivi yazısı olarak işlenmiştir. Anadolu tarihinin en önemli belgelerindendir.
120 yazıt bıraktığı bilinen Menua’nın Diauehi ülkesine (Güney Kafkasya’da, Karadeniz’in güneydoğu kıyısında tarihsel bölgenin ve buradaki ilk devletlerden biri) sefer düzenlediği ve ülkenin tüm kalelerini ele geçirdiğini anlattığı Yazılıtaş Yazıtı da en önemlileri arasında yer alıyor. Kral Menua’nın Diauehi ülkesine sefere çıktığı, ülkenin kralı Utupusini’yi yendiğini ve kralın ayaklarına kapanarak merhamet dilediği, altın ve gümüş karşılığında canını bağışladığını yazıyor. Son satırını da “Bu yazıtı kim tahrip ederse, tanrıların laneti üzerine olsun” diye bitiyor.
Erzurum ili tanıtımı ve gezilecek yerlerle ilgili yazım için.
